Τα αθλητικά παπούτσια Air Jordan, εμπνευσμένα από τον Μάικλ Τζόρνταν, είναι πλέον τόσο πολύτιμα και σπάνια που πωλούνται σε τρελές τιμές.
Αλλά όταν η Nike προσπάθησε για πρώτη φορά να εγγράψει στο δυναμικό της τον πρωτάρη του μπάσκετ Μάικλ Τζόρνταν το 1984, ο παίκτης, που αγαπούσε την Adidas, δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με την εταιρεία.
Η εταιρεία θεωρήθηκε ως μια μη cool μάρκα για τζόκινγκ, ενώ ο συνιδρυτής της σκέφτηκε να την πουλήσει μετά από μια σειρά απολύσεων.
Όχι ότι ο 60χρονος σήμερα Τζόρνταν -ο οποίος θεωρείται ο καλύτερος μπασκετμπολίστας όλων των εποχών- ήταν επίσης η πρώτη επιλογή όλων.
Αξιολογήθηκε μόνο ως η τρίτη καλύτερη επιλογή μεταξύ των νεαρών παικτών κολεγίου στους οποίους ετοιμάζονταν να προσφερθούν επαγγελματικά συμβόλαια.
Τώρα η νέα ταινία «Air», του Μπεν Άφλεκ, με πρωταγωνιστή τον παλιό του φίλο Ματ Ντέιμον, αφηγείται την ιστορία του ανθρώπου που έφερε κοντά τη Nike και τον Τζόρνταν στη μεγαλύτερη συμφωνία αθλητικού μάρκετινγκ όλων των εποχών.
Η Nike πουλάει αθλητικά παπούτσια αξίας 25 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, διπλάσιο από το ποσό του πλησιέστερου αντιπάλου της Adidas, με 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά να οφείλονται στα Air Jordan.
Αλλά η επιτυχία
πιθανότατα δεν θα είχε συμβεί χωρίς το
ελάχιστα γνωστό στέλεχος μάρκετινγκ
Sonny Vaccaro, ο οποίος είχε δηλώσει κάποτε:
«Είμαι ο σωτήρας της Nike».
Ο άλλος
βασικός παίκτης ήταν η 81χρονη μητέρα
του Τζόρνταν, που είχε γνώσεις για τις
επιχειρήσεις και η οποία έπεισε τον γιο
της να ξεχάσει την Adidas σε αντάλλαγμα
για ένα συμβόλαιο που του έδινε μερίδιο
25% των κερδών από τα αθλητικά παπούτσια
που ονομάζονταν προς τιμήν του.
Κανένας
αθλητής δεν είχε υπογράψει μια τέτοια
συμφωνία πριν, και εδώ υπήρχε ένας
παίκτης που δεν είχε επιλεγεί ακόμη για
ένα παιχνίδι κορυφαίου επιπέδου.
«Καθαρά αουτσάιντερ»
Ο σκηνοθέτης της ταινίας «Air», Μπεν Άφλεκ, λέει: «Ακόμα και πριν αγωνιστεί σε ένα γήπεδο του NBA, ο Μάικλ άλλαξε εντελώς τον κόσμο του αθλητικού μάρκετινγκ και τον τρόπο με τον οποίο αποζημιώνονται οι αθλητές, υποστηριζόμενος από τη μητέρα του, η οποία οραματίστηκε το μέλλον του και ήξερε την αξία του».
Από την αρχή ο Μάικλ Τζόρνταν υποτιμήθηκε. Στα 15 του θεωρήθηκε πολύ κοντός στα 1,78 μ. για την ομάδα μπάσκετ του γυμνασίου του. Ωστόσο, μέσα σε έναν χρόνο ψήλωσε κατά 10 εκατοστά και σύντομα όλα τα αμερικανικά κολέγια τον κυνηγούσαν.
