Με δεδομένο ότι περίπου το 60% των γατών και σκύλων στις ΗΠΑ θεωρούνται υπέρβαρα, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίδια ζουν ήδη με διαβήτη, η νέα αυτή κατεύθυνση μοιάζει ταυτόχρονα και αναπόφευκτη και αμφιλεγόμενη.
Το άλμα των GLP-1 φαρμάκων από την ανθρώπινη ιατρική στις διατροφικές συνήθειες των κατοικιδίων μοιάζει σχεδόν αναπόφευκτο. Σε μια εποχή όπου το Ozempic, το Wegovy και το Mounjaro αποτελούν πλέον καθημερινό λεξιλόγιο για εκατομμύρια ανθρώπους που επιδιώκουν απώλεια βάρους ή καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο, η ιδέα ότι οι ίδιες δραστικές ουσίες μπορούν να «σμιλεύσουν» και τον μέσο παχύσαρκο γάτο δεν είναι πια επιστημονική φαντασία.
Με δεδομένο ότι περίπου το 60% των γατών και σκύλων στις ΗΠΑ θεωρούνται υπέρβαρα, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίδια ζουν ήδη με διαβήτη, η νέα αυτή κατεύθυνση μοιάζει ταυτόχρονα και αναπόφευκτη και αμφιλεγόμενη, σύμφωνα με το εκτενές και αναλυτικό ρεπορτάζ των New York Times.
Μια πιο «σιωπηλή» λύση: μικρά εμφυτεύματα
Η Okava Pharmaceuticals, startup με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, βρίσκεται στην πρωτοπορία του ρεύματος. Αντί να μιμηθεί το ανθρώπινο πρωτόκολλο των εβδομαδιαίων ενέσεων, επέλεξε μια πιο «σιωπηλή» λύση: μικρά εμφυτεύματα, ελάχιστα μεγαλύτερα από microchip, τα οποία απελευθερώνουν GLP-1 φάρμακο σταδιακά για σχεδόν έξι μήνες. Η λογική είναι απλή και εντυπωσιακά δελεαστική: μία επίσκεψη στον κτηνίατρο, ένα εμφύτευμα, και ο γάτος επιστρέφει στο ίδιο ιατρείο σε μισό χρόνο, αδυνατισμένος και πιθανώς προστατευμένος από τον κίνδυνο διαβήτη.
Όπως συνοψίζει ο επικεφαλής κλινικής δοκιμής, «το εμφυτεύεις και έξι μήνες μετά έχεις λύσει το πρόβλημα». Η πρώτη φάση, με την ονομασία MEOW-1, περιλαμβάνει τουλάχιστον 50 γάτες με παχυσαρκία, εκ των οποίων τα δύο τρίτα θα λάβουν το φάρμακο έναντι placebo. Αν τα δεδομένα αποδειχθούν επαρκή, το καλοκαίρι θα ακολουθήσει πολύ μεγαλύτερη δοκιμή και εντός 18-24 μηνών η πρώτη αίτηση στον FDA.
Το ζήτημα δεν είναι καθαρά επιστημονικό
Προς το παρόν, όμως, το ζήτημα δεν είναι καθαρά επιστημονικό. Είναι συναισθηματικό, οικονομικό και πολιτισμικό. Οι κτηνίατροι αναγνωρίζουν ότι τα GLP-1 φάρμακα μπορούν να μειώσουν την όρεξη των ζώων, να βελτιώσουν τον μεταβολισμό γλυκόζης και να μειώσουν το βάρος. Όμως η σχέση πολλών ιδιοκτητών με τις γάτες τους δεν είναι μόνο βιολογική.
