Η ελληνική βιοτεχνολογία εισέρχεται σε μια νέα εποχή, και στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η DEMO A.B.E.E., με επενδύσεις που δημιουργούν πρωτοποριακό περιβάλλον, υψηλού επιπέδου εργαστήρια και πραγματικές ευκαιρίες για εφαρμοσμένη έρευνα. Αυτή η εξέλιξη φέρνει πίσω επιστήμονες που μέχρι τώρα μπορούσαν να υλοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους μόνο στο εξωτερικό.
Η επιστροφή της Αντωνίας Καραχάλιου, Upstream Process Development Scientist – RnD Biotechnology Operations στην DEMO, με εμπειρία σε κορυφαία διεθνή κέντρα κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών, αποτελεί σαφές σήμα ότι η Ελλάδα μπορεί πλέον να φιλοξενήσει υψηλής εξειδίκευσης ταλέντα. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, αναλύει πώς η εταιρεία αλλάζει τον χάρτη της βιοτεχνολογίας στη χώρα και γιατί το brain gain δεν είναι τάση, αλλά πλέον πραγματικότητα.
Τι ήταν αυτό που σας έκανε, σε τόσο νεαρή ηλικία, να στραφείτε στη Βιολογία; Ήταν η γοητεία του μικρόκοσμου ή η επιθυμία να κατανοήσετε πώς λειτουργεί η ζωή ;
Από μικρή ηλικία με απασχολούσαν ερωτήματα για τη δομή της ζωής. Πίστευα ότι κατανοώντας τη βιολογία σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο, υπήρχε προοπτική να δοθούν λύσεις σε σοβαρά προβλήματα της ανθρωπότητας, όπως οι ανίατες ασθένειες. Η ραγδαία ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, όπως ότι μπορούμε να αξιοποιούμε τους κυτταρικούς μηχανισμούς και το γενετικό υλικό, για παράδειγμα για την παραγωγή στοχευμένων φαρμάκων, με γέμισε αισιοδοξία. Παρά τις σημαντικές προόδους, υπάρχει ακόμη έλλειψη πλήρους ιατρικού ελέγχου σε παθήσεις όπως π.χ ο καρκίνος ή οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, αλλά υπάρχουν πρώιμες έρευνες με ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Πίστευα και συνεχίζω να πιστεύω ότι αξιοποιώντας αυτή τη γνώση και μέσω της ανάπτυξης και επενδύσεων στον τομέα είναι θέμα χρόνου, έρευνας και αφοσίωσης να σωθούν περισσότερες ανθρώπινες ζωές.
Πόσο σάς διαμόρφωσε η φοίτηση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών – όχι μόνο σε επίπεδο γνώσης, αλλά και ως τρόπος σκέψης; Υπήρχαν άνθρωποι, μέντορες ή εμπειρίες που καθόρισαν τον δρόμο σας;
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών μου έδωσε μία ισχυρή βάση σε όλο το εύρος της Βιολογίας, καλλιεργώντας μου υπομονή, επιμονή και οργανωμένη σκέψη. Μέσω των εντατικών εργαστηρίων, που ακολουθούσαν τις διδακτικές ώρες, ήρθα σε επαφή με τεχνικές έρευνας, κάτι που με βοήθησε να κατανοήσω την εφαρμογή. Εκεί συνεργάστηκα με εξαιρετικούς ερευνητές και υποψήφιους διδάκτορες, έμαθα σε βάθος τεχνικές και την επιστημονική σκέψη στην πράξη, έζησα το πάθος της ανακάλυψης και συνέβαλα σε επιστημονική δημοσίευση, εμπειρίες που έθεσαν θεμέλια στην επαγγελματική μου πορεία.
Το Imperial College London είναι ένα από τα πιο απαιτητικά και πρωτοποριακά πανεπιστήμια στον κόσμο. Πώς ήταν η μετάβαση από το ελληνικό πανεπιστημιακό περιβάλλον σε ένα τόσο ανταγωνιστικό διεθνές πλαίσιο; Και τι θυμάστε πιο έντονα από εκείνη την περίοδο;
Η μετάβαση ήταν απαιτητική, αλλά πολύτιμη σαν εμπειρία. Στο Imperial, η μάθηση ήταν πολύ πρακτική, με έμφαση στη σύνδεση με τη βιομηχανία και σε προετοίμαζε για την πραγματικότητα σε χώρους εργασίας. Είχαμε διαλέξεις από κορυφαίους ερευνητές και στελέχη εταιρειών και case studies με άμεση εφαρμογή στον πραγματικό κόσμο της βιοτεχνολογίας. Αυτό με βοήθησε να καταλάβω πώς η θεωρία μεταφράζεται σε πράξη. Υπήρχε ανελλιπής καθημερινή παρακολούθηση διαλέξεων και εργαστηρίων. Σε συνέχεια των διαλέξεων, στον υπόλοιπο μας χρόνο προετοιμάζαμε ομαδικές και ατομικές εργασίες με καθώς και συχνές παρουσιάσεις. Επίσης, με εντυπωσίασε το ισχυρό δίκτυο του Πανεπιστημίου με εταιρείες αλλά και απόφοιτους που συνεργάζονταν με τους φοιτητές, κάτι που δημιουργεί μια πολύ υποστηρικτική και φιλόδοξη κοινότητα. Τέλος, το υψηλό επίπεδο των συμφοιτητών μου με ώθησε να γίνομαι καλύτερη καθημερινά.
