Γιατί μερικοί άνθρωποι φτερνίζονται τόσο δυνατά; Και μπορούν να κάνουν κάτι ώστε να το περιορίσουν;
Όλοι μας έχουμε στο μυαλό μας κάποιον που όταν φτερνίζεται, τον ακούνε μέχρι την Ρώμη. Το ωστικό κύμα του φτερνίσματος κάνει τα παράθυρα να τριζουν, ξυπνάει τα κοιμισμένα ζώα και τρομάζει απότομα τους πιο κοντινούς σε αυτόν ανθρώπους.
Κάποιοι λένε ότι όσοι επιδίδονται σε αυτό, το κάνουν... επίτηδες. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι η ανάγκη να φτερνιστούν σε αυτό το επίπεδο ντεσιμπέλ είναι ακαταμάχητη. Γιατί όμως κάποιοι άνθρωποι φτερνίζονται τόσο δυνατά;
Τι συμβαίνει όταν φτερνιζόμαστε;
Ας καθορίσουμε πρώτα ένα πράγμα: Το φτέρνισμα είναι σημαντικό για τον οργανισμό. «Η μύτη είναι ένα φίλτρο αέρα για τους πνεύμονες», λέει ο Mas Takashima, ο πρόεδρος του Τμήματος Ωτορινολαρυγγολογίας, Χειρουργικής Κεφαλής και Τραχήλου στο Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Houston Methodist.
Μέσα στη μύτη μας υπάρχει ένα σφιχτό πλέγμα από επιθηλιακά κύτταρα (ένα κύτταρο πολλαπλών χρήσεων που βρίσκεται σε όλο το σώμα), μικροσκοπικές τρίχες και παχιά βλέννα. Αυτά τα στοιχεία, λέει ο Takashima, «παγιδεύουν τα σωματίδια ώστε να μπορούν να προστατευτούν οι πνεύμονες». Όταν αυτά τα σωματίδια συσσωρεύονται, πρέπει να απομακρυνθούν.
Υπάρχουν επίσης πληθυσμοί ανοσοποιητικών κυττάρων στη μύτη μας, τα οποία αφυπνίζονται όταν ανιχνεύουν υψηλά επίπεδα ενώσεων που προκαλούν φτέρνισμα. «Ορισμένες από τις χημικές ουσίες που παράγονται ως συνέπεια αυτής της ανοσολογικής απόκρισης προκαλούν αλλαγές στο εσωτερικό της μύτης μας», λέει η Sheena Cruickshank, καθηγήτρια στο Τμήμα Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.
Αυτές οι αλλαγές θα είναι οικείες σε όποιον έχει υπομείνει ένα καλοκαίρι γεμάτο γύρη ή έναν χειμώνα γεμάτο φλεγμονές. Ο οργανισμός παράγει περισσότερη βλέννα, αρχίζει το πρήξιμο στη μύτη και στέλνονται σήματα στον εγκέφαλο μέσω του τρίδυμου νεύρου.
Το σήμα αυτό επεξεργάζεται από μια περιοχή στη βάση του εγκεφάλου μας που ονομάζεται προμήκης μυελός, με αποτέλεσμα αντανακλαστικές μυϊκές συσπάσεις. Όλα αυτά οδηγούν στο φτέρνισμα. Αλλά ενώ οι αιτίες του φτερνίσματος ποικίλλουν, δεν υπάρχει κανένας λόγος που ένας ιός να προκαλεί πιο δυνατό φτέρνισμα από ένα άλλο, λέει η Cruickshank.
Τι κάνει μερικά φτερνίσματα πιο δυνατά;
Αντίθετα, το κλειδί για την ένταση του φτερνίσματος βρίσκεται στη δομή του αναπνευστικού μας συστήματος. «Το πρώτο βήμα του αντανακλαστικού του φτερνίσματος», λέει ο Takashima, «περιλαμβάνει βαθιά εισπνοή. Χρειάζεστε αυτόν τον αέρα για να μπορέσετε να αποβάλλετε τα πάντα προς τα έξω», προσθέτει.
