Το πόσο και το πόσο γρήγορα «κονταίνουμε» εξαρτάται από τη βιολογία μας, τη στάση του σώματος και τις συνήθειες της ζωής μας.
Χάνουμε ύψος μεγαλώνοντας; Η απάντηση είναι ναι - αλλά το πόσο και το πόσο γρήγορα εξαρτάται από τη βιολογία μας, τη στάση του σώματος και τις συνήθειες της ζωής μας.
Μετά τα σαράντα μας χρόνια, ο μέσος άνθρωπος αρχίζει να «μαζεύει» περίπου ένα εκατοστό ανά δεκαετία.
Οι άνδρες χάνουν κατά μέσο όρο 0,08 έως 0,1% του ύψους τους κάθε χρόνο, ενώ οι γυναίκες 0,12 έως 0,14%, καθώς η απώλεια οστικής μάζας στις γυναίκες είναι ταχύτερη, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση.
Η αιτία είναι πολυπαραγοντική
Η αιτία είναι πολυπαραγοντική. Η πιο προφανής αφορά τη σπονδυλική στήλη. Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, τα «μαξιλαράκια» που χωρίζουν τους σπονδύλους, χάνουν σταδιακά το νερό τους και γίνονται λιγότερο ελαστικοί. Όταν συμβαίνει αυτό, η σπονδυλική στήλη αρχίζει να «συμπιέζεται» και το σώμα χάνει ύψος. Η διαδικασία ξεκινά γύρω στα 30, όταν η οστική και μυϊκή μάζα αρχίζουν να μειώνονται, και επιταχύνεται μετά τα 50.
Το εσωτερικό των οστών, εκείνο το «σφουγγάρι» από ασβέστιο και πρωτεΐνες, γίνεται αραιότερο, με αποτέλεσμα το ίδιο το κόκαλο να κονταίνει. Την ίδια στιγμή, οι μύες που στηρίζουν τον κορμό εξασθενούν, χάνοντας τη δύναμη να κρατήσουν τη σπονδυλική στήλη τεντωμένη. Το σώμα γέρνει, η πλάτη καμπουριάζει, και έτσι χάνουμε κι άλλο ύψος.
Βαρύτητα, κακή στάση και ύπνος
Η βαρύτητα επίσης παίζει ρόλο. Κάθε μέρα που περνάμε όρθιοι ή καθιστοί, η σπονδυλική στήλη συμπιέζεται ελαφρώς από το βάρος του σώματος και τη δύναμη της βαρύτητας. Μέχρι το τέλος της ημέρας μπορεί να είμαστε έως και δύο εκατοστά πιο κοντοί από το πρωί.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν η σπονδυλική στήλη ξεκουράζεται, οι δίσκοι επαναπληρώνονται με υγρό και ανακτούμε προσωρινά το χαμένο ύψος. Είναι ένα μικρό, καθημερινό δείγμα του πώς η σωματική μας δομή είναι ένα ζωντανό, δυναμικό σύστημα που αλλάζει συνεχώς.
Η κακή στάση επιδεινώνει σημαντικά τη διαδικασία. Όσοι περνούν ώρες μπροστά σε υπολογιστή ή σε καρέκλα, με σκυμμένους ώμους και καμπουριασμένη πλάτη, διαμορφώνουν με τα χρόνια μια μόνιμη στάση κάμψης.
Η σπονδυλική στήλη, συνηθισμένη πλέον σε αυτή τη θέση, αρχίζει να την «αποδέχεται» ως φυσική. Η υπερκύφωση, αυτή η χαρακτηριστική κάμψη των ηλικιωμένων, δεν είναι απλώς αποτέλεσμα φθοράς - είναι και αποτέλεσμα συνηθειών. Επηρεάζει όχι μόνο το ύψος, αλλά και την ισορροπία, την αναπνοή και τη σταθερότητα του κορμού.