Πέρα από τις σπουδές, τι σας δίδαξε το Λονδίνο ως πόλη και ως τρόπος ζωής;
Το Λονδίνο μου έδειξε τη δύναμη της διαφορετικότητας: πολυπολιτισμικότητα, ανοικτό μυαλό και ευγένεια. Η πόλη μου έδωσε την ευκαιρία να κοινωνικοποιηθώ, να κάνω φίλους από όλο τον κόσμο και να μάθω να ισορροπώ ανάμεσα στις απαιτήσεις της επαγγελματικής ζωής και την προσωπική.
Εργαστήκατε για αρκετά χρόνια στο Cell and Gene Therapy Catapult, έναν κόμβο όπου η έρευνα συναντά την καινοτομία. Τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε περισσότερο σε αυτό το περιβάλλον;
Το πιο εντυπωσιακό ήταν οι άνθρωποι: άτομα με πολλές γνώσεις, που τους θαύμαζα, με διάθεση συνεργασίας και σεβασμό για τον συνάδελφο. Υπήρχε ενδιαφέρον για επαγγελματική ανάπτυξη και η κουλτούρα ήταν πολύ υποστηρικτική. Υπήρχε ευγενής άμιλλα, αλλά και πραγματική επιθυμία να μοιραστείς και να μάθεις εντός και μεταξύ των ομάδων. Τα εργαστήρια είχαν εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, ενώ συμμετείχαμε σε καινοτόμα projects υψηλού επιπέδου, σε συνεργασία με άλλες εταιρείες αλλά και για εσωτερική ανάπτυξη τεχνογνωσίας, που είχαν σαφείς στόχους και ανάγκες. Οι εργαζόμενοι ένιωθαν πως συνεισφέρουν ενεργά στους στόχους της εταιρείας.
Είχατε την ευκαιρία να ηγηθείτε projects που συνδύαζαν έρευνα, τεχνολογία και διαδικασίες παραγωγής. Τι σας έμαθε αυτή η εμπειρία με κορυφαίους επιστήμονες και πολυεθνικές ομάδες; Και αν έπρεπε να περιγράψετε εκείνα τα χρόνια με μία φράση, ποια θα ήταν αυτή;
Η φράση που συνοψίζει εκείνη την περίοδο για μένα είναι: Ομαδικό πνεύμα, σωστή τεκμηρίωση αποτελεσμάτων και αφοσίωση στο κοινό όραμα. Πιο συγκεκριμένα, η ηγεσία σε τέτοια έργα με δίδαξε οργανωτικότητα, ευελιξία και υπευθυνότητα. Έμαθα να διαχειρίζομαι το χρόνο μου πιο αποτελεσματικά και να θέτω προτεραιότητες σε παράλληλα έργα, με στόχο την εκπλήρωση μικρότερων στόχων αλλά και των milestones στο προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα. Έμαθα να καθοδηγώ και να εκπαιδεύω την ομάδα όπου χρειάζεται, να αναθέτω ευθύνες και να διασφαλίζω την τήρηση πρωτοκόλλων, πάντα ακολουθώντας την εμπιστευτικότητα. Πολύ σημαντική ήταν επίσης η σωστή αξιολόγηση, τεκμηρίωση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
Μετά από μια τόσο επιτυχημένη πορεία στο εξωτερικό, αποφασίσατε να επιστρέψετε στην Ελλάδα και να ενταχθείτε στη DEMO. Πώς γεννήθηκε αυτή η απόφαση; Ήταν παρόρμηση ή συνειδητή στρατηγική επιλογή για εξέλιξη;
Έφυγα από την Ελλάδα για να κυνηγήσω επαγγελματικά αυτό που με ενδιέφερε, την καινοτομία στην εφαρμοσμένη βιοτεχνολογία για πρωτοποριακές θεραπείες, κάτι που τότε δεν είχα την ευκαιρία να κάνω εδώ. Συνεπώς, η επιστροφή στην Ελλάδα ήταν συνειδητή και στρατηγική επιλογή, καθώς βρήκα θέση στην πρώτη εταιρεία στη χώρα που δημιούργησε αντικείμενο σχετικό με τις σπουδές και την εμπειρία μου. Μόλις, λοιπόν, ενημερώθηκα για την επένδυση της DEMO στην έρευνα και ανάπτυξη για παραγωγή φαρμάκων βιολογικής προέλευσης, συνειδητοποίησα πως ήταν ευκαιρία να προσφέρω την τεχνογνωσία που απέκτησα στο εξωτερικό, στην Ελλάδα.
Το όραμα της DEMO με ενέπνευσε να γυρίσω και ο εργαστηριακός εξοπλισμός αιχμής με παρακίνησε να μείνω. Πιστεύω ότι η DEMO δημιουργεί κάτι πρωτοποριακό στη βιοτεχνολογία, στην Ελλάδα, και ήθελα να είμαι μέλος αυτού του εγχειρήματος.
