Ο καθηγητής πολιτικής υγείας του LSE, Ηλίας Μόσιαλος, δίνει περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων εναντίων των μεταλλάξεων του κορωνοϊού.
Ακούμε συνεχώς αναφορές για τις νέες παραλλαγές του κορωνοϊού: πως κάποιες ενδέχεται να είναι πιο μεταδοτικές και πως τα τρέχοντα εμβόλια ενδέχεται να μην λειτουργούν καλά λόγω αυτών. Τα δεδομένα όμως δεν είναι τόσο άσχημα όπως τα παρουσιάζουν ορισμένα ΜΜΕ.
Είναι πιο επικίνδυνες οι νέες μεταλλάξεις;
Όπως και με το αρχικό στέλεχος, ο κίνδυνος είναι υψηλότερος για τους ηλικιωμένους ή τα άτομα με σημαντικά υποκείμενα νοσήματα. Δεν υπάρχουν ακόμα αποδείξεις ότι προκαλούν πιο σοβαρή ασθένεια.
Οι ερευνητές επί του παρόντος επικεντρώνονται συγκεκριμένα στην παραλλαγή που πρωτοεμφανίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο (γνωστή ως B.1.1.7), την παραλλαγή της Νότιας Αφρικής/ΝΑ (B.1.351) και την παραλλαγή από τη Βραζιλία (P1).
Μια συγκεκριμένη αλλαγή στο γονιδίωμα (η μετάλλαξη που ονομάζεται Ν501Υ) που έχουν η Βρετανική, η Ν. Αφρικανική και η Βραζιλιάνικη παραλλαγή μπορεί να επιτρέπει την ταχύτερη μετάδοση του ιού.
Επίσης, η μετάλλαξη Ε484Κ που συναντάται στη Ν. Αφρικανική, στη Βραζιλιάνικη και κάποιες βρετανικές παραλλαγές μπορεί να επηρεάζει την απόκριση των αντισωμάτων. Τι σημαίνει το δεύτερο -πρακτικά μιλώντας Σημαίνει πως μπορεί να αυξάνει την πιθανότητα επαναμόλυνσης και ίσως επηρεάζει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Δεν υπάρχει τεκμηρίωση ότι οι παραλλαγές της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής είναι πιο θανατηφόρες. Αλλά υπάρχει μια μελέτη για τη διασπορά της βραζιλιάνικης παραλλαγής (αδημοσίευτη doi.org/10.1101/2021.02.26.21252554) και μια σημερινή δημοσίευση επίσης για τον χαρακτηρισμό της ΝΑ παραλλαγής (doi.org/10.1038/ s41586-021-03402-9 (2021) που παραθέτουν στοιχεία για μεγαλύτερη μεταδοτικότητα.
Τι γνωρίζουμε για την βρετανική μετάλλαξη
Τρεις αρχικές μελέτες έδειξαν ότι είναι κατά 30% πιο θανατηφόρα αλλά τα αποτελέσματα αμφισβητήθηκαν γιατί υπήρχαν μεθοδολογικά προβλήματα στη συλλογή των στοιχείων. Μια πρόσφατη μελέτη (doi.org/10.1101/2021.03.04.21252528) έδειξε ότι δεν υπάρχει διαφορά στη θνητότητα για τους κάτω των 65 και ότι η επιπρόσθετη θνητότητα εξαιτίας του νέου στελέχους είναι μικρή.
Αλλά, και αυτή η μελέτη έχει μεθοδολογικά προβλήματα όσον αφορά στη συλλογή των στοιχείων. Επομένως η απάντηση είναι «δεν ξέρουμε πραγματικά αν το νέος στέλεχος είναι πιο θανατηφόρο».
Γιατί υπάρχουν όμως ανησυχίες για τα εμβόλια;
Γιατί ενώ διάφορες μελέτες εξετάζουν την πιθανότητα διαφυγής εξουδετέρωσης των παραλλαγών του ιού, και ταυτόχρονα τα εμβόλια επανασχεδιάζονται, δεν έχουμε ακόμα δεδομένα για το πως επηρεάζεται η αποτελεσματικότητα όλων των εμβολίων COVID-19. Ας δούμε όμως τι ξέρουμε ήδη.
Το εμβόλιο της Johnson & Johnson που περιμένουμε να εγκριθεί σύντομα και στην Ευρώπη - φαίνεται να προσφέρει σημαντική προστασία από σοβαρή νόσο λόγω λοίμωξης από τον κορωνοϊό.
Τα αποτελέσματα 28 ημέρες μετά τον εμβολιασμό ήταν πολύ ενθαρρυντικά και για όσους συμμετείχαν και εκτέθηκαν στον ιό στη Νότιο Αφρική (στη ΝΑ, το εμβόλιο μείωσε την πιθανότητα για σοβαρή ή κρίσιμη λοίμωξη από Covid-19 κατά 81,7% και ήταν κατά 64% αποτελεσματικό στην πρόληψη κατά της νόσου με μέτριας έντασης συμπτώματα).
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να ξαναπούμε πως 28 ημέρες από τη χορήγηση του εμβολίου δεν πέθανε κανείς από αυτούς που κόλλησαν τον ιό ούτε νοσηλεύθηκε. Και αυτό ισχύει και για όσους είχαν κόκολλήσει την παραλλαγή της Νότιας Αφρικής. Επίσης η εταιρεία ανέφερε ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου δεν επηρεάστηκε από τον υψηλό επιπολασμό της βραζιλιάνικης παραλλαγής.
