Υπό το φως των τρεχουσών επιδημιών σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει λόγος να επανεξεταστεί ο χρόνος χορήγησης των εμβολίων κατά της ιλαράς;
Τα τελευταία χρόνια, η ιλαρά παρουσιάζει αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2023, καταγράφηκαν περίπου 10,3 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως, αριθμός που αντιστοιχεί σε αύξηση 20% σε σχέση με το 2022.
Κρούσματα έχουν αναφερθεί σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρώπης και της περιοχής του Δυτικού Ειρηνικού. Για παράδειγμα, στο Βιετνάμ έχουν αναφερθεί χιλιάδες κρούσματα το 2024 και το 2025.
Σύμφωνα με τους Meru Sheel και Anita Heywood, επίκουρους καθηγητές στη Σχολή Δημόσιας Υγείας στο UNSW Σίδνεϊ, τα κρούσματα ιλαράς συνήθως σχετίζονται σχεδόν όλα με διεθνή ταξίδια. Εμφανίζονται σε ταξιδιώτες που επιστρέφουν από το εξωτερικό ή μεταδίδονται τοπικά μετά από επαφή με μολυσμένο ταξιδιώτη ή άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με αυτόν.
Η ιλαρά προσβάλλει συνήθως τα παιδιά και προλαμβάνεται με εμβολιασμό, ο οποίος χορηγείται σε δύο δόσεις, σε ηλικία 12 και 18 μηνών. Ωστόσο, υπό το φως των τρεχουσών επιδημιών σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει λόγος να επανεξεταστεί ο χρόνος χορήγησης των εμβολίων κατά της ιλαράς;
Μερικές βασικές πληροφορίες για την ιλαρά
Η ιλαρά προκαλείται από έναν ιό που ανήκει στο γένος Morbillivirus. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, καταρροή και εξάνθημα. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται ως ήπια ασθένεια, η ιλαρά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή νόσο που απαιτεί νοσηλεία, ακόμη και θάνατο. Οι μεγάλες επιδημίες μπορούν να κατακλύσουν τα συστήματα υγείας.
Η ιλαρά μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία, όπως στον εγκέφαλο και το ανοσοποιητικό σύστημα, χρόνια μετά τη μόλυνση.
Η ιλαρά μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω μικρών σταγονιδίων που μπορούν να παραμείνουν αιωρούμενα στον αέρα για δύο ώρες. Είναι εξαιρετικά μεταδοτική – ένα άτομο με ιλαρά μπορεί να μεταδώσει τη λοίμωξη σε 12–18 άτομα που δεν έχουν ανοσία.
Επειδή η ιλαρά είναι τόσο μεταδοτική, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά κάλυψη εμβολιασμού με δύο δόσεις άνω του 95% για να σταματήσει η εξάπλωση και να επιτευχθεί «ανοσία αγέλης».
Η χαμηλή και μειούμενη κάλυψη από τον εμβολιασμό, ειδικά μετά την πανδημία COVID, οδηγεί σε παγκόσμιες επιδημίες.
Πότε εμβολιάζονται τα παιδιά κατά της ιλαράς;
Τα νεογέννητα μωρά προστατεύονται γενικά από την ιλαρά χάρη στα μητρικά αντισώματα. Τα μητρικά αντισώματα μεταδίδονται από τη μητέρα στο μωρό μέσω του πλακούντα και του μητρικού γάλακτος και παρέχουν προστασία από λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της ιλαράς.
Ο ΠΟΥ συνιστά σε όλους να λαμβάνουν δύο δόσεις εμβολίου κατά της ιλαράς. Σε περιοχές όπου κυκλοφορεί πολύ η ιλαρά, συνιστάται γενικά τα παιδιά να λαμβάνουν την πρώτη δόση σε ηλικία περίπου εννέα μηνών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αναμένεται ότι τα αντισώματα της μητέρας θα έχουν μειωθεί σημαντικά στα περισσότερα βρέφη μέχρι αυτή την ηλικία, αφήνοντάς τα ευάλωτα σε λοιμώξεις.
