Ο Οργανισμός της ΕΕ για τα Ναρκωτικά επισημαίνει τον κίνδυνο από την κατανάλωση νέων ψυχότροπων συνθετικών ουσιών, των οποίων οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία δεν είναι ακόμα γνωστές.
Στην Ουγγαρία, τον Ιούνιο του 2024, 30 άνθρωποι αρρώστησαν βαριά αφού είχαν καταναλώσει ημισυνθετικά παράγωγα κάνναβης που η μορφή τους παρέπεμπε σε ζελεδάκια.
Σε άλλα σημεία της Ευρώπης, οι ειδοποιήσεις αφορούσαν υπερβολικές δόσεις από καθινόνες και συνθετικά οπιοειδή, καθώς και την ευρεία διανομή κοκαΐνης υψηλής καθαρότητας. Όλα αυτά μαζί σκιαγραφούν το περίγραμμα ενός «μεταβαλλόμενου τοπίου ναρκωτικών», όπως αναφέρεται στην ετήσια έκθεση του Οργανισμού Ναρκωτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUDA).
Αυτό το έγγραφο, που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 5 Ιουνίου, μοιάζει με ένα «σήμα κινδύνου», γράφει η γαλλική Le Monde. Αντιμετωπίζει τα ναρκωτικά πρωτίστως όχι ως δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος αλλά ως σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
«Σε ένα πλαίσιο (…) ταχέως εξελισσόμενων τάσεων στον τομέα των ναρκωτικών, η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις που θέτουν τους πολίτες της σε κίνδυνο» λέει ο Αλεξίς Γκοσντέλ, εκτελεστικός διευθυντής της EUDA. «Η άνοδος των εξαιρετικά ισχυρών ουσιών και η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των προτύπων κατανάλωσης ασκούν σοβαρή πίεση στα συστήματα υγείας και ασφάλισης».
Οι ευρωπαϊκές αρχές πρέπει να μελετούν συστηματικότερα τα νέα ναρκωτικά
Η αγορά των ναρκωτικών, όπως αποκαλύπτεται στην έκθεση της EUDA, είναι ιδιαίτερα ασταθής. Προσαρμόζεται συνεχώς, σύμφωνα με τις αλλαγές στο γεωπολιτικό επίπεδο, τις νομοθετικές εξελίξεις και τις επιστημονικές καινοτομίες. Πρόκειται για την αποτύπωση μιας μεταβαλλόμενης πραγματικότητας και περιγράφει λεπτομερώς την εξάπλωση νέων ουσιών που πωλούνται, αντικαθιστώντας παλιότερα προϊόντα, σε καταναλωτές οι οποίοι, προφανώς, δεν γνωρίζουν την ισχύ τους.
«Δεδομένης της διαθεσιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση νέων, ισχυρών συνθετικών οπιοειδών, όπως οι νιταζένες, και των σοβαρών κινδύνων που ενέχουν για την υγεία, είναι απαραίτητο να βελτιωθεί η ικανότητα της Ευρώπης να εντοπίζει νέες ουσίες, να προσδιορίζει την καθαρότητά τους και να διεξάγει φαρμακολογική ανάλυση, προκειμένου να γίνεται γνωστή η σύνθεση των ουσιών που κυκλοφορούν στην αγορά» εξηγεί η έκθεση, η οποία προκρίνει μια καλύτερη προσέγγιση του ζητήματος από τα κράτη-μέλη.
Νέες ουσίες εισαγωγής, αλλά και... «made in EU»
Με βάση πρόσφατες γαλλικές μελέτες που καταδεικνύουν την αύξηση της χρήσης παράνομων διεγερτικών, το έγγραφο προειδοποιεί για την αυξανόμενη διαθεσιμότητα συνθετικών καθινονών. Πρόκειται για ομάδα ψυχότροπων ουσιών που κυκλοφορούν στην αγορά των ναρκωτικών μεταξύ άλλων με την ονομασία «άλατα μπάνιου», χωρίς προφανώς να έχουν την ίδια χημική σύσταση με τα προϊόντα περιποίησης. Η έκθεση κάνει επίσης λόγο για πρωτοφανή στατιστικά εισαγωγών και κατασχέσεων από τις διωκτικές αρχές.
Τριάντα επτά τόνοι αυτών των διεγερτικών (συμπεριλαμβανομένης της 3-MMC) κατασχέθηκαν στην Ευρώπη το 2023, έναντι 4,5 τόνων το 2021. Η «οικογένεια» αυτών των ναρκωτικών έχει διευρυνθεί κατά επτά νέα μέλη, που εντοπίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ταχείας Ανίχνευσης, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των καθινονών που έχουν εξεταστεί σε 178.
Και μπορεί στην πλειονότητά τους οι ποσότητες αυτών των ναρκωτικών να εισάγονται συχνά από την Ινδία, όμως αυτός δεν είναι ο μόνος δρόμος μέσα από τον οποίο φτάνουν στους Ευρωπαίους χρήστες. Το 2023 εντοπίστηκαν και διαλύθηκαν στην Ευρώπη 53 μονάδες παραγωγής, κυρίως στην Πολωνία.
