Ο Έλον Μασκ αποτελεί μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της εποχής μας ενώ οι φιλοδοξίες του συνοδεύουν την μεγάλη δύναμη που συγκεντρώνει στα χέρια του θέτοντας μοιραία το ερώτημα μέχρι πού μπορεί να φτάσει.
Ήδη έχουν γραφτεί και γράφονται βιβλία γι' αυτόν. Με ορκισμένους εχθρούς και φίλους, ο μεγιστάνας της Tesla, της SpaceX, του Twitter που μετονόμασε σε «X», θέλει να οδηγεί τις παγκόσμιες εξελίξεις, επηρεάζει τις ισχυρότερες κυβερνήσεις στον κόσμο και δεν φοβάται να συγκρουστεί για να φέρει εις πέρας το έργο του. Σε ένα εκτενές αφιέρωμα, το περιοδικό «New Yorker» παρακολουθεί το έργο και την ιδιαίτερη προσωπικότητα του ζάμπλουτου οραματιστή.
Ο Μασκ και ο πόλεμος στην Ουκρανία
Από την εμπλοκή του στον πόλεμο της Ουκρανίας, μέχρι τα δύσκολα παιδικά του χρόνια και τις σχεδόν κινηματογραφικές του δραστηριότητες στον επιχειρηματικό κόσμο με έμφαση στην τεχνολογία, όλα συνθέτουν το παζλ τη προσωπικότητας του Έλον Μασκ.
Στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα, η εταιρεία του Μασκ, η SpaceX έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πορεία του ρωσοουκρανικού πολέμου. Μετά την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, οι Ουκρανοί τα είχαν βρει σκούρα απέναντι στις κυβερνοεπιθέσεις της Μόσχας. Το σύστημα όμως δορυφόρων της SpaceX, το Starlink έδωσε τη λύση στο Κίεβο. Ο Μασκ παραχώρησε το σύστημα στους Ουκρανούς και όπως το περιέγραψε ένα στέλεχος του σώματος διαβιβάσεων του ουκρανικού στρατού, «το Starlink είναι η βασική ραχοκοκαλιά της επικοινωνίας μας στο πεδίο της μάχης».
Η παράταση του πολέμου όμως έπαιξε το ρόλο της ώστε ο Μασκ να κάνει πίσω καθώς ζητούσε να χρηματοδοτηθεί από την αμερικανική κυβέρνηση για τη δαπανηρή του βοήθεια στο Κίεβο, ενώ μεγάλωνε η δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η τεχνολογία του χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικούς σκοπούς.
Παράλληλα όμως ο δισταγμός του Μασκ ευθυγραμμίζεται και με τα επιχειρηματικά του συμφέροντα καθώς η ευθεία στήριξή του στην Ουκρανία δυσαρεστούσε άλλους διεθνείς παράγοντες. Μια εγκατάσταση στη Σαγκάη παράγει τα μισά από όλα τα αυτοκίνητα της Tesla και ο Μασκ εξαρτάται από την καλή θέληση των αξιωματούχων της Κίνας, η οποία έχει παράσχει στήριξη στη Ρωσία στη σύγκρουση.
Προκαλώντας σοβαρές αντιδράσεις μάλιστα, ο Μασκ είχε κοινοποιήσει ακόμα και ένα δικό του ειρηνευτικό σχέδιο, στο οποίο αναγνώριζε στην Ρωσία την προσάρτηση της Κριμαίας, μεταξύ άλλων. Παραμένει άγνωστο όμως, αν αυτή η ξαφνική στροφή αποτελεί πραγματική πολιτική επιλογή του δισεκατομμυριούχου ή αν το επιτάσσουν απλώς επιχειρηματικές του ανάγκες.
Τελικά μετά από μια απρόσμενη διακοπή των επικοινωνιών που κατέδειξε τι θα σήμαινε για τους Ουκρανούς μια αποχώρηση του Starlink, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι είχε καταλήξει σε συμφωνία με τη SpaceX για να συνεχιστεί η δορυφορική συνδρομή των Ουκρανών.