Εάν τα αντισώματα της μητέρας κατά της ιλαράς εξακολουθούν να υπάρχουν, το εμβόλιο είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσει ανοσολογική αντίδραση.
Έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι το εμβόλιο κατά της ιλαράς που χορηγείται σε ηλικία μικρότερη των 8,5 μηνών μπορεί να οδηγήσει σε αντίδραση των αντισωμάτων που μειώνεται πιο γρήγορα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην παρεμβολή των αντισωμάτων της μητέρας, αλλά οι ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν τους λόγους για αυτό.
Μια δεύτερη δόση του εμβολίου χορηγείται συνήθως 6-9 μήνες αργότερα. Η δεύτερη δόση είναι σημαντική επειδή περίπου το 10-15% των παιδιών δεν αναπτύσσουν αντισώματα μετά το πρώτο εμβόλιο.
Σε περιβάλλοντα όπου η μετάδοση της ιλαράς είναι υπό καλύτερο έλεγχο, συνιστάται η χορήγηση της πρώτης δόσης σε ηλικία 12 μηνών. Ο εμβολιασμός σε ηλικία 12 μηνών, σε σύγκριση με την ηλικία των 9 μηνών, θεωρείται ότι δημιουργεί ισχυρότερη και μακροχρόνια ανοσολογική αντίδραση.
Στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, τα παιδιά λαμβάνουν το εμβόλιο κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς (MMR) σε ηλικία 12 μηνών και το εμβόλιο κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας, της ερυθράς και της ανεμοβλογιάς σε ηλικία 18 μηνών.
Τα μωρά που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να προσβληθούν από την ασθένεια μπορούν επίσης να λάβουν μια επιπλέον πρώιμη δόση. «Στην Αυστραλία, αυτό συνιστάται για βρέφη ηλικίας μόλις έξι μηνών όταν υπάρχει επιδημία ή εάν ταξιδεύουν στο εξωτερικό σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου», συνιστούν οι επιστήμονες.
Η ιλαρά σε Ευρώπη και Ελλάδα
Η ιλαρά μετά από μια περίοδο ασυνήθιστα χαμηλής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 σε χώρες της Ευρώπης (ΕΕ/ΕΟΧ), τα κρούσματα σημείωσαν αύξηση το 2023 φτάνοντας τα 3.973.
Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε ο ΕΟΔΥ κατά το διάστημα από την 1η Φεβρουαρίου 2024 μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2025, δηλώθηκαν 32.265 κρούσματα ιλαράς, συμπεριλαμβανομένων 19 θανάτων. H Ρουμανία (27568), η Ιταλία (1097), η Γερμανία (637), το Βέλγιο (551) και η Αυστρία (542) ανέφεραν το μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων. Καθώς η πλειοψηφία των κρουσμάτων ιλαράς στην Ευρώπη (ΕΕ/ΕΟΧ) καταγράφηκε κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους 2024, λαμβάνοντας υπόψη την εποχικότητα της νόσου, αναμένεται περαιτέρω αύξηση του αριθμού τους την άνοιξη του 2025.
Στην Ελλάδα, κατά το έτος 2024, δηλώθηκαν 36 κρούσματα ιλαράς και κανένας θάνατος. Στη πλειοψηφία τους (26/36, 72%) τα δηλωθέντα κρούσματα ιλαράς ήταν επίνοσα άτομα Ελληνικής υπηκοότητας, με συχνότερη την ηλικιακή ομάδα των 45-64 ετών (13/36), ακολουθούμενη από την ηλικιακή ομάδα των 25-44 ετών (9/36), ενώ το 25% των κρουσμάτων (9/36) ήταν παιδιά και έφηβοι.
