Η συναισθηματική χειραγώγηση είναι ένα μοτίβο που εντοπίζεται σε διάφορες σχέσεις, οικογενειακές, εργασιακές, μεταξύ ενός ζευγαριού.
Στις υγιείς σχέσεις, σε οποιονδήποτε τομέα, οι άνθρωποι μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και η άλλη πλευρά θα τους ακούσει με ενσυναίσθηση.
Οι χειριστικοί άνθρωποι συχνά κάνουν τους συντρόφους τους να νιώθουν ένοχοι ή ακυρωμένοι όταν προσπαθούν να εκφραστούν.
Είναι το είδος της σχέσης που αυτός που υφίσταται τη χειραγώγηση βρίσκεται να αισθάνεται πάντα ότι έχει άδικο.
Σύμφωνα με έρευνα του Journal of Aggression , Maltreatment and Trauma, όπως γράφει σε άρθρο του το psychologytoday, οι χειριστικοί άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούν στρατηγικά μια μεθοδολογία σε τρεις φάσεις για να καταπνίξουν τις φωνές των θυμάτων τους και να αποφύγουν την λογοδοσία, με στόχο τη μετατόπιση της ευθύνης και τη διατήρηση της εξουσίας του θύτη.
Η χειραγώγηση σε τρία στάδια
Αρνηση
Μέσω αυτής της τακτικής, οι δράστες όχι μόνο απαλλάσσονται από την ευθύνη, αλλά υπονομεύουν και την αξιοπιστία και την αυτονομία των θυμάτων τους, διαιωνίζοντας έναν κύκλο χειραγώγησης:Άρνηση.
Προβαίνοντας σε μια υπολογισμένη πράξη άρνησης , ο δράστης αρνείται να αναγνωρίσει τις πράξεις του ή τις συνέπειές τους. Μπορεί να αρνηθεί κατηγορηματικά οποιαδήποτε ευθύνη για τη συμπεριφορά του, συχνά χρησιμοποιώντας τακτικές ελαχιστοποίησης ή απόλυτης απόρριψης. Αρνούμενος την εγκυρότητα των ισχυρισμών του θύματος ή τον αντίκτυπο των πράξεών του, ο δράστης ουσιαστικά υπονομεύει τις εμπειρίες του θύματος και το ωθεί να αμφισβητήσει την ίδια του την πραγματικότητα.
Επίθεση
Μετά το στάδιο της άρνησης, ο δράστης θα επιχειρήσει να προσβάλει τον χαρακτήρα και την αξιοπιστία του θύματος. Αυτή η επίθεση μπορεί να λάβει διάφορες μορφές - από ανεπαίσθητα υπονομευτικά σχόλια έως απροκάλυπτες κατηγορίες και μετατόπιση ευθυνών. Αμφισβητώντας την ακεραιότητα, τα κίνητρα ή την ψυχική κατάσταση του θύματος, ο δράστης επιδιώκει να δυσφημίσει τους ισχυρισμούς του και να αποσπάσει την προσοχή από τη δική του κακή συμπεριφορά. Μέσω στοχευμένων επιθέσεων, ο δράστης διαβρώνει περαιτέρω την αυτοπεποίθηση του θύματος και ενισχύει το αίσθημα αδυναμίας του.
Αντίστροφη ρόλων θύτη και θύματος
Στο τελικό στάδιο, ο δράστης χειραγωγεί επιδέξια την αφήγηση για να παρουσιάσει τον εαυτό του ως θύμα και το πραγματικό θύμα ως θύτη. Αυτή η τακτική περιλαμβάνει μια στρατηγική αντιστροφής ρόλων, όπου ο θύτης απεικονίζει τον εαυτό του ως αδικούμενο και θύμα, ενώ το πραγματικό θύμα ως τον υποκινητή ή τον επιτιθέμενο. Μέσω αυτής της αντιστροφής της πραγματικότητας, ο δράστης όχι μόνο απαλλάσσεται από την ενοχή, αλλά θυματοποιεί περαιτέρω τον στόχο του, αφήνοντάς τον να αισθάνεται απομονωμένος.
