Κοιτώντας το άλμπουμ φωτογραφιών της παιδικής σας ηλικίας, έχετε την εντύπωση ότι θυμάστε τα πρώτα βήματα, τα πρώτα Χριστούγεννα ή την πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό.
Αλλά αυτές οι αναμνήσεις, που φαίνεται να προέρχονται από τα βάθη της μνήμης, δεν είναι στην πραγματικότητα έτσι. Πρόκειται για μια ανακατασκευή αναμνήσεων που έχουν δημιουργηθεί από τις πραγματικές αναμνήσεις των συγγενών σας, από φωτογραφίες ή βίντεο.
Μήπως αυτό σημαίνει ότι τα μωρά δεν έχουν μνήμη; Οι ερευνητές έχουν αναρωτηθεί γι' αυτό και η απάντηση θα σας εκπλήξει.
Γιατί ξεχνάμε τις αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία;
Αν δεν καταφέρνετε να ανακαλέσετε παρά μόνο μερικά αποσπασματικά στιγμιότυπα από τα παιδικά σας χρόνια, δεν έχετε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα μνήμης. Πρόκειται για ένα φυσιολογικό φαινόμενο που οι ερευνητές στις νευροεπιστήμες έχουν ονομάσει «βρεφική αμνησία».
Σύμφωνα με τον Πάτρικ Περέ, ψυχολόγο και λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της Aix-Marseille, η έννοια αυτή «ορίζεται κλασικά ως η απουσία αναμνήσεων (πριν από τα 2 έτη) και στη συνέχεια η σχετική φτώχεια (μέχρι τα 6 έτη) των αναμνήσεων που σχετίζονται με τα πρώτα χρόνια της ζωής».
Κι όμως, αυτή είναι η περίοδος κατά την οποία μαθαίνουμε να περπατάμε, να μιλάμε και να εκτελούμε όλες τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Αυτό συμβαίνει επειδή «η βρεφική αμνησία αφορά ειδικά τις λεγόμενες “αυτοβιογραφικές” αναμνήσεις», εξηγεί ο ερευνητής.
Κατά τη διάρκεια της νευρογένεσής μας, τα πρώτα αυτά χρόνια, ο ιππόκαμπος — το κέντρο της μνήμης — βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη και δουλεύει εντατικά ώστε να μπορούμε να αποθηκεύουμε τα πάντα. Έτσι, ορισμένες αναμνήσεις φαίνεται να «χάνονται» και να βυθίζονται στα σκοτεινά μονοπάτια της μνήμης.
Μήπως τα μωρά δεν δημιουργούν αυτοβιογραφικές αναμνήσεις;
Ακόμα κι αν δεν τις θυμόμαστε, έχουμε δημιουργήσει αναμνήσεις κατά την πρώιμη παιδική μας ηλικία. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Yale το απέδειξαν και δημοσίευσαν τα αποτελέσματά τους τον Μάρτιο του 2025 στο περιοδικό Science. Τα μωρά που μελετήθηκαν, ηλικίας από 4 μηνών έως 2 ετών, παρακολούθησαν δύο φορές την ίδια εικόνα που απεικόνιζε ένα άγνωστο αντικείμενο (πρόσωπο, τοπίο) ενώ βρίσκονταν μέσα σε μηχάνημα μαγνητικής τομογραφίας.
Κατά τη δεύτερη προβολή, ένα λεπτό μετά την πρώτη, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα βρέφη εστίαζαν για περισσότερη ώρα στη φωτογραφία. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι παρουσίαζαν έντονη νευρωνική δραστηριότητα στο οπίσθιο τμήμα του ιππόκαμπου, τουλάχιστον τα παιδιά άνω των 12 μηνών.
Τον Απρίλιο, δημοσιογράφοι του France Culture πήραν συνέντευξη από τη Μπερενζέρ Γκιγιερί, νευροψυχολόγο και διευθύντρια σπουδών στην École pratique des hautes études, σχετικά με το θέμα. Σύμφωνα με την ειδικό, «αν το παιδί κοιτάει λίγο περισσότερο ένα αντικείμενο που έχει δει προηγουμένως σε σύγκριση με ένα νέο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το αναγνωρίζει. Αυτό το φαινόμενο οικειότητας υποδηλώνει ένα ίχνος μνήμης».
Η μελέτη λοιπόν επιβεβαιώνει την κωδικοποίηση της ανάμνησης στον ιππόκαμπο στα μωρά άνω του ενός έτους. Όσο για τον λόγο που αυτές οι αναμνήσεις ξεχνιούνται στη συνέχεια, η επιστήμη δεν έχει ακόμα βρει απάντηση για το φαινόμενο της βρεφικής αμνησίας.