Ο όρος «ωοθηκικό απόθεμα» αναφέρεται στον αριθμό και την ποιότητα των ωαρίων που βρίσκονται στις ωοθήκες μιας γυναίκας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.
Η γονιμότητα μιας γυναίκας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, με έναν από τους πιο σημαντικούς να είναι το απόθεμα των ωοθηκών. Η κατανόηση της σημασίας του ωοθηκικού αποθέματος, των παραγόντων που το επηρεάζουν, και του τρόπου με τον οποίο σχετίζεται με τη γονιμότητα, είναι κρίσιμη για κάθε γυναίκα που σχεδιάζει ή σκέφτεται να αποκτήσει παιδί.
Πως ορίζεται το απόθεμα των ωοθηκών;
Κάθε γυναίκα γεννιέται με έναν ορισμένο αριθμό ωοθυλακίων μέσα στα οποία ωριμάζουν τα ωάρια. Ο αριθμός αυτός είναι συγκεκριμένος για κάθε γυναίκα και μειώνεται σταδιακά όσο αυξάνεται η ηλικία. Το απόθεμα των ωοθηκών φθάνει στο μέγιστο στην εφηβεία και αριθμεί περίπου 300.000 έως 500.000 ωοθυλάκια, ωστόσο κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής, μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτών θα οδηγήσει σε ωορρηξία και πιθανή σύλληψη. Το υπόλοιπο απορροφάται σταδιακά μέσω φυσιολογικής διαδικασίας που ονομάζεται ατρησία.
Σχετίζεται το απόθεμα με τη γονιμότητα;
Το απόθεμα των ωοθηκών είναι στενά συνδεδεμένο με τη γονιμότητα. Όσο υψηλότερο και ποιοτικότερο είναι το απόθεμα, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες φυσικής σύλληψης. Καθώς το απόθεμα μειώνεται, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, μειώνονται και οι πιθανότητες επίτευξης εγκυμοσύνης. Ειδικά μετά την ηλικία των 35 ετών, η μείωση του ωοθηκικού αποθέματος είναι πιο έντονη, γεγονός που δυσκολεύει τη φυσική σύλληψη και αυξάνει την ανάγκη ιατρικής υποστήριξης, όπως οι διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και η εξωσωματική γονιμοποίηση.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το απόθεμα των ωοθηκών;
1. Ηλικία: Είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας. Με την πάροδο των ετών, το απόθεμα μειώνεται φυσιολογικά. Μετά τα 35 και κυρίως μετά τα 40, η πτώση είναι ταχύτερη και η ποιότητα των ωαρίων μειώνεται κατακόρυφα.
2. Γενετικοί παράγοντες: Ορισμένες γυναίκες έχουν κληρονομικότητα για πρόωρη εξάντληση του ωοθηκικού αποθέματος με αποτέλεσμα την πρόωρη εμμηνόπαυση.
3. Χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία: Οι θεραπείες αυτές, ιδίως όταν εφαρμόζονται σε νέες γυναίκες, μπορούν να καταστρέψουν τα ωοθυλάκια και να μειώσουν σημαντικά το απόθεμα.
4. Χειρουργικές επεμβάσεις στις ωοθήκες: Αφαίρεση κύστεων ή άλλες επεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ωοθηκικού ιστού.
5. Τρόπος ζωής: Το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η κακή διατροφή και το χρόνιο άγχος έχουν συνδεθεί με μείωση της ωοθηκικής λειτουργίας.
6. Αυτοάνοσα νοσήματα: Ορισμένα αυτοάνοσα προβλήματα, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην ωοθηκική εφεδρεία.
Μπορώ να ελέγξω το απόθεμα των ωαρίων μου;
Η εκτίμηση του ωοθηκικού αποθέματος ως προς τον αριθμό των ωαρίων γίνεται με:
- Εξέταση αίματος για μέτρηση της αντιμυλλερίου ορμόνης (AMH): Γίνεται ανεξαρτήτως της ημέρας του κύκλου και αποτελεί τον ποιο αντιπροσωπευτικό δείκτη που αντικατοπτρίζει το ποσοτικά διαθέσιμο απόθεμα ωαρίων.
- Υπερηχογραφική μέτρηση των αρχέγονων ωοθυλακίων (AFC): Γίνεται από εξειδικευμένο Γυναικολόγο Αναπαραγωγής και προσδιορίζεται ο αριθμός των μικρών ωοθυλακίων στις ωοθήκες στην αρχή του κύκλου.
Πως μπορώ να διατηρήσω τη γονιμότητά μου;
Αρχικά, συμβουλευθείτε έναν Γυναικολόγο εξειδικευμένο σε θέματα Υποβοήθησης Αναπαραγωγής για εξατομικευμένη αξιολόγηση. Η κρυοσυντήρηση (κατάψυξη) ωαρίων με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή είναι η πιο σύγχρονη επιλογή για τη διατήρηση τη γονιμότητας στο μέλλον. Τα ωάρια που καταψύχονται τώρα μπορούν να αποψυχθούν μετά από χρόνια διατηρώντας την ποιότητά τους αναλλοίωτη όπως όταν καταψύχθηκαν. Η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής, όπως η διακοπή καπνίσματος και η σωστή διατροφή, μπορεί να υποστηρίξει τη συνολική αναπαραγωγική υγεία.
Συμπεράσματα
Το απόθεμα των ωοθηκών αποτελεί βασικό δείκτη γονιμότητας και επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, με κυριότερο την ηλικία της γυναίκας. Η έγκαιρη ενημέρωση και αξιολόγηση του αποθέματος μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για τη γονιμότητά τους, είτε φυσικά, ή με τη βοήθεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ή με μεθόδους κατάψυξης ωαρίων. Σε μια εποχή όπου η απόκτηση παιδιού μετατίθεται όλο και περισσότερο προς τα τέλη της τρίτης δεκαετίας, η κατανόηση του ωοθηκικού αποθέματος αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Γράφει ο Γεώργιος Ιωαννίδης, MD, DFFP, BSCCP
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή,
Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ
Αντιπρόεδρος ΔΣ ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