Ακόμη και όταν σκόραρε το νικητήριο σουτ για το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στον τελικό του εθνικού πρωταθλήματος το 1982, ορισμένοι οπαδοί το θεώρησαν τυχερό.
Ένας άνθρωπος που πίστευε το αντίθετο ήταν ο Vaccaro, ο οποίος εργάστηκε στη Nike από το 1977 έως το 1991. Ο πρώην δάσκαλος φυσικής αγωγής ήταν πρόθυμος να στοιχηματίσει όλο τον προϋπολογισμό μάρκετινγκ μπάσκετ της Nike στον Τζόρνταν. Ο Vaccaro, σήμερα 83 ετών, ήταν μια αμφιλεγόμενη φιγούρα επειδή πλήρωνε προπονητές κολεγίων για να εξοπλίζουν τους παίκτες τους με παπούτσια Nike.
Στην ταινία «Air», ο ιδρυτής της Nike, Phil Knight, τον οποίο υποδύεται ο Μπεν Άφλεκ, απεικονίζεται να μη θέλει να πληρώνει 227.000 ευρώ ετησίως για να εξασφαλίσει την υπογραφή του Jordan.
Και η υπόλοιπη ομάδα της Nike πιστεύει ότι ο Vaccaro (Ματ Ντέιμον) δεν έχει καμία πιθανότητα να πείσει τον νεαρό πολλά υποσχόμενο αθλητή να βάλει την υπογραφή του στο συμβόλαιό τους.
Στο γήπεδο ο Τζόρνταν φορούσε παπούτσια Converse, που ήταν τότε η κυρίαρχη μάρκα μπάσκετ, και ρούχα Adidas. Θα περνούσαν άλλα τέσσερα χρόνια πριν η Nike ονειρευτεί το εμβληματικό πλέον σλόγκαν της, «Just Do It».
«Πάντα είχα αυτή την ιδέα της Nike ως της απόλυτης δύναμης στην αγορά παπουτσιών μπάσκετ, που είναι τώρα. Αλλά όταν τους πιάνεις στην αρχή αυτής της ιστορίας, είναι τα ξεκάθαρα αουτσάιντερ», έχει δηλώσει ο Ματ Ντέιμον.
Η δύσκολη εποχή για τη Nike και ο «σωτήρας» Τζόρνταν
Οι καιροί ήταν τόσο δύσκολοι στη Nike που ο Knight σκεφτόταν να διώξει το τμήμα μπάσκετ της. Κάποτε έγραψε ότι «ο Όργουελ είχε δίκιο -το 1984 ήταν μια δύσκολη χρονιά» και είπε στο επιχειρηματικό περιοδικό Fortune ότι είχε σκεφτεί να πουλήσει τη δημιουργία του.
Ο Τζόρνταν φαινόταν απίθανος σωτήρας. Την προηγούμενη ημέρα που επρόκειτο να πετάξει στη συνάντησή του με τη Nike, ο τότε 21χρονος είπε στους γονείς του ότι δεν ήθελε να πάει. Ήταν η μαμά του, Deloris, που του άλλαξε γνώμη.
Στη συνάντηση, το κύριο αίτημα του Μάικλ Τζόρνταν ήταν μια νέα σπορ κόκκινη Mercedes. Ο Vaccaro έστριψε δύο αυτοκινητάκια προς τον νεαρό παίκτη και του είπε: «Με τα χρήματα που θα βγάλεις, μπορείς να αγοράσεις πολλά αυτοκίνητα».
Η τεράστια συμβολή της μητέρας του Τζόρνταν στο μεγάλο συμβόλαιο
Η Deloris ήθελε να αποσπάσει μια ακόμη υψηλότερη τιμή από τη Nike. Τους είπε ότι ο γιος της θα υπέγραφε τη συμφωνία μόνο εάν λάμβανε κομμάτι οποιωνδήποτε μελλοντικών πωλήσεων. Ήταν μια κίνηση που μέχρι τώρα έχει περάσει απαρατήρητη.
