Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), έχει προσφέρει ελπίδα σε εκατομμύρια ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας.
Ένα από τα πιο κρίσιμα στάδια αυτής της διαδικασίας είναι η αξιολόγηση της ποιότητας των ωαρίων — και ο προσδιορισμός εκείνων που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να οδηγήσουν σε επιτυχημένη εγκυμοσύνη. Μέχρι πρόσφατα, αυτή η επιλογή βασιζόταν κυρίως στην εμπειρία των εμβρυολόγων και στην οπτική εκτίμηση των ωαρίων μέσω μικροσκοπίου. Όμως, χάρη στις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), αυτή η διαδικασία γίνεται όλο και πιο ακριβής, αντικειμενική και ελπιδοφόρα.
Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη και πώς «βλέπει» τα ωάρια;
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα σύνολο τεχνολογιών που επιτρέπουν στους υπολογιστές να «μαθαίνουν» από δεδομένα και να βγάζουν συμπεράσματα. Στην περίπτωση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η ΤΝ μπορεί να «εκπαιδευτεί» ώστε να αναγνωρίζει πρότυπα στα ωάρια και να τα αξιολογεί με βάση την ποιότητά τους, κάτι που μέχρι τώρα γινόταν σχεδόν αποκλειστικά με το «μάτι».
Τα ωάρια που συλλέγονται κατά την εξωσωματική δεν είναι όλα ίδια. Μερικά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γονιμοποιηθούν επιτυχώς και να εξελιχθούν σε υγιή έμβρυα, ενώ άλλα έχουν μικρότερη πιθανότητα. Η αξιολόγηση τους, λοιπόν, είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία της θεραπείας.
Πώς γίνεται η αξιολόγηση των ωαρίων από την ΤΝ;
Ένα πρωτοποριακό σύστημα που εφαρμόζεται πλέον στη Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF είναι εκείνο της εταιρίας Future Fertility, το οποίο διαθέτει προηγμένα υπολογιστικά εργαλεία βασισμένα στην τεχνητή νοημοσύνη, τα οποία έχουν αναπτυχθεί για να αναλύουν φωτογραφίες μη γονιμοποιημένων ωαρίων και να τα ταξινομούν ως προς την ποιότητά τους.
Το σύστημα προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες τόσα για περιστατικά κατάψυξης μη γονιμοποιημένων ωαρίων, όσο και για περιστατικά γονιμοποίησης ωαρίων.
Αναλύοντας φωτογραφίες ώριμων των ωαρίων που λαμβάνονται στην ωοληψία, το σύστημα προσφέρει πρόβλεψη αναφορικά με τις πιθανότητες α) σχηματισμού βλαστοκύστης, β) ανάπτυξης χρωμοσωμικά υγιών (ευπλοειδικών) εμβρύων, και γ) γέννησης.
Με τη χρήση αυτών των συστημάτων, οι ειδικοί της εξωσωματικής έχουν πλέον στη διάθεσή τους έναν «ψηφιακό συνεργάτη» που μπορεί να τους βοηθήσει να προσφέρουν πιο τεκμηριωμένη συμβουλευτική στις ασθενείς τους.
Ποια είναι τα οφέλη για τις ασθενείς;
Στους ασθενείς που ξεκινούν τη δύσκολη και συχνά αγχωτική διαδρομή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα:
- Ακρίβεια και αντικειμενικότητα: Σε αντίθεση με την ανθρώπινη κρίση, η οποία μπορεί να επηρεαστεί από την εμπειρία ή την κόπωση, η ΤΝ προσφέρει σταθερές και ακριβείς εκτιμήσεις.
- Ταχύτερες διαδικασίες: Η χρήση εργαλείων ΤΝ επιταχύνει την ανάλυση, επιτρέποντας στους ειδικούς γρηγορότερη λήψη απόφασης.
- Προσωποποιημένη προσέγγιση: Με περισσότερα δεδομένα και καλύτερη αξιολόγηση, μπορεί να σχεδιαστεί μια πιο εξατομικευμένη θεραπεία για κάθε γυναίκα.
- Προσδιορισμός βέλτιστου αριθμού κατεψυγμένων ωαρίων: Σύμφωνα με τον υπολογισμό των πιθανοτήτων για τη μελλοντική δημιουργία υγιών εμβρύων, η ασθενής μαζί με τον Ιατρό μπορούν να λάβουν μια εξατομικευμένη και τεκμηριωμένη απόφαση για την πιθανή ανάγκη κατάψυξης περισσότερων ωαρίων.
Υπάρχουν περιορισμοί;
Παρόλο που η τεχνητή νοημοσύνη είναι πολλά υποσχόμενη, δεν αντικαθιστά τον ρόλο των ειδικών. Τα συστήματα ΤΝ είναι εργαλεία υποστήριξης και όχι απόφασης. Η τελική κρίση παραμένει στους έμπειρους εμβρυολόγους, οι οποίοι συνδυάζουν την τεχνολογία με την επιστημονική κατάρτιση, την κλινική εμπειρία και την κατανόηση κάθε μοναδικής περίπτωσης.
Επίσης, η αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων εξαρτάται από το πόσο καλά έχουν εκπαιδευτεί. Χρειάζονται μεγάλο όγκο δεδομένων από διαφορετικές περιπτώσεις, και η συνεχής ενημέρωσή τους είναι απαραίτητη για να παραμείνουν αξιόπιστα.
Συμπερασματικά
Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην αξιολόγηση ανθρώπινων ωαρίων είναι ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο βήμα στην εξέλιξη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Τα συστήματα ΤΝ φέρνουν μια νέα εποχή ακρίβειας, αντικειμενικότητας και ταχύτερης λήψης αποφάσεων. Αν και δεν αντικαθιστούν την εμπειρία των ειδικών, αποτελούν ένα πολύτιμο βοήθημα, ειδικά για ζευγάρια που δίνουν τη μάχη για να αποκτήσουν παιδί.
Όπως και με κάθε τεχνολογία, χρειάζεται σωστή χρήση και επίβλεψη. Όμως, με υπεύθυνη εφαρμογή και συνεργασία μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, το μέλλον της αναπαραγωγικής ιατρικής γίνεται πιο αισιόδοξο από ποτέ.
Γράφει ο
Ιωάννης Σφοντούρης
Εμβρυολόγος,
Διευθυντής Εμβρυολογικού Εργαστηρίου – Διευθυντής Ακαδημαϊκού & Επιστημονικού Έργου, Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF Εμβρυογένεσις
Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Λευκωσίας