Καινούργια Πρωτόκολλα Διέγερσης Ωοθηκών για Εξωσωματική: Μια Νέα Προσέγγιση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή

Η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) αποτελεί σήμερα μία από τις πιο διαδεδομένες και αποτελεσματικές μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Ένας βασικός πυλώνας της διαδικασίας είναι η διέγερση των ωοθηκών, με στόχο την παραγωγή πολλαπλών ωαρίων σε έναν κύκλο. Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα έχει στραφεί προς νεότερα, πιο εξατομικευμένα και ασφαλέστερα πρωτόκολλα διέγερσης, που σέβονται τη φυσιολογία της γυναίκας, μειώνουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες και αυξάνουν τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης.

Τι είναι η Διέγερση Ωοθηκών;

Η φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών στοχεύει στην ανάπτυξη περισσοτέρων από ενός ωοθυλακίων, ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των ωαρίων που μπορούν να συλλεχθούν και να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο. Η διαδικασία περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμάκων που είτε μιμούνται τις ουσίες που παράγονται φυσικά και προάγουν την ανάπτυξη των ωοθυλακίων στην γυναίκα (γοναδοτροπίνες), είτε τις αναστέλλουν ώστε να μην εμποδίσουν τον έλεγχο του κύκλου της διέγερσης (αγωνιστές ή ανταγωνιστές GnRH) ή τέλος επάγουν την τελική ωρίμανση των ωαρίων (χοριακή γοναδοτροπίνη). Η εξέλιξη της διέγερσης παρακολουθείται με διαδοχικά υπερηχογραφήματα και ορμονικούς προσδιορισμούς στο αίμα.

Παραδοσιακά Πρωτόκολλα και Περιορισμοί

Τα παραδοσιακά πρωτόκολλα , όπως το επίμηκες και το βραχύ με χρήση GnRH αγωνιστών είναι μεν αποτελεσματικά αλλά απαιτούν μεγαλύτερο αριθμό ή και περισσότερες ημέρες ενέσεων και το σημαντικότερο, συνδυάζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου υπερδιέγερσης ωοθηκών (OHSS).

Νεότερα πρωτόκολλα: Ασφαλέστερα, εξατομικευμένα και αποτελεσματικά

Οι εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν φέρει στο προσκήνιο καινούργια πρωτόκολλα διέγερσης, τα οποία βασίζονται στη φιλοσοφία της εξατομικευμένης προσέγγισης. Πλέον, δεν εφαρμόζεται ένα ενιαίο σχήμα σε όλες τις γυναίκες, αλλά λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως:

• Η ηλικία της γυναίκας
• Τα επίπεδα αντιμυλλερίου ορμόνης (AMH) στο αίμα που αντανακλούν τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες και κατευθύνουν την επιλογή της κατάλληλης δόσης των φαρμάκων αλλά και της γενικότερης στρατηγικής για κάθε συγκεκριμένη γυναίκα
• Ο αριθμός των μικρών ωοθυλακίων που φαίνονται στο υπερηχογράφημα που γίνεται κατά την έναρξη του κύκλου
• Η εμπειρία από τα αποτελέσματα προηγουμένων προσπαθειών (εφόσον υπάρχουν)

1. Πρωτόκολλα Ανταγωνιστών της GnRH

Τα σύγχρονα πρωτόκολλα GnRH ανταγωνιστή προσφέρουν  συντομότερη διάρκεια θεραπείας, μικρότερο αριθμό ενέσεων και μειωμένο κίνδυνο OHSS. Ο ανταγωνιστής προστίθεται όταν τα ωοθυλάκια φτάσουν σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος, αποτρέποντας μια πιθανή πρόωρη ωοθυλακιορρηξία πριν προλάβουμε να πάρουμε τα ωάρια.

2. DuoStim (Διπλή Διέγερση στον Ίδιο Κύκλο)

Το DuoStim εφαρμόζεται κυρίως σε γυναίκες με χαμηλή ωοθηκική εφεδρεία και περιλαμβάνει δύο συνεχόμενες διεγέρσεις μέσα στον ίδιο κύκλο: μία στην ωοθυλακική φάση και μία στη ωχρινική φάση. Με αυτόν τον τρόπο, συλλέγονται συνολικά περισσότερα ωάρια σε λιγότερο χρόνο, κάτι που είναι πολύτιμο σε ασθενείς που δεν έχουν χρονικά περιθώρια όπως για παράδειγμα σε ογκολογικούς ασθενείς που πρέπει να ληφθούν και να κρυοσυντηρηθούν ωάρια πριν την έναρξη χημειοθεραπείας

3.  Πρωτόκολλο PPOS (Progestin-Primed Ovarian Stimulation)

