Ένας νέος ψηφιακός, διαδραστικός χάρτης δείχνει πώς οι Ρωμαίοι δημιούργησαν ένα τεράστιο οδικό δίκτυο που εκτεινόταν σε όλη την Ευρώπη.
Ο χάρτης, που ονομάζεται Itiner-e, αποτυπώνει εντυπωσιακά το εκτεταμένο σύστημα μεταφορών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όπως ήταν πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια.
Κάλυπτε μια απέραντη έκταση 3,88 τρισεκατομμυρίων τ.μ. σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τη βόρεια Αγγλία έως τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Τουρκία, φτάνοντας μέχρι και τα βόρεια τμήματα της Αφρικής.
Τι μετέφερε το οδικό δίκτυο των Ρωμαίων
Κατά μήκος αυτών των δρόμων οι Ρωμαίοι μετέφεραν ανθρώπους, στρατιωτικό εξοπλισμό, τρόφιμα, κρασί και πολλά άλλα με άρματα και ξύλινες άμαξες που έσερναν άλογα.
Το περίπλοκο αυτό δίκτυο ήταν, σύμφωνα με τους ειδικούς, «καθοριστικής σημασίας» για τη μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών και ιδεών κατά την ισχυρή περίοδο επέκτασης της Αυτοκρατορίας.
Οι ερευνητές από την Ισπανία και τη Δανία δημιούργησαν το δωρεάν διαδικτυακό εργαλείο χρησιμοποιώντας αρχαιολογικές και ιστορικές πηγές, τοπογραφικούς χάρτες και δορυφορικές εικόνες.
Βασίστηκαν εν μέρει στα πέτρινα ορόσημα που οι Ρωμαίοι τοποθετούσαν σε τακτά διαστήματα κατά μήκος των δρόμων, μερικά από τα οποία σώζονται ακόμη και σήμερα, κρυμμένα σε φράχτες ή επαναχρησιμοποιημένα ως στύλοι πυλών. Πολύτιμα στοιχεία παρείχαν επίσης τα υπολείμματα ρωμαϊκών «σταθμών εξυπηρέτησης».
Το διαδραστικό σύνολο δεδομένων περιλαμβάνει 299.171 χλμ. δρόμων, μια σημαντική αύξηση σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις των 188.555 χλμ.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν μια τεράστια επικράτεια που υπήρξε από το 27 π.Χ. έως το 476 μ.Χ., εκτεινόμενη σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, με κέντρο τη Ρώμη.
Ο νέος αυτός χάρτης παρουσιάζει μια εικόνα του έτους 150 μ.Χ., όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρισκόταν στο απόγειό της, εκτεινόμενη από τη σημερινή Βρετανία μέχρι την Αίγυπτο και τη Συρία, και αριθμώντας πάνω από 55 εκατομμύρια κατοίκους.
Υπό την ηγεσία του Αυτοκράτορα Κλαύδιου, οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στη Βρετανία το 43 μ.Χ. και άρχισαν αμέσως να μεταμορφώνουν το τοπίο, κατασκευάζοντας πόλεις, αποχετευτικά συστήματα, δρόμους και πολλά άλλα έργα υποδομής.
Όπως αποτυπώνεται στον χάρτη, το οδικό δίκτυο της Βρετανίας ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τον 2ο αιώνα χάρη στους Ρωμαίους, με τους περισσότερους κύριους δρόμους να καταλήγουν στην πρωτεύουσα, το Londinium.
Η σημερινή Λονδίνο συνδεόταν με το Calleva (σημερινό Silchester) μέσω του δρόμου γνωστού ως «Devil’s Highway», και η πόλη αυτή παραμένει ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ρωμαϊκά αστικά κέντρα στη Βρετανία.
Σε απόσταση περίπου ενός μιλίου από το Silchester, σώζονται ακόμη τα ερείπια του αμφιθεάτρου της Calleva, καθώς και μεγάλα τμήματα από τα τείχη της πόλης.
Όσο προχωρούσε κανείς πιο δυτικά, προς την Κορνουάλη, η πυκνότητα του οδικού δικτύου μειωνόταν, κυρίως επειδή οι Ρωμαίοι δεν ίδρυσαν σημαντικού μεγέθους πόλεις στο νοτιοδυτικό άκρο της Αγγλίας.
Οι ρωμαϊκές λεγεώνες προσπάθησαν τρεις φορές να κατακτήσουν τη Σκωτία, όμως καμία εκστρατεία δεν είχε διάρκεια και όλες εγκαταλείφθηκαν.
Στην ηπειρωτική Ευρώπη, αντίθετα, υπήρχε ένα ακόμη πυκνότερο δίκτυο δρόμων σε περιοχές που αντιστοιχούν στη σημερινή Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία και την Ιβηρική Χερσόνησο (Ισπανία και Πορτογαλία). Ωστόσο, στον χάρτη παρατηρείται ένα κενό στην περιοχή της Γερμανίας, της Δανίας, της Πολωνίας και της Ουκρανίας.
Αυτό οφείλεται στο ότι οι γερμανικές φυλές είχαν ανακόψει την προέλαση των Ρωμαίων σε μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Ευρώπης, μέσα από αιματηρές συγκρούσεις που κράτησαν δεκαετίες.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, είχαν προηγηθεί προσπάθειες για την ψηφιακή αποτύπωση των ρωμαϊκών δρόμων, αλλά τα αποτελέσματα ήταν ατελή και χαμηλής ανάλυσης. Το Itiner-e, που παρουσιάστηκε σε μελέτη δημοσιευμένη στο περιοδικό Scientific Data, αποτελεί το πιο λεπτομερές και ολοκληρωμένο ψηφιακό ανοικτό σύνολο δεδομένων για το οδικό δίκτυο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα.
Ο χάρτης θεωρείται όσο το δυνατόν πιο ακριβής, με βάση τα σημερινά δεδομένα από σωζόμενα φυσικά κατάλοιπα, αρχαιολογικά ευρήματα και γραπτές πηγές.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, η ακριβής τοποθεσία μόνο του 2,7% των δρόμων είναι βεβαιωμένη με σιγουριά, ενώ το 89,8% είναι προσδιορισμένο με μικρότερη ακρίβεια και το 7,4% υποθετικό, βασισμένο σε ενδείξεις και αναλογίες.
Το Itiner-e μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για ιστορικούς και ερευνητές, επιτρέποντάς τους να εξάγουν συμπεράσματα για τη ρωμαϊκή διοίκηση, τις μετακινήσεις πληθυσμών και ακόμη και τη διάδοση ασθενειών μέσα στα όρια της Αυτοκρατορίας.
Αν και η τρέχουσα έκδοση του Itiner-e δεν απεικονίζει τις αλλαγές του ρωμαϊκού οδικού δικτύου με την πάροδο του χρόνου, οι δημιουργοί του ελπίζουν ότι μελλοντικές εκδόσεις θα μπορέσουν να το κάνουν, προσφέροντας μια ακόμη πιο δυναμική και ιστορικά ακριβή αναπαράσταση.