Σε έναν κόσμο που διχάζεται όλο και πιο εύκολα, από την πολιτική μέχρι τα social media, λίγα διλήμματα φαντάζουν τόσο αθώα και ταυτόχρονα τόσο προσωπικά όσο το αν πρέπει να κάνεις μπάνιο το πρωί ή το βράδυ.
Για κάποιους, το πρωινό ντους είναι ιεροτελεστία: το πρώτο βήμα για να ξυπνήσει το σώμα, να καθαρίσει το μυαλό και να ξεκινήσει η μέρα με αίσθηση φρεσκάδας. Για άλλους, το βραδινό μπάνιο είναι εξίσου απαραίτητο: μια διαδικασία που ξεπλένει τη σκόνη, τον ιδρώτα και τα ίχνη της καθημερινότητας, αφήνοντας το σώμα καθαρό πριν βυθιστεί στο κρεβάτι. Ποια από τις δύο συνήθειες είναι η σωστή; Η απάντηση, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, δεν είναι τόσο απλή.
Το βραδινό μπάνιο έχει σαφή πλεονεκτήματα
Αν δούμε το ζήτημα από τη σκοπιά της υγιεινής, το βραδινό μπάνιο έχει σαφή πλεονεκτήματα. Όλη την ημέρα το δέρμα εκτίθεται σε ρύπους, σκόνη, γύρη και μικροοργανισμούς. Αυτά δεν φαίνονται πάντα με γυμνό μάτι, αλλά καταλήγουν πάνω μας και, αν δεν αφαιρεθούν, μεταφέρονται στα σεντόνια και στα μαξιλάρια. Η μικροβιακή ζωή στο ανθρώπινο δέρμα είναι έντονη: σε κάθε τετραγωνικό εκατοστό μπορεί να ζουν δεκάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια βακτήρια.
Ο ιδρώτας από μόνος του δεν έχει μυρωδιά, αλλά οι ουσίες που παράγουν τα βακτήρια δημιουργούν εκείνη την χαρακτηριστική οσμή. Όταν λοιπόν κάποιος πέφτει για ύπνο χωρίς να έχει κάνει μπάνιο, καταθέτει όλο αυτό το μικροβιακό φορτίο στο κρεβάτι, το οποίο γίνεται γρήγορα πεδίο δράσης για σκόνη, ακάρεα και μύκητες.
Από την άλλη, η καθαριότητα του κρεβατιού παίζει ίσως ακόμη πιο σημαντικό ρόλο από το ίδιο το ντους. Όσο σχολαστικά κι αν πλυθεί κανείς πριν κοιμηθεί, αν τα σεντόνια δεν πλένονται συχνά, οι μικροοργανισμοί συσσωρεύονται και παραμένουν εκεί για εβδομάδες. Τα ακάρεα τρέφονται με τα νεκρά κύτταρα του δέρματος, ενώ οι μύκητες βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε υγρά μαξιλάρια. Αυτό σημαίνει ότι το βραδινό μπάνιο δεν έχει μεγάλη αξία αν δεν συνδυαστεί με τακτική φροντίδα των λευκών ειδών. Σε άτομα με άσθμα ή αλλεργίες, η έκθεση σε τέτοιους μικροοργανισμούς μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
Οι υποστηρικτές του πρωινού μπάνιου
Οι υποστηρικτές του πρωινού μπάνιου τονίζουν το ακριβώς αντίθετο επιχείρημα: ότι ακόμη κι αν κοιμηθείς καθαρός, μέσα στη νύχτα ιδρώνεις. Ένας μέσος άνθρωπος μπορεί να αποβάλει μέχρι και μισό λίτρο ιδρώτα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Μαζί με τον ιδρώτα, αφήνει και δεκάδες χιλιάδες νεκρά κύτταρα, τα οποία αργότερα απορροφώνται από τα σεντόνια και τα ρούχα. Έτσι, όταν ξυπνάς, το δέρμα σου δεν είναι πραγματικά καθαρό. Το πρωινό ντους σε φρεσκάρει, απομακρύνει το αποτέλεσμα της νύχτας και σε προετοιμάζει για την ημέρα.
Υπάρχει όμως και η διάσταση του ύπνου. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι ένα ζεστό ντους ή μπάνιο μία με δύο ώρες πριν από την κατάκλιση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στο να αποκοιμηθεί κανείς πιο γρήγορα. Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος κατά τη διάρκεια του μπάνιου ακολουθείται από μια φυσική πτώση, κάτι που λειτουργεί ως σήμα για το βιολογικό ρολόι ότι πλησιάζει η ώρα του ύπνου.