Το PPOS είναι μια καινούργια προσέγγιση, όπου αντί για GnRH αγωνιστή ή ανταγωνιστή , χορηγείται προγεστερόνη από το στόμα από την αρχή της διέγερσης. Η προγεστερόνη αποτρέπει την πρόωρη ωοθυλακιορρηξία, καθιστώντας περιττή τη χρήση άλλων φαρμάκων καταστολής. Αυτό το πρωτόκολλο ενδείκνυται κυρίως σε κύκλους με προγραμματισμένη κατάψυξη εμβρύων (freeze-all), καθώς η προγεστερόνη επηρεάζει την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου και δεν επιτρέπει την εμβρυομεταφορά στον ίδιο κύκλο. Τα έμβρυα καταψύχονται  και θα μεταφέρονται σε επόμενο κύκλο. Το πρωτόκολλο αυτό είναι οικονομικότερο, λιγότερο παρεμβατικό και καλά ανεκτό από τις γυναίκες.

4. Πρωτόκολλο της Μίας Ένεσης (Corifollitropin Alfa)

Ένα από τα πιο καινοτόμα φάρμακα για τη διέγερση των ωοθηκών είναι η Κοριφολιτροπίνη άλφα, η οποία επιτρέπει με μία μόνο ένεση τη διέγερση για ολόκληρη την πρώτη εβδομάδα του κύκλου. Χορηγείται τη 2η ημέρα και ισοδυναμεί με 7 ημέρες καθημερινών ενέσεων. Από την 5η ημέρα προστίθεται GnRH ανταγωνιστής, ενώ εφόσον χρειαστεί, μετά την 7^Η ημέρα, η διέγερση συνεχίζεται για λίγες ημέρες με καθημερινές ενέσεις μέχρι την τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων. Το σχήμα αυτό προσφέρει ευκολία, λιγότερες ενέσεις και μεγαλύτερη συμμόρφωση.

5. Ήπια Διέγερση Ωοθηκών

Η ήπια διέγερση αφορά πρωτόκολλα που είναι λιγότερο φαρμακευτικά φορτισμένα, με χαμηλότερες δόσεις γοναδοτροπινών με αντίτιμο τη  συλλογή περιορισμένου αριθμού ωαρίων. Αποτελούν μία πιο ήπια προσέγγιση, ιδανικά για γυναίκες με φτωχή ανταπόκριση ή για εκείνες που επιθυμούν λιγότερη παρέμβαση και χαμηλότερο κόστος.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Εταιρεία Ήπιων Προσεγγίσεων στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (International Society for Mild Approaches in Assisted Reproduction – ISMAAR), η ήπια διέγερση περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες:

α) Φυσικός κύκλος

Χωρίς χρήση φαρμάκων, η ωοληψία γίνεται στον φυσικό ωοθυλακιορρηκτικό κύκλο. Η προσέγγιση είναι κατάλληλη για γυναίκες με πολύ χαμηλό απόθεμα ωαρίων όπου η χορήγηση φαρμάκων δεν έχει καμία επίδραση.

β) Τροποποιημένος φυσικός κύκλος

Εδώ, προστίθεται  χαμηλή δόση γοναδοτροπινών και  ανταγωνιστής της GnRH τις τελευταίες ημέρες για να αποφευχθεί η πρόωρη ωοθυλακιορρηξία. Επιτυγχάνεται έτσι μια μεγαλύτερη ασφάλεια για την συλλογή του ωαρίου.

γ) Ήπια πρωτόκολλα διέγερσης

Η διέγερση γίνεται με φάρμακα από το στόμα και μικρές δόσεις γοναδοτροπινών συνδυασμένα με ανταγωνιστή της GnRH.

Συμπεράσματα

Τα νέα πρωτόκολλα διέγερσης ωοθηκών σηματοδοτούν μια στροφή προς πιο ασφαλείς, εξατομικευμένεςκαι φιλικές προς τη γυναίκα μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η πρόοδος στη φαρμακευτική τεχνολογία και η βαθύτερη κατανόηση της γυναικείας φυσιολογίας επιτρέπουν πλέον την επιλογή του κατάλληλου πρωτοκόλλου για κάθε ασθενή. Είτε πρόκειται για γυναίκες με χαμηλή εφεδρεία, είτε για ζευγάρια που αναζητούν ένα λιγότερο παρεμβατικό μονοπάτι προς τη γονεϊκότητα, η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων εξωσωματικής προσφέρει περισσότερες επιλογές από ποτέ.

Γράφει η
Δεληγεώργογλου Ευαγγελία,
Μαιευτήρας Γυναικολόγος,
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή,
Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