Οι όροι της συμφωνίας Starlink δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι δεν έχουν αντιμετωπίσει περαιτέρω διακοπές υπηρεσιών. Αλλά ο Μασκ συνέχισε να εκφράζει αμφιβολίες για το πώς χρησιμοποιείται η τεχνολογία και πού μπορεί να αναπτυχθεί.
Μια μεγάλη δύναμη στα χέρια ενός ανθρώπου
Όπως επισημαίνει ο αρθρογράφος στο αμερικανικό περιοδικό, «δεν υπάρχει σχεδόν κανένα προηγούμενο να γίνεται ένας πολίτης διαιτητής ενός πολέμου μεταξύ εθνών με τόσο λεπτομερή τρόπο, ή να υπάρχει τέτοιος βαθμός εξάρτησης όπως αυτός που έχουν πλέον οι ΗΠΑ από τον Mασκ σε διάφορους τομείς, από το μέλλον της ενέργειας και των μεταφορών μέχρι την εξερεύνηση του διαστήματος.
Η SpaceX για παράδειγμα είναι σήμερα το μοναδικό μέσο με το οποίο η NASA μεταφέρει πλήρωμα από το έδαφος των ΗΠΑ στο διάστημα.
Ένα ακόμα παράδειγμα, που επιβεβαιώνει το εκτόπισμα της επιρροής του διάσημου μεγιστάνα είναι αυτό στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, με το ίσως πιο διάσημο δημιούργημά του, την Tesla. Το σχέδιο της αμερικανικής κυβέρνησης για τη μετακίνηση της αυτοκινητοβιομηχανίας προς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα απαιτεί την αύξηση της πρόσβασης σε σταθμούς φόρτισης κατά μήκος των αυτοκινητοδρόμων της Αμερικής. Αυτό όμως στηρίζεται στις ενέργειες της Tesla. Η αυτοκινητοβιομηχανία έχει απλωθεί σε τόσο μεγάλο μέρος της χώρας με τους ιδιόκτητους σταθμούς φόρτισης που η κυβέρνηση Μπάιντεν χαλάρωσε μια πρώιμη προσπάθεια για ένα καθολικό πρότυπο φόρτισης που δεν άρεσε στον Μασκ.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, σε ένα σκηνικό καταρρέουσας υποδομής και μειωμένης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ο Μασκ αναζήτησε επιχειρηματικές ευκαιρίες σε κρίσιμους τομείς όπου, μετά από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης, το κράτος έχει υποχωρήσει. Η κυβέρνηση είναι πλέον εξαρτημένη από αυτόν, αλλά δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στην ανάληψη ρίσκου, την ασυδοσία και την ιδιοτροπία του, γράφει ο New Yorker, σε μία τρομακτική-για πολλούς- παραδοχή.
Η δύναμη του Μασκ συνεχίζει να αυξάνεται. Η εξαγορά του Twitter, το οποίο έχει μετονομάσει σε «X», του δίνει ένα κρίσιμο φόρουμ για πολιτικό διάλογο ενόψει των επόμενων προεδρικών εκλογών. Δηλαδή, με απλά λόγια, μια πλατφόρμα με τέτοια δυνατότητα επιρροής του εκλογικού σώματος που μπορεί εν μέρει να διαμορφώσει ακόμα και το εκλογικό αποτέλεσμα στις κρίσιμες εκλογές του 2024, στις ΗΠΑ.
Ο Μασκ όμως δεν σταματάει εκεί. Πρόσφατα ίδρυσε ακόμα και εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, μια κίνηση που ακολουθεί χρόνια ενασχόλησης με την τεχνολογία και προφανώς στην εποχή του AI, ο Έλον Μασκ δεν μπορεί να μην επιδιώξει να είναι και εκεί το επίκεντρο.