Πότε η μείωση ύψους δεν είναι φυσιολογική;
Η απώλεια ύψους είναι, σε μικρό βαθμό, φυσιολογική. Όμως όταν γίνεται γρήγορα ή υπερβολικά μπορεί να αποτελεί ένδειξη σοβαρότερων προβλημάτων, όπως η οστεοπόρωση.
Μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι άνδρες που έχασαν περισσότερα από τρία εκατοστά μέσα σε λίγα χρόνια είχαν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και πρόωρου θανάτου, ενώ στις γυναίκες η απώλεια ύψους συνδέθηκε με υψηλότερα ποσοστά καταγμάτων ισχίου και μείωση της κινητικότητας. Με άλλα λόγια, το ύψος μας λειτουργεί σαν καθρέφτης της συνολικής μας υγείας: όταν χάνεται γρήγορα, κάτι δεν πάει καλά.
Το παρήγορο είναι ότι, αν και δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη διαδικασία, μπορούμε να την επιβραδύνουμε. Η πιο αποτελεσματική στρατηγική είναι η διατήρηση της οστικής και μυϊκής μάζας.
Η τακτική σωματική άσκηση, ειδικά οι ασκήσεις με βάρη ή αντιστάσεις, βοηθούν στη διατήρηση της πυκνότητας των οστών και στη μυϊκή ενδυνάμωση. Το σώμα χρειάζεται να επιβαρύνεται για να διατηρεί τη δύναμή του· όταν οι μύες δουλεύουν, «τραβούν» τα οστά και τα αναγκάζουν να παραμείνουν δυνατά.
Εξίσου σημαντική είναι η ισορροπημένη διατροφή με επαρκές ασβέστιο και βιταμίνη D, θρεπτικά στοιχεία απαραίτητα για τη δομή των οστών. Η πρωτεΐνη παίζει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της μυϊκής μάζας, ιδιαίτερα μετά τα 50, όταν η σύνθεση μυϊκής πρωτεΐνης μειώνεται φυσιολογικά.
Η καλή στάση σώματος είναι επίσης όπλο. Η σωστή εργονομία στο γραφείο, η αποφυγή πολύωρης καθιστικής θέσης και η ενίσχυση των ραχιαίων μυών μπορούν να περιορίσουν τη μετατόπιση της σπονδυλικής στήλης και να προλάβουν τη χρόνια υπερκύφωση. Ο ύπνος σε στρώμα που υποστηρίζει τη φυσική καμπύλη της πλάτης και η αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικού αλκοόλ βοηθούν έμμεσα στην υγεία των οστών.
Το ύψος, λοιπόν, είναι κάτι περισσότερο από αριθμός στο διαβατήριο. Είναι δείκτης του πώς λειτουργεί το σώμα μας στο σύνολό του. Η σταδιακή μείωση του ύψους αντικατοπτρίζει την αθόρυβη φθορά του μυοσκελετικού συστήματος, αλλά και την επίδραση της βαρύτητας, του χρόνου και των συνηθειών μας.
Δεν είναι αναγκαστικά κάτι κακό - είναι το αποτύπωμα της ζωής πάνω μας. Ωστόσο, η συνειδητή φροντίδα του σώματος, η άσκηση και η σωστή διατροφή μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα σε ένα σώμα που γέρνει πρόωρα και σε ένα σώμα που διατηρεί την ευθυτενή του αξιοπρέπεια.
Ίσως, τελικά, το να «κονταίνουμε» δεν είναι παρά μια φυσική υπενθύμιση ότι ο χρόνος μας βαραίνει, κυριολεκτικά. Αλλά μέσα σε αυτό το αναπόφευκτο μαζεματάκι του κορμιού μπορούμε να βρούμε και μια υπόσχεση: όσο συνεχίζουμε να κινούμαστε, να τεντωνόμαστε, να ζούμε συνειδητά μέσα στο σώμα μας, δεν χάνουμε πραγματικά ύψος· κερδίζουμε διάρκεια.