Στο παραπάνω διάγραμμα αποτυπώνονται οι αριθμοί των κατασχέσεων αμφεταμινών και μεταμφεταμινών στην ΕΕ των «27» (ανοιχτό μπλε χρώμα) και στον χώρο ΕΕ-Νορβηγία-Τουρκία (σκούρο μπλε χρώμα).
Νέα χημικά ναρκωτικά με τη μορφή ψευτο-φαρμάκων
Στις ΗΠΑ έχουν καταγραφεί εκτενώς οι συνέπειες της φαιντανύλης, με περισσότερους από 100.000 θανάτους από υπερβολική δόση το 2022. Στην ίδια ευρύτερη οικογένεια των συνθετικών οπιοειδών εντάσσονται και οι νιταζένες που σύμφωνα με την έκθεση αποτελούν τη βασική πηγή κινδύνου για τη δημόσια υγεία στην Ευρώπη.
Το 2024, όλα τα νέα συνθετικά οπιοειδή που κοινοποιήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ταχείας Ανίχνευσης ανήκαν σε αυτήν την οικογένεια φαρμάκων υψηλής ισχύος. Η EUDA ανησυχεί για την αυξανόμενη διαθεσιμότητα αυτών των ουσιών, ιδίως με τη μορφή ψευτο-φαρμάκων. «Αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με τη δυνατότητα χρήσης αυτών των προϊόντων από ένα ευρύτερο κοινό καταναλωτών, μεταξύ αυτών και των ανθρώπων μικρότερης ηλικίας», σημειώνεται.
Στο παραπάνω διάγραμμα αποτυπώνεται ο μέσος όρος ηλικίας των ατόμων όταν κάνουν πρώτη φορά χρήση (ανοιχτό μπεζ χρώμα) και όταν λαμβάνουν πρώτη φορά θεραπεία (ανοιχτό καφέ χρώμα) κατά σειρά για αμφεταμίνες, μεταμφεταμίνες και συνθετικές καθινόνες.
Βάζουν την κάνναβη στα εργαστήρια και πολλαπλασιάζουν την ισχύ της
Στην έκθεση αναφέρεται πως οι διακινητές χρησιμοποιούν ακόμα και την κάνναβη για την παρασκευή συνθετικών ψυχότροπων ουσιών. Το πλέον ευρείας κατανάλωσης ναρκωτικό στην Ευρώπη -24.000.000 ενήλικες το κάπνισαν το 2024- πωλείται πλέον σε ιδιαίτερα επικίνδυνες, «ενισχυμένες» εκδόσεις.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUDA, η μέση περιεκτικότητα σε THC της ρητίνης κάνναβης έχει διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, φτάνοντας πλέον το 23%.
«Η αξιολόγηση των προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την κάνναβη σήμερα καθίσταται πιο περίπλοκη από το ευρύτερο φάσμα των διαθέσιμων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά ισχυρών εκχυλισμάτων και των βρώσιμων», εξηγεί η έκθεση. «Ορισμένα προϊόντα (…) ενδέχεται να τροποποιηθούν με νέα συνθετικά κανναβινοειδή, εν αγνοία των καταναλωτών».
Εδώ φαίνεται η αύξηση στις κατασχέσεις χημικών ναρκωτικών ουσιών μέσα σε μια δεκαετία, με τους αριθμούς να αναφέρονται σε τόνους. Η αύξηση στις καθινόνες είναι αλματώδης, καθώς πρόκειται για ουσία που βγήκε στην αγορά πρόσφατα, ενώ σημαντική είναι η αύξηση και στις μεταμφεταμίνες σε Τουρκία και Νορβηγία (μπλε σκούρα γραμμή). Στις αμφεταμίνες το 2023, το 1/4 των ποσοτήτων που κατασχέθηκαν ήταν στην Τουρκία.
Η κοκαΐνη παραμένει νούμερο 1 πηγή κινδύνων για την υγεία
Αν και η έκθεση εστιάζει στα νέα χημικά ναρκωτικά που διακινούνται και εγκυμονούν κινδύνους, ωστόσο υπογραμμίζει τις σοβαρές επιπτώσεις που παρατηρούνται από την χρήση της κοκαΐνης. Με 4,6 εκατ. χρήστες το 2024, είναι η πλέον διαδομένη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη, ενώ περισσότεροι από 419 τόνους κατασχέθηκαν το 2023.
Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν μέσω του συστήματος Euro-DEN Plus sentinel το 2023 καταδεικνύουν ότι η κοκαΐνη είναι επίσης η ουσία που εμπλέκεται συχνότερα στις εισαγωγές στα επείγοντα, υπεύθυνη για το 25% των περιπτώσεων σοβαρής δηλητηρίασης από ναρκωτικά και φάρμακα.