Η «γρήγορη μόδα» είναι ένα φαινόμενο που έχει κατακλύσει ολόκληρο τον πλανήτη, με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου.
Ωστόσο, υπάρχουν απλοί τρόποι που μπορεί ο καθένας μας να βοηθήσει και ήδη αρκετές εταιρείες κινούνται στο κομμάτι της βιωσιμότητας. Το BBC παρουσιάζει το πρόβλημα, επισημαίνοντας ταυτόχρονα τι μπορούμε να κάνουμε, για να συμβάλλουμε στη μείωση των αρνητικών συνεπειών αυτού του φαινομένου.
«Τόνοι αχρησιμοποίητων ρούχων πάνε χαμένοι»
Το μοντέλο Ellie Jolliffe λέει ότι σοκαρίστηκε από την ποσότητα των αποβλήτων που είδε όταν εργαζόταν, ιδίως για εταιρείες ηλεκτρονικού εμπορίου.
«Έχω βρεθεί σε φωτογραφίσεις όπου υπάρχουν κουτιά και κουτιά με νεκρό απόθεμα - ρούχα που δεν πωλούνται πλέον. Δεν έχουν φορεθεί ποτέ. Κανείς δεν θέλει να τα αγοράσει. Τόνοι αχρησιμοποίητων ρούχων πάνε χαμένοι».
Η 20χρονη Λονδρέζα άρχισε να σπουδάζει βιωσιμότητα. Περίμενε στην ουρά για τα κάστινγκ, ενώ παράλληλα διάβαζε βιβλία για τις περιβαλλοντικές και ανθρώπινες επιπτώσεις της μόδας.
«Κατάλαβα πολύ γρήγορα ότι έπρεπε να θέσω κάποια όρια όσον αφορά το με ποιους θα συνεργαζόμουν», λέει. Συνειδητοποίησε επίσης ότι έπρεπε να αλλάξει τις δικές της συνήθειες.
«Συχνά έκανα φτηνές παραγγελίες γρήγορης μόδας, ειδικά πριν από εκδηλώσεις», λέει. «Πολλά από τα ρούχα που αγόρασα τότε βρίσκονται ακόμα στην ντουλάπα μου, αχρησιμοποίητα».
Τώρα, η Jolliffe αγοράζει μεταχειρισμένα ρούχα από το eBay, φιλανθρωπικά καταστήματα ή από kilo sales. «Αισθάνομαι πολύ καλύτερα», λέει. «Εξακολουθώ να έχω πολλά ρούχα και δεν πληρώνω περισσότερα απ' ό,τι θα πλήρωνα αν αγόραζα fast fashion».
Η απομάκρυνση από τη γρήγορη μόδα, επιμένει, δεν είναι συνώνυμη με την απομάκρυνση από τη μόδα. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ντύνεσαι που δεν θέτουν σε κίνδυνο τους ανθρώπους ή τον πλανήτη».
Τι είναι η «γρήγορη μόδα»
Η γρήγορη μόδα αναφέρεται στην ταχεία εναλλαγή των τάσεων της μόδας και στη μετάβαση προς φθηνά, μαζικά παραγόμενα ρούχα - με νέες σειρές που κυκλοφορούν συνεχώς. Συχνά κατηγορείται για τα απόβλητα στη βιομηχανία.
Ορισμένες εταιρείες την έχουν πάει σε νέο επίπεδο. Οι εταιρείες εξαιρετικά γρήγορης μόδας, όπως η κινεζική Shein, κυκλοφορούν νέα ρούχα στην αγορά κάθε μέρα. Οι ειδικοί λένε ότι αυτό ασκεί πίεση στο περιβάλλον.
«Η μόδα είναι μια εξαιρετικά απαιτητική σε πόρους βιομηχανία», λέει η Catherine Salvidge, ειδικός στον τομέα της βιώσιμης κλωστοϋφαντουργίας για το Πρόγραμμα Δράσης για τα Απόβλητα και τους Πόρους (Wrap). «Τροφοδοτεί την κλιματική αλλαγή, τη λειψυδρία, τη ρύπανση και την απώλεια της βιοποικιλότητας».