Στα δηλωθέντα κρούσματα ιλαράς συμπεριλαμβάνονται 11/36 (30%) εργαζόμενοι σε μονάδες υγείας, ανεμβολίαστοι ή ατελώς εμβολιασμένοι και 7/36 (19%) Ρομά. Το 50% των κρουσμάτων ήταν ενδημικά και τα υπόλοιπα ήταν εισαγόμενα ή επαφές με εισαγόμενο κρούσμα.
Μια μελέτη που εξετάζει τα αντισώματα της ιλαράς σε μωρά
Μια πρόσφατη ανασκόπηση εξέτασε τα δεδομένα για τα αντισώματα της ιλαράς σε μωρά ηλικίας κάτω των εννέα μηνών που ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Η ανασκόπηση συνδύασε τα αποτελέσματα από 20 μελέτες, στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 8.000 μωρά.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ενώ το 81% των νεογέννητων είχαν μητρικά αντισώματα κατά της ιλαράς, μόνο το 30% των βρεφών ηλικίας τεσσάρων μηνών είχαν μητρικά αντισώματα.
Η μελέτη αυτή υποδηλώνει ότι τα μητρικά αντισώματα κατά της ιλαράς μειώνονται πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Αυτό θέτει το ερώτημα εάν η πρώτη δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς χορηγείται πολύ αργά για να μεγιστοποιηθεί η προστασία των βρεφών, ειδικά όταν υπάρχει μεγάλη επιδημία ιλαράς.
Πρέπει να προωθήσουμε το εμβόλιο κατά της ιλαράς;
«Όλα τα δεδομένα αυτής της μελέτης προέρχονται από χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα και ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν την κατάσταση στην Αυστραλία, όπου έχουμε πολύ υψηλότερη κάλυψη εμβολιασμού για την ιλαρά και πολύ λίγα κρούσματα», επισημαίνουν οι δυο ερευνητές. Και συνεχίζουν:
«Η κάλυψη της Αυστραλίας για δύο δόσεις του εμβολίου MMR σε ηλικία δύο ετών είναι πάνω από 92%. Αν και αυτό είναι χαμηλότερο από το βέλτιστο 95%, ο συνολικός κίνδυνος έξαρσης της ιλαράς στην Αυστραλία είναι σχετικά χαμηλός».
Ωστόσο, μπορεί να υπάρχει λόγος να διευρυνθεί η ηλικία στην οποία μπορεί να χορηγηθεί μια επιπλέον δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς σε παιδιά που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο. Στη Νέα Ζηλανδία, βρέφη ηλικίας μόλις τεσσάρων μηνών μπορούν να λάβουν εμβόλιο κατά της ιλαράς πριν ταξιδέψουν σε μια ενδημική χώρα.
Η προσθήκη μιας επιπλέον δόσης στο πρόγραμμα θα ήταν δαπανηρή και δύσκολη από λογιστική άποψη. Η μείωση της ηλικίας για την πρώτη δόση μπορεί να έχει ορισμένα πλεονεκτήματα σε ορισμένες περιπτώσεις και δεν δημιουργεί προβλήματα ασφάλειας, αλλά απαιτούνται περαιτέρω στοιχεία για να υποστηριχθεί αυτή η αλλαγή.
Συγκεκριμένα, απαιτείται έρευνα για να διασφαλιστεί ότι δεν θα επηρεάσει αρνητικά την μακροπρόθεσμη προστασία που προσφέρει ο εμβολιασμός από την ιλαρά.
Βεβαιωθείτε ότι είστε εμβολιασμένοι
Εν τω μεταξύ, η εξασφάλιση υψηλών επιπέδων κάλυψης με δύο δόσεις εμβολίου κατά της ιλαράς αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα.
Συνιστάται σε άτομα που γεννήθηκαν μετά το 1966 να λάβουν δύο δόσεις εμβολίου κατά της ιλαράς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα άτομα που γεννήθηκαν πριν από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 πιθανότατα νόσησαν από ιλαρά κατά την παιδική ηλικία (όταν το εμβόλιο δεν ήταν ακόμη διαθέσιμο) και, ως εκ τούτου, έχουν φυσική ανοσία.