Το φαγητό λειτουργεί ως έμπρακτη απόδειξη αγάπης. Πολλοί φροντιστές κατοικιδίων νιώθουν ικανοποίηση όταν βλέπουν το ζώο να απολαμβάνει την τροφή του, όταν «ζητιανεύει» λιχουδιές, όταν μοιράζεται τη διαδικασία της σίτισης ως κοινωνική εμπειρία. Έτσι, αναδύεται ένα παράδοξο: θα πληρώσουν οι ιδιοκτήτες 100 δολάρια τον μήνα για μια θεραπεία που κάνει την αγαπημένη τους γάτα… να μην πεινάει;
Το προηγούμενο παράδειγμα είναι ενδεικτικό. Το Slentrol, παλαιότερο φάρμακο αδυνατίσματος για σκύλους, αποσύρθηκε όχι επειδή δεν λειτουργούσε, αλλά επειδή πολλές οικογένειες δεν άντεχαν να βλέπουν το ζώο τους χωρίς «ενθουσιασμό» για το μπολ του. Για κάποιους, η μειωμένη όρεξη αντιλαμβανόταν ως απώλεια χαρακτήρα, ως αρνητική παρενέργεια και όχι ως θεραπευτική επιτυχία. Το ίδιο δίλημμα ενδέχεται να εμφανιστεί ξανά, αυτή τη φορά σε πολύ πιο εξελιγμένη βιοτεχνολογική μορφή.
Η οικονομική διάσταση είναι εξίσου κρίσιμη
Η οικονομική διάσταση είναι εξίσου κρίσιμη. Οι θεραπείες διαβήτη για ζώα είναι δαπανηρές: δύο ενέσεις ινσουλίνης την ημέρα, αυστηρή παρακολούθηση, ειδικές τροφές. Χιλιάδες κατοικίδια οδηγούνται σε ευθανασία μόνο και μόνο επειδή οι οικογένειες δεν είναι σε θέση να αντέξουν οικονομικά ή πρακτικά τη μακροχρόνια φροντίδα.
Αν τα GLP-1 μπορούν να ανακόψουν τον κύκλο παχυσαρκίας-διαβήτη, τότε η επιχειρηματολογία αποκτά κοινωνική και ηθική ισχύ, όχι μόνο επιστημονική. Από την άλλη πλευρά, η τιμή των εμφυτευμάτων θα είναι κρίσιμη για το κατά πόσο η μέθοδος μπορεί να γίνει μαζική και όχι προνόμιο της ανώτερης τάξης των… γατόφιλων.
Η εικόνα μιας κοινωνίας που δεν ξέρει να σταματήσει
Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα, όμως, είναι βαθύτερο. Τι σημαίνει να αλλάζουμε τις βιολογικές παραμέτρους ενός ζώου για να ταιριάξει στη δική μας αντίληψη για το υγιές; Είναι θεραπεία ή διαχείριση της δικής μας ενοχής;
Είναι ιατρική πρόοδος ή επέκταση του ίδιου καταναλωτικού οράματος που θέλει το σώμα, ανθρώπινο ή μη, να συμμορφώνεται με πρότυπα; Όταν ο όρος «obesity epidemic» περνάει από τους ανθρώπους στα κατοικίδιά τους, αναδύεται η εικόνα μιας κοινωνίας που δεν ξέρει να σταματήσει ούτε στη γραμμή που χωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο.
Κι όμως, οι ειδικοί φαίνεται να συμφωνούν σε ένα: τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντικαταστήσουν την κλασική φροντίδα. Η αλλαγή διατροφής, η κίνηση, η σταδιακή απώλεια βάρους, η αποφυγή υπερσίτισης παραμένουν πυρήνας της υγείας του ζώου.
Τα GLP-1 μοιάζουν λιγότερο με «μαγικό ραβδί» και περισσότερο με συμπληρωματικό εργαλείο σε μια ολιστική στρατηγική. Αν η κοινωνία των ιδιοκτητών κατοικιδίων αποδεχθεί αυτή την οπτική, τότε οι παχιές γάτες μπορούν όντως να μετατραπούν σε υγιή «Ozempets» χωρίς να θυσιάσουν την ποιότητα ζωής τους.
Στο τέλος, το ερώτημα δεν είναι μόνο αν οι γάτες θα αδυνατίσουν, αλλά τι είδους σχέση θα χτίσουμε μαζί τους σε μια νέα φάση ιατρικής παρεμβατικότητας. Μια σχέση που ίσως, ειρωνικά, χρειάζεται λιγότερες θερμίδες και περισσότερη κατανόηση.