Περίπου το 25% των υλικών καταλήγει ως απόβλητο πριν καν φτάσει στον πελάτη, λέει η Salvidge, και στο τέλος της αλυσίδας πετάμε περισσότερα ρούχα από ποτέ.
Σύμφωνα με την Wrap, περίπου 921.000 τόνοι μεταχειρισμένων υφασμάτων καταλήγουν στα γενικά μας απορρίμματα κάθε χρόνο, τα οποία στη συνέχεια είτε αποτεφρώνονται είτε στέλνονται σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Τι μπορούμε να κάνουμε
«Για να αντιμετωπίσουμε τη βασική αιτία του προβλήματος, πρέπει να καταναλώνουμε λιγότερα καινούργια ρούχα και να τα διατηρούμε σε χρήση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», λέει η Salvidge.
Η επαναχρησιμοποίηση των ανεπιθύμητων ρούχων σε νέα αντικείμενα, λέει, θα μπορούσε να μας βοηθήσει να περιορίσουμε την εξάρτησή μας από τις πρώτες ύλες.
Ορισμένες επιχειρήσεις προσφέρουν τρόπους για να επιβραδύνουν τη μόδα. Η Re_considered παίρνει ανεπιθύμητα ρούχα και τα μετατρέπει σε κάτι νέο, το λεγόμενο upcycling.
Ας πούμε ότι έχετε ένα φόρεμα που δεν φοράτε πια, η Re_considered μπορεί να το ανακατασκευάσει σε ένα σετ από ασορτί μπλούζα και σορτσάκι για περίπου 30 λίρες. Αν θέλετε μια φούστα, θα σας κοστίσει από 8 λίρες. Θα πάρουν ακόμη και ένα παλιό ζευγάρι κουρτίνες και θα φτιάξουν κάτι καινούργιο από αυτό για περίπου 45 λίρες.
Ό,τι κι αν είναι, μπορείτε να κάνετε αίτηση online για να κανονίσετε ένα πεντάλεπτο εικονικό ραντεβού, όπου θα συζητήσετε για το σχέδιο που επιθυμείτε. Στη συνέχεια, τους στέλνετε τα παλιά σας ρούχα ή υφάσματα, εκείνοι τα επεξεργάζονται - και σας στέλνουν πίσω ένα εντελώς νέο ρούχο.
«Πριν ξεκινήσω το Re_considered», λέει η ιδρύτρια Tabby Bunyan, «αγόραζα νέα ρούχα κάθε δεύτερη εβδομάδα. Απολάμβανα την άμεση ικανοποίηση, αλλά σπάνια αγαπούσα αυτά που αγόραζα. Σχεδόν ποτέ δεν φορούσα τα πράγματα πάνω από μια χούφτα φορές».
Αλλά κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, η Bunyan διαπίστωσε ξαφνικά ότι δεν είχε πρόσβαση σε αγορές. Για να ικανοποιήσει την επιθυμία της για κάτι καινούργιο, άρχισε να ξαναδουλεύει τα ρούχα της δικής της ντουλάπας.
Το καλοκαίρι του 2020 γεννήθηκε η μάρκα Re_considered, όταν πήγε μερικά ανακυκλωμένα ρούχα σε ένα pop-up κατάστημα στο Λονδίνο. Μετά από αυτό, η Bunyan άρχισε να κάνει custom upcycles για φίλους, μετατρέποντας τα ρούχα που δεν τους άρεσαν πια σε νέα πράγματα.
«Είναι αναπόφευκτο ότι το στυλ αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Μου αρέσει που, μέσω της ανακύκλωσης, μπορείς να αλλάζεις και να ανανεώνεις την γκαρνταρόμπα σου χωρίς να αγοράζεις καινούργια».