Η Deloris δεν συμμετείχε σε ένα πρώιμο σενάριο της ταινίας, αλλά στη συνέχεια ο Τζόρνταν είπε στον Άφλεκ: «Τίποτα από αυτά δεν θα είχε συμβεί χωρίς τη μητέρα μου». Ζήτησε επίσης να την παίξει η βραβευμένη με Όσκαρ, Βαϊόλα Ντέιβις.
Η ηθοποιός έχει πει σχετικά: «Όταν άκουσα ότι πράγματι μεσολάβησε για τη συμφωνία που του έδωσε ένα ποσοστό στο συμβόλαιο της Nike, η πρώτη μου σκέψη ήταν “ποια είναι αυτή η γυναίκα που το μυαλό της ήταν τόσο προοδευτικό που σκέφτηκε να απαιτήσει κάτι που δεν είχε δοθεί ποτέ πριν σε έναν παίκτη;”».
Τα Air Jordan στο «χρώμα του διαβόλου»
Η Nike υποσχέθηκε επίσης να πληρώσει το πρόστιμο των 4.500 ευρώ ανά αγώνα που θα επέβαλλε η Εθνική Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης στον Τζόρνταν επειδή φορούσε παπούτσια που δεν ήταν αρκετά λευκά.
Η μάρκα ήθελε τα Air Jordan του να είναι μαύρα και κόκκινα, παρόλο που αυτό παραβίαζε τους κανονισμούς. Στον Τζόρνταν φέρεται επίσης να μην άρεσε αυτό που φαινόταν να είναι το «χρώμα του διαβόλου».
Ήταν μια τεράστια συμφωνία για έναν παίκτη που υπέγραφε στους Σικάγο Μπουλς, μια ομάδα της οποίας οι ιδιοκτήτες σκέφτονταν να πουλήσουν λόγω της λιγοστής συμμετοχής του κόσμου.
Ο Μάικλ Τζόρνταν κέρδισε έξι πρωταθλήματα, πέντε βραβεία πολυτιμότερου παίκτη και σημείωσε 32.292 πόντους, γεγονός που τον τοποθέτησε πέμπτο στη λίστα όλων των εποχών.
Όταν τα Air Jordan κυκλοφόρησαν το 1985, σε μια καμπάνια μάρκετινγκ 7,3 εκατομμυρίων ευρώ, άλλαξαν αξία άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ τον πρώτο χρόνο τους.
Η τεράστια επιτυχία των Air Jordan εν μια νυκτί
Ο Άφλεκ είπε σχετικά: «Είχα μια φωτογραφία του μικρού μου αδερφού να φοράει Air Jordan. Ήταν χειμώνας του 1985 ή αρχές του ’86. Θυμάμαι πολύ καθαρά όταν η Nike αντικατέστησε αυτό που ήταν δημοφιλές τότε, που ήταν κυρίως η Adidas. Και θυμάμαι πώς, φαινομενικά μέσα σε μια νύχτα, η Nike έγινε αυτό που έπρεπε να έχεις αν ήθελες να είσαι κουλ».
Μέχρι και ο Vaccaro ξαφνιάστηκε που είχαν τέτοιο αντίκτυπο. «Κανείς στον κόσμο δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα γίνονταν τα Air Jordan. Ακόμα και εγώ δεν πίστευα ποτέ ότι θα συνέβαινε αυτό, γιατί κανείς δεν είχε κάνει ποτέ αυτό που έκανε η Nike».
Από τότε πολλοί άνθρωποι έχουν λάβει τα εύσημα για το φαινόμενο. Ο σχεδιαστής των αθλητικών παπουτσιών, Πίτερ Μουρ, ο οποίος πέθανε πέρυσι, και ο ατζέντης του Τζόρνταν, Ντέιβιντ Φαλκ, ισχυρίστηκαν ότι είχαν βρει το όνομα Air Jordan.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Τζόρνταν είχε σίγουρα δίκιο που άκουσε τη μαμά του.