Τα δεδομένα από την ομάδα εμβολίων Oxford-AstraZeneca δείχνουν ότι προστατεύει εξίσου από τη βρετανική παραλλαγή. Επίσης, θεωρήθηκε πως προσφέρει λιγότερη προστασία έναντι της παραλλαγής της Νότιας Αφρικής, επί του παρόντος δοκιμάζεται σε 100,000 υγειονομικούς στη Νότια Αφρική για να δουν αν αποτρέπει τη σοβαρή νόσο.
Επιπλέον, προκαταρκτικές μελέτες δείχνουν ότι προστατεύει από την βραζιλιάνικη παραλλαγή όπως δήλωσε (επιβεβαιώνοντας την είδηση του Reuters) ο Mauricio Zuma, επικεφαλής παραγωγής στο βιοϊατρικό ινστιτούτο Fiocruz της Βραζιλίας.
Δύο μελέτες για τα εμβόλια Pfizer και Moderna
Στην πρώτη (με δοκιμή ουδετεροποίησης μείωσης πλάκας 50% (PRNT50)) που χρησιμοποιήθηκαν 20 δείγματα ορού από εμβολιασθέντες με το εμβόλιο της Pfizer, έγινε σύγκριση στην εξουδετέρωση του αρχικού στελέχους σε σχέση με τη βρετανική και την βραζιλιάνικη παραλλαγή και ήταν περίπου ισοδύναμες. Στην περίπτωση της ΝΑ παραλλαγής η εξουδετέρωση του ιού ήταν επίσης ισχυρή αλλά χαμηλότερη.
Στη δεύτερη εργαστηριακή- δημοσίευση αναφέρεται πως μετά την ανάλυση ορού εμβολιασθέντων, η βρετανική παραλλαγή του ιού εξουδετερώνεται μετά τον εμβολιασμό με τα εμβόλια των Pfizer και Moderna. Τα ευρήματα αναφέρουν πως η ΝΑ παραλλαγή είναι πιο ανθεκτική στην εξουδετέρωση και εστιάζουν το πρόβλημα στην μετάλλαξη Ε484Κ (doi.org/10.1038/s41586-021-03398-2).
Επιπρόσθετα, σε άλλη εργαστηριακή μελέτη (preprint) που αναλύθηκε το αίμα από πρώην ασθενείς που είχαν νοσήσει με το αρχικό στέλεχος του ιού και από εμβολιασθέντες με τα εμβόλια Pfizer και Moderna, φαίνεται πως οι αποκρίσεις (CD4 + και CD8 +) Τ λεμφοκυττάρων, δεν επηρεάζονται από τις μεταλλάξεις που στη βρετανική, νοτιοαφρικανική, βραζιλιάνικη παραλλαγή. Αυτό σημαίνει πως η κυτταρική ανοσία, μετά τη λοίμωξη θα μπορούσε να στοχεύσει τις παραλλαγές (doi.org/10.1101/2021.02.27.433180).
Τι δείχνουν οι μελέτες για τη νοτιοαφρικανική μετάλλαξη
Σε μια μελέτη της απόκρισης των αντισωμάτων στην νοτιοαφρικανική (ΝΑ) παραλλαγή εξετάστηκε σε μια ομάδα ασθενών που νοσηλεύτηκαν με COVID-19 στις αρχές του 2021, όταν πάνω από το 90% των λοιμώξεων αποδίδονταν στη ΝΑ παραλλαγή (preprint: doi.org/10.1101/2021.03.06.434193).
Σε αντίθεση με μια προηγούμενη μελέτη όπου οροί από άτομα που είχαν μολυνθεί με την αρχική παραλλαγή έδειξαν δραματικά μειωμένη ισχύ έναντι της ΝΑ παραλλαγής, το αίμα από ασθενείς μετά από λοίμωξη με την ΝΑ παραλλαγή έδειξε υψηλά επίπεδα διασταυρούμενης ανοσοπροστασίας για την αρχική παραλλαγή, από το πρώτο κύμα. Επιπλέον, το αίμα από ασθενείς μετα από λοίμωξη με την ΝΑ παραλλαγή εξουδετέρωσε επίσης την βραζιλιάνικη παραλλαγή.
Τα νέα εμβόλια για τις μεταλλάξεις
Συλλογικά, δηλαδή τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα εμβόλια θα είναι μάλλον αποτελεσματικά για όλες τις μέχρι τώρα γνωστές παραλλαγές. Τα καλά νέα είναι πως οι εμβολιασμοί συνεχίζονται συστηματικά και πως οι εταιρείες ανανεώνουν τα εμβόλια, έτσι ώστε να έχουμε εμβόλια που να αντιμετωπίζουν τις παραλλαγές, εάν βέβαια χρειαστούν.
Η Moderna έχει ήδη ετοιμάσει το νέο εμβόλιο, η AstraZeneca θα το έχει έτοιμο τον Οκτώβριο, ενώ η Pfizer θα χορηγήσει τρίτη δόση του υπάρχοντος εμβολίου σε εθελοντές, για να δούμε εάν έτσι ανταποκρίνονται καλύτερα εάν κολλήσουν μία από τις νέες παραλλαγές του ιού.