Τα δύσκολα παιδικά χρόνια του Έλον Μασκ
Πώς έφτασε ο Έλον Μασκ, ένα παιδί που γεννήθηκε στην Νότια Αφρική σε μια οικογένεια γεμάτη προβλήματα, να νιώθει σήμερα ότι μπορεί να ελέγξει ολόκληρο τον κόσμο;
Ο Έλον γεννήθηκε το 1971 στην Πρετόρια της Νότια Αφρικής και ο ίδιος και ο μικρότερος αδελφός του, Κίμπαλ, και η μικρότερη αδελφή του, Τόσκα, μεγάλωσαν υπό το καθεστώς απαρτχάιντ. Η μητέρα του, Μέι ένα καναδικό μοντέλο και διαιτολόγος, και ο πατέρας του, Έρολ, ένας μηχανικός, χώρισαν όταν ήταν μικρός, και τα παιδιά έμειναν αρχικά με την μητέρα τους. Η ίδια έχει πει ότι ο Έρολ ήταν σωματικά βίαιος απέναντί της. «Με χτυπούσε όταν ήταν κοντά τα παιδιά», έγραψε στα απομνημονεύματά της.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80, ο Μασκ είχε μετακομίσει με τον πατέρα του -μια απόφαση που, όπως έχει πει, είχε ως κίνητρο την ανησυχία για τη μοναξιά του πατέρα του, μια απόφαση την οποία μετάνιωσε. Ο Μασκ, συνήθως απαθής στις συνεντεύξεις, έκλαψε ανοιχτά όταν μίλησε στο Rolling Stone για τα χρόνια που ακολούθησαν, κατά τα οποία, όπως είπε, ο πατέρας του τον βασάνιζε ψυχολογικά, με τρόπους που αρνήθηκε να διευκρινίσει. «Δεν έχετε ιδέα πόσο άσχημα ήταν», είπε. «Σχεδόν κάθε έγκλημα που μπορείτε να σκεφτείτε, το έχει κάνει. Σχεδόν κάθε κακό πράγμα που μπορείτε να σκεφτείτε, το έχει κάνει».
Ο Μασκ έχει δηλώσει ότι πάσχει από το σύνδρομο Άσπεργκερ, μια μορφή αυτισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολία στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Ως παιδί, μερικές φορές έπεφτε σε καταστάσεις βαθιάς περισυλλογής, κατά τη διάρκεια των οποίων δεν ανταποκρινόταν με την πραγματικότητα, οδηγώντας τη μητέρα του να τον πάει τελικά σε γιατρό για να ελέγξει την ακοή του.
Βρήκε διέξοδο μέσα από την επιστημονική φαντασία και τα βιντεοπαιχνίδια. «Ένας από τους λόγους που ασχολήθηκα με την τεχνολογία, ίσως ο λόγος, ήταν τα βιντεοπαιχνίδια», είπε σε ένα συνέδριο της βιομηχανίας παιχνιδιών πριν από αρκετά χρόνια.
Η τραγωδία που τον σημάδεψε
Ο Μασκ παντρεύτηκε την μεγάλη του αγάπη, την Τζαστίν to 2000 αλλά η σχέση τους σημαδεύτηκε από ένα τραγικό γεγονός. Το πρώτο τους παιδί πέθανε στις δέκα εβδομάδες, από σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου και το ζευγάρι αντιμετώπισε την τραγωδία με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Η Τζαστίν σύμφωνα με την αφήγησή της, θρηνούσε ανοιχτά- ο Μασκ είπε αργότερα σε μία από τις βιογράφους του, ότι «το να κυλιέσαι στη θλίψη δεν κάνει καλό σε κανέναν γύρω σου». Οι δυο τους έκαναν άλλα πέντε παιδιά προτού χωρίσουν το 2008.
Έκτοτε, ο Έλον παντρεύτηκε δύο φορές τη Βρετανίδα ηθοποιό Ταλούλα Ράιλι, βγήκε με την ηθοποιό Άμπερ Χέρντ και απέκτησε δύο παιδιά με την τραγουδίστρια Grimes.
Οι άνθρωποι που έχουν συνεργαστεί με τον Μασκ συχνά τον περιγράφουν ως τον άνθρωπο που θέλει να ελέγχει τα πάντα. Ένας από αυτούς είπε: «Στους τομείς στους οποίους θέλει να ανταγωνιστεί, δυσκολεύεται πολύ να μοιραστεί τα φώτα της δημοσιότητας ή να μην είναι το επίκεντρο της προσοχής». Ο Έλον Μασκ δεν ξέρει να χάνει και αδυνατεί να αποδεχτεί ότι κάπου μπορεί να μην έχει αυτός τον έλεγχο.