Οι ειδικοί θεωρούν ότι αυτή η διαδικασία υποστηρίζει τον κιρκαδικό ρυθμό και ενισχύει την ποιότητα της ξεκούρασης. Έτσι, για όσους δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν ή υποφέρουν από αϋπνίες, το βραδινό μπάνιο μπορεί να είναι ένα απλό και αποτελεσματικό εργαλείο.
Δεν λείπουν βέβαια οι πρακτικοί παράγοντες. Κάποιος που δουλεύει σε σωματικά απαιτητικό επάγγελμα, όπως γεωργός ή οικοδόμος, δύσκολα θα παραλείψει το βραδινό ντους, αφού επιστρέφει στο σπίτι με ιδρώτα, σκόνη ή λάσπη. Αντίθετα, όσοι έχουν καθιστική εργασία και ξυπνούν νωρίς προτιμούν το πρωινό μπάνιο για να ξεκινήσουν την ημέρα με καθαρότητα και ενέργεια. Η καθημερινότητα, το επάγγελμα και ο ρυθμός ζωής επηρεάζουν αναπόφευκτα την επιλογή.
Η επιστήμη πάντως φαίνεται να συμφωνεί σε ένα πράγμα: εφόσον κάνεις ένα μπάνιο την ημέρα, δεν έχει μεγάλη σημασία αν αυτό γίνεται το πρωί ή το βράδυ. Το σώμα σου ωφελείται έτσι κι αλλιώς, αρκεί να τηρείται μια βασική καθαριότητα στις περιοχές που ιδρώνουν περισσότερο.
Μάλιστα, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι δύο με τρία μπάνια την εβδομάδα μπορεί να είναι αρκετά για την υγεία, με την προϋπόθεση ότι δίνεται έμφαση σε συγκεκριμένα σημεία. Η υπερβολική χρήση σαπουνιού και καυτού νερού μπορεί να απομακρύνει τα φυσικά έλαια του δέρματος και να το ξηράνει, δημιουργώντας άλλες ενοχλήσεις.
Στην πραγματικότητα, το δίλημμα «πρωί ή βράδυ» είναι περισσότερο θέμα προτίμησης και ψυχολογίας. Το πρωινό μπάνιο είναι συνδεδεμένο με την αίσθηση της ανανέωσης και της ετοιμότητας: σαν να φοράς ένα καινούργιο δέρμα για να βγεις στον κόσμο.
Το βραδινό μπάνιο, από την άλλη, έχει χαρακτήρα καθαρτικό, σβήνοντας από πάνω σου την κούραση της ημέρας και ετοιμάζοντάς σε για ύπνο. Και οι δύο επιλογές έχουν λογική και αξία, και η αίσθηση που αφήνουν είναι εξίσου σημαντική με τα όποια επιστημονικά δεδομένα.
Η αλήθεια είναι ότι το σώμα δεν χρειάζεται καθημερινό μπάνιο
Υπάρχει όμως και μια τρίτη κατηγορία ανθρώπων: εκείνοι που δεν κάνουν μπάνιο κάθε μέρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, το 34% δηλώνει ότι δεν κάνει καθημερινά ντους. Οι λόγοι είναι ποικίλοι: από την προστασία του δέρματος έως την εξοικονόμηση νερού και την περιβαλλοντική ευαισθησία. Για αυτούς, το δίλημμα δεν είναι «πρωί ή βράδυ» αλλά «κάθε μέρα ή όχι;».
Η αλήθεια είναι ότι το σώμα δεν χρειάζεται πάντα καθημερινό μπάνιο για να παραμείνει υγιές, αρκεί να διατηρούνται οι βασικές περιοχές καθαρές. Η κοινωνική σύμβαση όμως, και η επιθυμία να νιώθουμε φρέσκοι ανάμεσα σε άλλους, κάνουν το καθημερινό ντους σχεδόν αυτονόητο.
Καταλήγοντας, το ερώτημα δεν έχει μία καθολική απάντηση. Το πρωινό μπάνιο ταιριάζει σε όσους θέλουν να ξεκινήσουν τη μέρα τους δυναμικά, να ξυπνήσουν και να απομακρύνουν τα σημάδια του ύπνου. Το βραδινό μπάνιο εξυπηρετεί όσους θέλουν να κοιμηθούν καθαροί, να χαλαρώσουν και να βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου τους.
Η επιλογή εξαρτάται από τον τρόπο ζωής, τις ανάγκες του σώματος, τις αλλεργίες, ακόμη και από το πόσο συχνά αλλάζουμε τα σεντόνια μας. Όπως συμβαίνει με πολλές καθημερινές συνήθειες, η καλύτερη απάντηση είναι εκείνη που ταιριάζει στο άτομο. Γιατί το μπάνιο, πρωί ή βράδυ, δεν είναι μόνο μια πράξη υγιεινής· είναι κι ένας μικρός καθρέφτης του πώς επιλέγουμε να ζούμε την ημέρα και τη νύχτα μας.