Τώρα 60 ετών, λέγεται ότι εξακολουθεί να κερδίζει περισσότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως από τα δικαιώματά του στη μάρκα.
Η φήμη συνοδεύτηκε από προσωπική τραγωδία για τον Μάικλ Τζόρνταν
Αλλά τη φήμη και την περιουσία συνόδευσε και ο πόνος. Ο πατέρας του, Τζέιμς Τζόρνταν, τον οποίο υποδύεται ο σύζυγος της Βαϊόλα, Τζούλιους Τένον, στην ταινία, πυροβολήθηκε το 1993 από τον 18χρονο Ντάνιελ Γκριν σε αυτό που είχε αναφερθεί εκείνη την εποχή ως ληστεία αυτοκινήτου.
Ο 56χρονος κοιμόταν σε ένα κόκκινο Lexus που του είχε αγοράσει πρόσφατα ο γιος του και το οποίο τράβηξε την προσοχή του Γκριν και του συνεργού του Λάρι Ντέμερι. Το ζευγάρι πέταξε το πτώμα σε έναν βάλτο. Αργότερα καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.
Παρόλο που η αξία του ανέρχεται κοντά στα 2 δισεκατομμύρια ευρώ, ο Μάικλ Τζόρνταν δεν ήταν πάντα καλός στο να κρατά τα χρήματά του.
Έχει στοιχηματίσει εξαψήφια ποσά, κυρίως στο γκολφ, αλλά αρνήθηκε ότι είχε πρόβλημα με τον τζόγο.
Έπρεπε επίσης να πληρώσει 160 εκατομμύρια ευρώ στην πρώτη σύζυγό του, Χουανίτα Βανόι, σε μια συμφωνία διαζυγίου το 2006. Ένας ιδιωτικός ερευνητής ισχυρίστηκε ότι η Χουανίτα είχε μάθει ότι την απατούσε με άλλες γυναίκες.
Εμφανίζεται ο Μάικλ Τζόρνταν στην ταινία;
Παραδόξως, ο Τζόρνταν, ο οποίος ξαναπαντρεύτηκε το 2013, εμφανίζεται μόνο φευγαλέα στην ταινία. Το κοινό βλέπει το πίσω μέρος του κεφαλιού του και ακούει τη φωνή του μια φορά.
Ο Άφλεκ λέει πάνω σ' αυτό: «Το μόνο άτομο που θα μπορούσε να παίξει τον Μάικλ Τζόρνταν, όπως του είπα, είναι πολύ μεγάλος τώρα για να παίξει τον Μάικλ Τζόρνταν. Αυτός, φυσικά, είναι ο ίδιος ο Τζόρνταν».
Ούτε ο πρώην αθλητής ούτε η Nike είχαν λόγο για το τελικό σενάριο της ταινίας, την οποία το περιοδικό Variety έχει περιγράψει ως «την πρώτη υποψήφια για τα βραβεία slam dunk του 2023».
Η περίοδος που καλύπτει η ταινία άλλαξε το παιχνίδι για τη Nike και τους αντιπάλους της. Το 2003 η Nike αγόρασε μια χρεοκοπημένη Converse για 290 εκατομμύρια ευρώ και η Adidas από τότε δυσκολεύεται να συμβαδίσει.
Αλλά για τον Μπεν Άφλεκ, η ταινία του έχει να κάνει μόνο με τον Μάικλ Τζόρνταν. «Αν πρόκειται για κάτι, είναι για το τι σήμαινε ο Μάικλ Τζόρνταν για τον αθλητικό κόσμο, για τον κόσμο γενικότερα. Ο τρόπος που ήταν και αυτό που έκανε άλλαξε τον αθλητισμό, άλλαξε το αθλητικό μάρκετινγκ, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονταν στους αθλητές».