Παραδείγματα φράσεων που χρησιμοποιούν όσοι χειραγωγούν
Σε πρώτη φάση μπορεί κάποιος να απορρίψει τα συναισθήματα του άλλου λέγοντας «Είσαι απλώς πολύ ευαίσθητος» ή «Υπερβάλλεις», ενώ αρνείται ότι έχει άδικο, ισχυριζόμενος άγνοια ή κατηγορώντας την άλλη πλευρά ότι κατασκευάζει ζητήματα.
Επιπλέον, όταν το θύμα προσπαθεί να αντεπιτεθεί, ο θύτης μεταθέτει γρήγορα την ευθύνη, ο θύτης επιτίθεται στον χαρακτήρα ή στα κίνητρα της άλλης πλευράς. Όταν το θύμα λέει ότι πληγώνεται ακόμη περισσότερο από τον τρόπο που αντιδρά ο θύτης, δέχεται επιθετικές απαντήσεις όπως: «Πάντα προσπαθείς να με κατηγορήσεις για τα πάντα» ή «Γιατί είσαι τόσο ανασφαλής;».
Ετσι ο θύτης προχωρά σε αντιστροφή ρόλων και εμφανίζεται ως θύμα, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα εκφράσεις όπως «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μου φέρεσαι τόσο άσχημα. Πάντα μου βάζεις λόγια στο στόμα και με κάνεις να νιώθω κακός άνθρωπος». Αυτό όχι μόνο αποσπά την προσοχή από τη δική του προσβλητική συμπεριφορά, αλλά και ρίχνει την ευθύνη απευθείας στην άλλη πλευρά, αφήνοντάς την να νιώθει ενοχή.
Αυτό οδηγεί σε ακύρωση του θύματος και να τα κάνει να νιώθουν αμφιβολία για τα δικά τους συναισθήματα. Επιπλέον ο φόβος ότι μπορεί να αναστατώσουν ή να προσβάλλουν χωρίς τη θέλησή τους τον πραγματικό θύτη, μπορεί να τους οδηγήσει γενικότερα σε μια απροθυμία να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Και η σιωπή τους, έτσι, υποστηρίζει τη χειριστική συμπεριφορά του θύτη και φέρνει τους ίδιους σε δύσκολη θέση.
Πώς αντιμετωπίζει κανείς τη χειραγώγηση
Η αντιμετώπιση αυτών των συμπεριφορών έρχεται με τη γνώση. Οταν κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει τα σημάδια της χειριστικής συμπεριφοράς μπορεί και να την αντιμετωπίσει.
Τα σημάδια που πρέπει να προσέξει κανείς για να αναγνωρίσει τη χειριστική συμπεριφορά:
- Σημάδια άρνησης
Να είστε σε εγρήγορση για τυχόν προσπάθειες ενός επιτιθέμενου να αρνηθεί την ευθύνη για τις πράξεις του, να υποβαθμίσει τα συναισθήματά σας ή να σας εκφοβίσει . Για να το αντιμετωπίσετε αυτό, παρουσιάστε του συγκεκριμένα στοιχεία για τις πράξεις του, ώστε να αποτρέψετε τις προσπάθειές του να διαστρεβλώσει την πραγματικότητά σας. - Σημάδια επίθεσης
Προσέξτε για τακτικές εκτροπής και απόπειρες υπονόμευσης της προσωπικότητας. Απέναντι σε τέτοιες προσβολές ή επιθέσεις, κάντε ό,τι καλύτερο μπορείτε για να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, ξεκαθαρίστε ότι δεν θα ανεχτείτε να αμφισβητούν τα συναισθήματά σας και πηγαίνετε τη συζήτηση πίσω στο θέμα που σας απασχολεί. - Σημάδια αντιστροφής ρόλων
Να είστε προσεκτικοί με τις προσπάθειες του επιτιθέμενου να παίξει το ρόλο του θύματος και να μεταθέσει την ευθύνη σε άλλους. Αν το κάνει, θυμηθείτε να εμπιστεύεστε τις δικές σας αντιλήψεις και να αρνείστε να εμπλακείτε σε συμπεριφορές που υπονομεύουν την αίσθηση της αλήθειας σας.