SpaceX-Το αγαπημένο του πρότζεκτ;
Από όλες τις εταιρείες του εκκεντρικού επιχειρηματία, η SpaceX ίσως είναι αυτή που αντικατοπτρίζει πιο ουσιαστικά την όρεξή του για ρίσκο. Ο Μασκ είναι κολλημένος με το διάστημα από την παιδική του ηλικία. Η ιδέα για τη SpaceX προέκυψε μετά την αποχώρησή του από την PayPal. «Πήγα στον ιστότοπο της NASA για να δω το χρονοδιάγραμμα για το πότε υποτίθεται θα πάμε στον Άρη», δήλωσε ο Μασκ στο Wired, το 2012. «Στην αρχή σκέφτηκα, Χριστέ μου, ίσως απλά ψάχνω σε λάθος μέρος! Γιατί δεν υπήρχε κανένα σχέδιο, κανένα χρονοδιάγραμμα; Δεν υπήρχε τίποτα».
Το 2001, συνδέθηκε με λάτρεις της διαστημικής εξερεύνησης και μάλιστα ταξίδεψε στη Ρωσία σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να αγοράσει πυραύλους για να τους χρησιμοποιήσει σε κάποιο μελλοντικό διαστημικό πρόγραμμα. Τον επόμενο χρόνο, μετακόμισε στο Λος Άντζελες, πιο κοντά στην αεροδιαστημική βιομηχανία της Καλιφόρνιας, και τελικά συγκέντρωσε μια ομάδα μηχανικών και επιχειρηματιών και ίδρυσε τη SpaceX, για να κατασκευάσει τους δικούς του πυραύλους. Οι ιδιωτικές εκτοξεύσεις πυραύλων χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1980, αλλά κανείς δεν είχε επιχειρήσει κάτι στην κλίμακα που οραματιζόταν ο Μασκ και αποδείχθηκε πιο δύσκολο και ακριβό από ό,τι περίμενε αλλά δεν εγκαταλείπει το μεγάλο του όραμα.
Υπάρχουν ανταγωνιστές στον τομέα, συμπεριλαμβανομένης της Blue Origin του Τζε Μπέζος και της Virgin Galactic του Ρίτσαρντ Μπράνσον, αλλά κανένας δεν έχει ακόμη ανταγωνιστεί τη SpaceX. Η νέα διαστημική κούρσα έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Οι δορυφόροι επιτρέπουν την πλοήγηση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και των πυραύλων και παράγουν εικόνες που χρησιμοποιούνται για την παροχή πληροφοριών, και βρίσκονται ως επί το πλείστον υπό τον έλεγχο ιδιωτικών εταιρειών. Αρκετοί αξιωματούχοι είπαν στο New Yorker ότι τους ανησυχεί η εξάρτηση της NASA από τη SpaceX για βασικές υπηρεσίες. «Υπάρχει μόνο ένα πράγμα χειρότερο από ένα κυβερνητικό μονοπώλιο. Και αυτό είναι ένα ιδιωτικό μονοπώλιο από το οποίο εξαρτάται η κυβέρνηση», δήλωσε ένας. «Ανησυχώ ότι έχουμε βάλει όλα τα αυγά μας σε ένα καλάθι, και αυτό είναι το καλάθι της SpaceX».
Η πανδημία άλλαξε τον Μασκ
Η πανδημία φαίνεται ότι προκάλεσε μια μεγάλη πολιτική αλλαγή στον Μασκ
Ο Μασκ, για μεγάλο μέρος της δημόσιας ζωής του, παρουσίαζε τον εαυτό του ως κεντρώο. «Είμαι κοινωνικά πολύ φιλελεύθερος», δήλωνε το 2020. «Και στη συνέχεια, οικονομικά δεξιά του κέντρου, ίσως, ή στο κέντρο». Έχει πει ότι έκανε δωρεές στη Χίλαρι Κλίντον και ότι ψήφισε τόσο την ίδια όσο και τον Τζο Μπάιντεν. Αλλά, τα τελευταία χρόνια, η πιο ριζοσπαστική προοπτική που χαρακτήριζε τις διαμαρτυρίες του για τον Κόβιντ με αφορμή τα λοκντάουν και την σύγκρουσή του με τις αρχές για την λειτουργία εργοστασίου του έχει έρθει στο προσκήνιο.
