Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη, μας υπενθυμίζει ότι ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ), αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις δημόσιας υγείας της εποχής μας.
Στην Ελλάδα, πρόσφατες ελληνικές μελέτες που βασίζονται σε μετρήσεις γλυκόζης και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) ανεβάζουν τη συνολική επίπτωση του διαβήτη στο 12 % του πληθυσμού. Αντίστοιχα, στην Ευρώπη, η αναπροσαρμοσμένη επικράτηση του διαβήτη στους ενήλικες (20–79 ετών) εκτιμάται στο 9,2 %.
Τα δεδομένα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και πολυδιάστατη θεραπευτική προσέγγιση, όχι μόνο φαρμακευτική, αλλά και διατροφική, σωματική και εκπαιδευτική.
Η μεσογειακή διατροφή και ο ρόλος του γλυκαιμικού δείκτη
- Η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, ψάρια και ελαιόλαδο, με περιορισμό του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων τροφίμων, παραμένει σημείο αναφοράς για την πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη. Πολλές μελέτες την έχουν συνδέσει με βελτιωμένη γλυκαιμική ρύθμιση και μειωμένο κίνδυνο καρδιομεταβολικών νοσημάτων.
- Παράλληλα, ο γλυκαιμικός δείκτης (ΓΔ) και το γλυκαιμικό φορτίο (ΓΦ) αποτελούν πολύτιμα εργαλεία αξιολόγησης των υδατανθράκων, καθώς περιγράφουν τον ρυθμό με τον οποίο ένα τρόφιμο ή ένα γεύμα αντίστοιχα αυξάνει το σάκχαρο μετά την κατανάλωση του.
- Διατροφή με χαμηλότερο γλυκαιμικό φορτίο έχει συσχετιστεί με μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), σταθερότερα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και λιγότερες υπογλυκαιμίες.
- Στα γεύματα των ατόμων με διαβήτη ή προδιάθεση για διαβήτη, συνιστάται η επιλογή τροφίμων χαμηλού ή μέτριου γλυκαιμικού δείκτη με σύνθετους υδατάνθρακες, όπως δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια και άγριο ρύζι, και ο περιορισμός των απλών σακχάρων και επεξεργασμένων τροφίμων.
- Συνιστάται η προσεκτική ανάγνωση των διατροφικών ετικετών, η επιλογή τροφίμων υψηλής θρεπτικής αξίας και χαμηλής επεξεργασίας, καθώς και η έμφαση σε φυτικές ίνες και υγιή λιπαρά (ελαιόλαδο, αβοκάντο, λιπαρά ψάρια).
Πρακτική εφαρμογή: «Το Υγιεινό μου Πιάτο»
Ένα απλό, αλλά ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο εκπαίδευσης και εφαρμογής σωστής διατροφής είναι η μέθοδος του «Υγιεινού Πιάτου» που βασίζεται στη μεσογειακή διατροφή:
- Το ½ του πιάτου να καλύπτεται από σαλάτα και λαχανικά (ψητά, βραστά, ωμά).
- Το ¼ του πιάτου να καλύπτεται από πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας (όπως άπαχο κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, αυγό, τυρί).
- Το ¼ του πιάτου να καλύπτεται από υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (π.χ. ζυμαρικά ολικής άλεσης, ψωμί ολικής, άγριο ρύζι).
Το υγιεινό μου πιάτο σχεδιάστηκε από την SC & P. Mylonakis και διατίθεται για τους ασθενείς σαν χρήσιμο εργαλείο στην καθημερινή ζωή
Η προσέγγιση αυτή συμβάλλει στη σταθεροποίηση της γλυκόζης, ενισχύει τον κορεσμό και διευκολύνει τη συμμόρφωση του ασθενούς.
Η διατροφική θεραπεία (Medical Nutrition Therapy) αναγνωρίζεται διεθνώς, από οργανισμούς όπως η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), ως βασικός πυλώνας στη διαχείριση του διαβήτη και οφείλει να επανεκτιμάται τακτικά.
Η συμβολή της άσκησης
Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας, καθώς βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, συμβάλλει στη ρύθμιση του σωματικού βάρους και στη διατήρηση της μυϊκής μάζας.
Η σύσταση περιλαμβάνει τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης ανά εβδομάδα (π.χ. περπάτημα, ποδηλασία, κολύμβηση), σε συνδυασμό με ασκήσεις ενδυνάμωσης 2–3 φορές την εβδομάδα. Ακόμη και απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η χρήση σκάλας έναντι του ανελκυστήρα ή μικροί περίπατοι μετά τα γεύματα, συμβάλλουν σημαντικά στη γλυκαιμική σταθερότητα.
GLP-1 αγωνιστές: νέα δεδομένα και διατροφικές οδηγίες
Τα νεότερα φάρμακα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και του σακχαρώδη διαβήτη, που δρουν ως αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1 (GLP-1 RAs) σύμφωνα με το Αμερικάνικο Κολλέγιο Καρδιολογίας αποτελούν πλέον πρώτης γραμμής θεραπεία για την μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, ενώ συμβάλουν σημαντικά στην πρόοδο της θεραπείας του διαβήτη τύπου 2, καθώς ρυθμίζουν τη γλυκόζη, μειώνουν την όρεξη και συντελούν στην απώλεια βάρους. Ωστόσο, λόγω της μειωμένης πρόσληψης τροφής που συχνά προκαλούν, απαιτείται προσεκτική διατροφική παρακολούθηση για την αποφυγή απώλειας μυϊκής μάζας.
Η επαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης (1,0–1,5 γρ. ανά κιλό σωματικού βάρους, ανάλογα με την ηλικία και τη νεφρική λειτουργία) είναι κρίσιμη, ενώ συστήνεται η ισομερής κατανομή της μέσα στην ημέρα. Σε περιόδους ναυτίας ή μειωμένης όρεξης, προτιμώνται εύπεπτα και πρωτεϊνούχα τρόφιμα, όπως γιαούρτι, smoothies ή σούπες. Η αποφυγή γευμάτων πλούσιων σε λίπος ή τροφίμων με απλούς υδατάνθρακες, καθώς και η προσαρμογή της διατροφής στις τυχόν γαστρεντερικές παρενέργειες, συμβάλλουν στην καλύτερη ανεκτικότητα της θεραπείας.
Συμπερασματικά
Η ολιστική διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη στηρίζεται στη συνέργεια διατροφής, άσκησης και φαρμακοθεραπείας, με στόχο τη μεταβολική ισορροπία και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η σωστή, εξατομικευμένη διατροφή, με ποιοτικούς υδατάνθρακες, πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας και υγιή λιπαρά σε συνδυασμό με την τακτική φυσική δραστηριότητα, ενισχύει τον έλεγχο της γλυκόζης και τη διατήρηση της μυϊκής μάζας. Σε άτομα που λαμβάνουν αγωγή με GLP-1, η προσεκτική προσαρμογή της διατροφής και η τακτική συνεργασία με ενδοκρινολόγο και διαιτολόγο είναι απαραίτητες για τη βέλτιστη θεραπευτική ανταπόκριση. Τέλος, η εκπαίδευση του ασθενούς μέσα από πρακτικά εργαλεία, όπως το «Υγιεινό μου Πιάτο», αποτελεί θεμέλιο λίθο για τη συμμόρφωση και την αποτελεσματική αυτοδιαχείριση της νόσου.
Γράφουν οι,
Μυλωνάκη Κουτκιά Πολυξένη
Ενδοκρινολόγος, Διαβητολόγος,
Διευθύντρια Διαιτολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ
Πέτσης Κωνσταντίνος
Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Συνεργάτης Διαιτολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