Ενώ ο αέρας αναρροφάται στους πνεύμονές μας, οι φωνητικές μας χορδές κλείνουν σφιχτά. Μόλις δημιουργηθεί αρκετή πίεση στους πνεύμονές μας, όλος ο αέρας αποβάλλεται. «Αυτή η έκρηξη αέρα που πιέζει τις φωνητικές χορδές είναι που δημιουργεί τον ήχο του φτερνίσματος», λέει ο Takashima.
Το σχήμα και η «πλαδαιότητα» των φωνητικών χορδών μας και άλλων μαλακών ιστών στο πίσω μέρος του λαιμού επηρεάζουν το αν θα έχουμε ήσυχο ή βροντερό φτέρνισμα. Ο όγκος των πνευμόνων καθορίζει επίσης πόσος αέρας εισέρχεται και εξέρχεται από το στήθος μας κατά τη διάρκεια ενός φτερνίσματος, πράγμα που σημαίνει ότι καμία μεμονωμένη φυσική μέτρηση δεν μπορεί να προβλέψει τον όγκο και την ένταση του φτερνίσματος. «Μερικοί άνθρωποι με μεγάλο όγκο πνευμόνων έχουν πολύ μικροσκοπικά φτερνίσματα», λέει ο Takashima, προσθέτοντας εμφατικά:
«Υπάρχουν κοινωνικές νόρμες ή πολιτιστικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τον ήχο ενός φτερνίσματος».
Πώς να φτερνιστείτε αθόρυβα
Ο Takashima επισημαίνει ότι στην Ιαπωνία, όπου δίνεται μεγάλη πολιτιστική έμφαση στο να μην ενοχλούνται οι άλλοι, οι άνθρωποι καταφέρνουν να καταπιέζουν τα φτερνίσματά τους. Το κλειδί εδώ, λέει, είναι να ελαχιστοποιήσετε την ποσότητα της ενέργειας συντονισμού που ρέει μέσα από τη στοματική σας κοιλότητα - με απλά λόγια, κλείνοντας το στόμα σας. Αυτό, λέει, θα μειώσει τον όγκο και την ένταση του φτερνίσματος σας.
Είναι η λύση σε αυτό το... εκκωφαντικό πρόβλημα πραγματικά τόσο απλή; Μια ματιά στην ιατρική βιβλιογραφία δείχνει ότι η καταστολή του φτερνίσματος μπορεί να είναι μια... κακή ιδέα.
Μια μελέτη περίπτωσης από ένα νοσοκομείο της βελγικής πόλης Λιέγη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της πανδημίας COVID-19-όταν το δυνατό φτέρνισμα δεν ήταν αρεστό στο κοινό- ένας 38χρονος άνδρας ανέφερε πόνο και πρήξιμο στο πρόσωπό του αφού συγκράτησε ένα φτέρνισμα. Μια σάρωση αποκάλυψε ότι είχε σπάσει το ιγμόρειό του.
Ο Τακασίμα το επιβεβαιώνει αυτό. «Καταπιέζοντας ένα φτέρνισμα, μπορείτε να προκαλέσετε κάποια ιατρικά προβλήματα, όπως αιμορραγία από τη μύτη», λέει. «Μπορείτε να αναγκάσετε τον αέρα να ανέβει στην ευσταχιανή σάλπιγγα, προκαλώντας ενδεχομένως προβλήματα με το τύμπανο του αυτιού σας».
Αλλά λέει ότι υπάρχει μια εναλλακτική λύση στο δυνατό φτέρνισμα. «Υπάρχουν φορές που δεν θέλετε να προκαλέσετε αναστάτωση στους γύρω σας», λέει ο Takashima. «Το να κρατάτε το στόμα σας κλειστό καθώς φτερνίζεστε μπορεί σίγουρα να το κάνει αυτό».