«Ζήσε τώρα που μπορείς, γιατί ο χρόνος περνάει σαν νερό» συμβουλεύουν συχνά οι μεγαλύτεροι τους πιο νέους. Η αντίληψη αυτή συναντάται τόσο συχνά, που οι επιστήμονες τη μελέτησαν σοβαρά.
Είναι αλήθεια πως οι περισσότεροι σκεφτόμαστε την παιδική ή την εφηβική ηλικία σαν περιόδους στις οποίες ο χρόνος κυλούσε αργά. Είτε για καλό, κάτι ατέλειωτα καλοκαίρια στο χωριό, είτε για «κακό», με εβδομάδες γεμάτες με βαρετές υποχρεώσεις στο σχολείο, στις οποίες η Παρασκευή πάντα αργούσε να έρθει.
Αντίθετα, μεγαλώνοντας, και ειδικά μετά τα πρώτα ή τα δεύτερα «άντα», τείνουμε να νιώθουμε τον χρόνο να περνά γρήγορα.
Η εντατικότερη εργασία και ενδεχομένως οι ευθύνες που συνεπάγεται η δημιουργία οικογένειας μοιάζουν να περιορίζουν δραστικά τον ελεύθερο χρόνο. Όταν στην εξίσωση μπαίνουν τυχόν αποτυχίες σε σημαντικούς στόχους, και προβλήματα υγείας κάνουν την εμφάνισή τους, η αίσθηση του «πόσο γρήγορα περνούν τα χρόνια» μεγαλώνει.
Τι λένε οι ειδικοί
Εδώ έρχεται η επιστήμη να εξηγήσει. Ο χρόνος που βιώνουμε δεν είναι απλώς ο γραμμικός, φυσικός χρόνος, αλλά υπάρχει και ο «χρόνος της εμπειρίας».
Καθώς μεγαλώνουμε, η καθημερινότητά μας γεμίζει επαναλήψεις, ρουτίνα και τριβή, δηλαδή καταστάσεις που ζούμε «μηχανικά», χωρίς να μένουν ως ζωντανές αναμνήσεις.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Χουάν Αντόνιο Μαδρίδ, ιδρυτή του Εργαστηρίου Χρονοβιολογίας και Ύπνου στο Πανεπιστήμιο της Μούρθια, αυτή η «έλλειψη νέων ερεθισμάτων» και η «μειωμένη μνήμη πρόσφατων γεγονότων» κάνει τον χρόνο να μας φαίνεται πιο γρήγορος όσο μεγαλώνουμε.
Σύγχρονες μελέτες της νευροεπιστήμης δείχνουν πως με την ηλικία αλλάζει -έστω και υποκειμενικά- το πώς ο εγκέφαλος καταγράφει γεγονότα. Εναλλαγές συμβαίνουν πιο σπάνια, και αυτό οδηγεί σε λιγότερες «σημαντικές στιγμές» στην καθημερινότητά μας.
Επιπλέον, υπάρχει και μια μαθηματική εξήγηση, που βασίζεται στην αρχή της αναλογικότητας. Όταν είσαι 5 ετών, ένα έτος είναι το 20% της ζωής σου και γι’ αυτό μοιάζει τόσο μεγάλο. Όταν είσαι 50, ένα έτος είναι μόλις το 2%. Κατά συνέπεια, κάθε νέα χρονιά -σε σχέση με όσα έχεις ήδη ζήσει- μοιάζει να είναι μικρότερη.
Πώς να επιβραδύνουμε τον χρόνο
Αν η επιτάχυνση της αντίληψης του χρόνου είναι αποτέλεσμα ρουτίνας, οργάνωσης και νοητικής «αδράνειας», τότε υπάρχουν τρόποι να «ξεγελάσουμε» τον εγκέφαλό μας και να κάνουμε τα χρόνια να δείχνουν πιο «γεμάτα».
Μερικοί από τους προτεινόμενους τρόπους:
- Δημιουργήστε μια «ιστορία» για κάθε μέρα: Αν στο τέλος της ημέρας μπορείς να θυμηθείς κάτι που σε εντυπωσίασε ή που ήταν διαφορετικό -ένα νέο περιστατικό, μια ανακάλυψη- τότε η μέρα δεν θα περάσει «ανεπαίσθητα».
- Προσπαθήστε να αναλογίζεστε από κάποια απόσταση το κάθε τι που κάνετε: Να απολαμβάνετε την καθημερινότητα -τον καφέ το πρωί, τους ήχους γύρω σας, την αίσθηση των απλών πραγμάτων- χωρίς βιασύνη.
- Αναζήτηση νέων εμπειριών: Μικρές αλλαγές, όπως μια διαφορετική διαδρομή για τον περίπατο, διαφορετικό φαγητό, ένα καινούργιο ενδιαφέρον ή χόμπι, ακόμη και μικρές εξορμήσεις, ίσως βοηθήσουν να ξαναδείτε τα πράγματα «σαν να είναι για πρώτη φορά».
- Επαφή με τη φύση, στροφή στη βραδύτητα: Εμπειρίες όπως ύπνος στην ύπαιθρο, παρατήρηση του ουρανού ή της θάλασσας, μπορούν να σας συνδέσουν με πιο «αρχέγονους» ρυθμούς και να αναζωογονήσουν τον αισθητικό σας χρόνο.
- Καλλιτεχνική ή δημιουργική δραστηριότητα: ζωγραφική, γράψιμο, μουσική ή οτιδήποτε σας βγάζει από τον «αυτόματο», βοηθά στο να είστε «πιο παρόντες» στην κάθε σας στιγμή.
Τι σημαίνει όλο αυτό για τη ζωή μας
Γίνεται σαφές πως δεν είναι πάντα η ηλικία που «φταίει» για την αίσθηση πως ο χρόνος «φεύγει γρήγορα». Όλο αυτό περισσότερο σχετίζεται με τις επιλογές μας. Η ρουτίνα, η μονοτονία, η έλλειψη προσοχής και συνειδητής εμπειρίας.
Αν μάθουμε να νοιαζόμαστε για τις μικρές εκπλήξεις, να ζούμε συνειδητά, να αλλάζουμε «προγράμματα» και να δίνουμε χώρο στη δημιουργικότητα και την περιέργεια, μπορούμε να κάνουμε τα χρόνια μας όχι απλά να περνάνε, αλλά να μείνουν ως πλούσιες εμπειρίες. Ίσως έτσι να ξαναζήσουμε -έστω και λίγο- την αίσθηση εκείνων των παιδικών καλοκαιριών που δεν τελείωναν ποτέ…