Ποια ήταν η πρώτη σας εντύπωση όταν βρεθήκατε στα εργαστήρια της DEMO; Και τι σημαίνει για εσάς να εργάζεστε σε μια ελληνική φαρμακοβιομηχανία που επενδύει ενεργά στη βιοτεχνολογία και στην έρευνα αιχμής;
Εντυπωσιάστηκα! Εντάχθηκα στην ομάδα από τα αρχικά στάδια, οπότε είχα τη δυνατότητα να συμμετέχω ενεργά σε κάθε στάδιο της διαδικασίας.
Η εκπαίδευση, βέβαια, είναι συνεχής,λόγω της συνεχόμενης ροής εξοπλισμού στα εργαστήρια. Οι επικεφαλής των ομάδων, είναι εξειδικευμένοι επαγγελματίες, με ενεργή συμμετοχή. Επίσης, έχουμε την τύχη να συνεργαζόμαστε με καταρτισμένους επιστήμονες από το εξωτερικό, που μοιράζονται τις εφαρμοσμένες γνώσεις τους μαζί μας.
Το γεγονός ότι εργάζομαι σε μία ελληνική φαρμακοβιομηχανία που επενδύει στη βιοτεχνολογία με γεμίζει χαρά, περηφάνια και αίσθηση ευθύνης. Μου δίνει ένα δυνατό κίνητρο για να πετύχουμε το στόχο μας όσο πιο αποτελεσματικά μπορούμε. Είναι σκοπός μου να βοηθήσω και εγώ όσο μπορώ με την εμπειρία μου στην παραγωγή καινοτόμων βιοφαρμάκων και να συμβάλλω στην ανάπτυξη της βιομηχανίας της βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα, κάτι που επίσης θα βοηθήσει στη δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους επιστήμονες.
Ο ρόλος σας στην ανάπτυξη upstream διεργασιών είναι καθοριστικός. Πώς θα περιγράφατε την επιστημονική πρόκληση, αλλά και τη δημιουργική ικανοποίηση που σας προσφέρει;
Η ανάπτυξη upstream διεργασιών είναι για μένα μια πρόκληση. Απαιτείται συνεχής μάθηση, πειραματισμός και προσαρμογή για να επιτύχουμε σταθερή και αποδοτική παραγωγή αντισωμάτων που να τηρούν τις αυστηρές ποιοτικές προδιαγραφές. Ταυτόχρονα, υπάρχει μεγάλη ικανοποίηση καθώς αισθάνομαι ότι συνεισφέρω ενεργά σε έναν ανώτερο δημιουργικό στόχο, του να φέρουμε μέσω της ανάπτυξης γρήγορα και αποτελεσματικά, θεραπείες στους ασθενείς. Η συνεργασία με την ομάδα μου, η καθημερινή ανταλλαγή ιδεών και συνεχής προσπάθεια επίλυσης δοκιμασιών για την αύξηση της παραγωγής και βελτίωσης της ποιότητας του προϊόντος με γεμίζουν ενθουσιασμό και επαγγελματική ολοκλήρωση.
Τι πιστεύετε ότι διαφοροποιεί τη DEMO ως περιβάλλον για έναν νέο επιστήμονα; Υπάρχει κάτι στο DNA της εταιρείας που σας εμπνέει; Και αν έπρεπε να περιγράψετε την ομάδα σας με τρεις λέξεις, ποιες θα ήταν αυτές;
Το περιβάλλον στη DEMO είναι υποστηρικτικό για την επαγγελματική μου εξέλιξη και την εκπλήρωση των στόχων μου. Είμαι περιτριγυρισμένη από αξιόλογους συναδέλφους με γνώσεις και θέληση για ανάπτυξη, και με εμπνέει το γεγονός ότι η DEMO είναι μια ελληνική επιχείρηση που επενδύει ενεργά στη βιοτεχνολογία και έχω την αίσθηση ότι συνεισφέρω έμμεσα στην ενδυνάμωση της ελληνικής καινοτομίας. Τρεις λέξεις για την ομάδα μου: Συνεργασία, εξέλιξη και αφοσίωση.
Πώς διαχειρίζεστε την ισορροπία ανάμεσα σε μια έντονη επαγγελματική ζωή και την ανάγκη για προσωπικό χρόνο, ηρεμία και δημιουργικότητα;
Μοιράζοντας το χρόνο μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής. Προσπαθώ να βρίσκω χρόνο για δραστηριότητες που με ξεκουράζουν ψυχικά και πνευματικά. Η ισορροπία αυτή δρα ευεργετικά τόσο στη ζωή μου όσο και στην αποδοτικότητά στην επαγγελματική μου καθημερινότητα.
Πώς φαντάζεστε το μέλλον της βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής;
Λαμπρό! Πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της νέας εποχής. Διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό και μέσω των κατάλληλων υποδομών, συνέπεια των σχετικών επενδύσεων, μπορεί να μπει στο επίκεντρο του φαρμακευτικού κλάδου, σε διεθνές επίπεδο.