«Δεδομένων των απρόκλητων επιθέσεων από κορυφαίους Δημοκρατικούς εναντίον μου & της πολύ ψυχρής αντιμετώπισης της Tesla & SpaceX, σκοπεύω να ψηφίσω Ρεπουμπλικάνους τον Νοέμβριο», έγραψε πέρυσι στο Twitter. Όταν αγόρασε το Twitter, παρότρυνε τους οπαδούς του να ψηφίσουν με παρόμοιο τρόπο και εμφανιζόταν να υποστηρίζει τον Ρον Ντε Σάντις. Παρόλο που η έφηβη κόρη του Μασκ, η Βίβιαν, έχει αποκαλύψει ότι είναι τρανς, ο ίδιος έχει υιοθετήσει αντιτρανς γραμμή, επισημαίνει το περιοδικό, λέγοντας ότι θα ασκούσε πιέσεις για την ποινικοποίηση της «μη αναστρέψιμης» φροντίδας επιβεβαίωσης φύλου για τα παιδιά. Η Βίβιαν μάλιστα άλλαξε πρόσφατα το επώνυμό της, λέγοντας σε νομική κατάθεση: «Δεν ζω πλέον με τον βιολογικό μου πατέρα ούτε επιθυμώ να σχετίζομαι με αυτόν με οποιονδήποτε τρόπο».
Ορισμένοι από τους συνεργάτες του Μασκ συνέδεσαν την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του με προσπάθειες αυτοθεραπείας. Ο Μασκ, ο οποίος λέει ότι τώρα περνάει μεγάλο μέρος του χρόνου του σε ένα ταπεινό σπίτι στον υδροβιότοπο του νότιου Τέξας, κοντά σε μια εγκατάσταση της SpaceX, εξομολογήθηκε, σε μια συνέντευξή του πέρυσι, ότι «νιώθω αρκετά μόνος». Ο ίδιος έχει πει ότι η καριέρα του αποτελείται από «μεγάλα σκαμπανεβάσματα και αμείλικτο άγχος». Ένας στενός συνάδελφός του είπε: "Η ζωή του είναι απλά χάλια. Είναι τόσο αγχωτική. Είναι τόσο αφοσιωμένος σε αυτές τις εταιρείες. Πέφτει για ύπνο και ξυπνάει απαντώντας σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το 99% των ανθρώπων δεν θα γνωρίσουν ποτέ κάποιον τόσο εμμονικό και με τόσο μεγάλη ανοχή σε θυσίες στην προσωπική του ζωή».
Το 2018, οι Times ανέφεραν ότι μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Tesla είχαν αρχίσει να ανησυχούν για τη χρήση από τον Μασκ του συνταγογραφούμενου υπνωτικού Ambien, το οποίο μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις. Η Wall Street Journal ανέφερε νωρίτερα φέτος ότι χρησιμοποιεί κεταμίνη, η οποία έχει αποκτήσει δημοτικότητα τόσο ως θεραπεία κατάθλιψης όσο και ως ναρκωτικό για πάρτι, και αρκετοί άνθρωποι που γνωρίζουν τις συνήθειές του το επιβεβαίωσαν.
Μια φιγούρα της ποπ-κουλτούρας
Ο Μασκ πλέον έχει γίνει μια υπερεκτεθειμένη φιγούρα της ποπ-κουλτούρας και κάθε του βήμα, κάθε του ανάρτηση και σχόλιο, φτάνουν σε εκατομμύρια ανθρώπους. Οι απόψεις του επηρεάζουν και διαμορφώνουν αντιλήψεις. Τα εγχειρήματά του γίνονται κεντρική είδηση σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι φιλοδοξίες του, η εμμονή του να γίνουν πράξη τα όνειρά του μπορούν να προκαλέσουν πραγματικό τρόμο, καθώς λίγοι άνθρωποι είναι τόσο αποφασισμένοι όσο αυτός. Με τόση δύναμη στα χέρια του όμως εγείρονται ερωτήματα για το αν μπορεί τελικά κάποιος να τον σταματήσει.