Έχοντας ανακυκλώσει 520 είδη ρουχισμού μέχρι στιγμής φέτος, η Re_considered είναι μόλις και μετά βίας ένας κόκκος στο τοπίο της μόδας. Αλλά η Bunyan, ελπίζει να κάνει την ανακύκλωση από εξειδικευμένη σε mainstream.
«Οι υπηρεσίες επισκευής και επαναχρησιμοποίησης γίνονται πιο προσιτές και συναρπαστικές για ένα νεανικό κοινό», λέει. «Οι καταναλωτικές συνήθειες αλλάζουν».
Η Josephine Philips έχασε την αγάπη της για τη γρήγορη μόδα στα τέλη της εφηβείας της, απωθημένη από τις αναφορές για εκμετάλλευση στη βιομηχανία.
Στράφηκε στην αγορά μεταχειρισμένων ρούχων, αλλά απογοητεύτηκε όταν δεν μπορούσε να βρει ρούχα που να της ταιριάζουν. Αυτό την ενέπνευσε να ξεκινήσει την Sojo, την πρώτη εφαρμογή μεταποίησης ρούχων στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις αρχές του 2021.
Τώρα, στα 24 της χρόνια, η Philips λέει ότι οι άνθρωποι θέλουν βιώσιμη μόδα, αλλά συχνά δεν ξέρουν να ράβουν και είναι συνηθισμένοι στην ευκολία.
«Όχι στην υπερκατανάλωση»
Θέλει να αλλάξει η στάση απέναντι στα ρούχα. Αντί της γρήγορης μόδας, όπου οι αγοραστές σπεύδουν να αγοράσουν το τελευταίο look παρόλο που έχουν ήδη στην κατοχή τους πολλά ρούχα, η Philips θέλει μια κίνηση προς την αργή μόδα.
«Πάμε ενάντια στην υπερκατανάλωση», λέει. «Πιστεύουμε ότι όλοι πρέπει να αγαπούν τα ρούχα τους για πολλά χρόνια. Η ραπτική και η επισκευή είναι μια πραγματική συμπεριφορά αργής μόδας».
Σύμφωνα με τη Wrap, σχεδόν τα δύο τρίτα των ενηλίκων του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνουν ότι, μετά την πανδημία, έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της μόδας και της σημασίας του να κάνουν τα ρούχα τους να διαρκούν περισσότερο.
Η παγκόσμια αγορά ηθικής μόδας αναμένεται να φτάσει σε περισσότερα από 10 δισ. δολάρια ΗΠΑ μέχρι το 2026, κάτι που το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση χαρακτηρίζει οικολογική αφύπνιση.
Η Salvidge λέει: «Βλέπουμε έναν αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων που κινούνται στον τομέα της μεταπώλησης, της ενοικίασης και της επισκευής, καθώς και εφαρμογές που μας ενθαρρύνουν να ψωνίζουμε μέσα από τις δικές μας ντουλάπες, αντί να αγοράζουμε καινούργια ρούχα.
Αυτά είναι ενθαρρυντικά βήματα, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να κλιμακωθούν αυτά τα μοντέλα και να ενθαρρυνθούν οι πελάτες να τα χρησιμοποιήσουν. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι πολίτες είναι στο πλευρό μας για να γίνει πραγματικότητα η κυκλική οικονομία για τη βιομηχανία της μόδας».
Η Bunyan πιστεύει ότι είναι δύσκολο για τους καταναλωτές να καταλάβουν ποιες εταιρείες έχουν ένα πραγματικά βιώσιμο μοντέλο. Λέει ότι ορισμένες επιχειρήσεις επιδίδονται σε διαδικασίες για τη δήθεν προστασία του περιβάλλοντος, αλλά στην ουσία πρόκειται για εντυπωσιακές ανακοινώσεις, οι οποίες δεν καταλήγουν σε πολλά.