Όταν άρχισε πέρυσι να σαρώνει η πανδημία του νέου κορωνοϊού τον πλανήτη, κυβερνήσεις ανά την υφήλιο εξέφραζαν την ελπίδα ότι κάποια στιγμή η «ανοσία της αγέλης» θα σταματούσε την εκθετική διασπορά της Covid-19.
Η πεποίθησή τους ήταν ότι η πανδημία θα υποχωρούσε και στη συνέχεια η απειλή θα εξαλειφόταν, όταν μια μερίδα του πληθυσμού, πιθανώς 60% έως 70%, θα είχε εμβολιαστεί ή θα είχε αποκτήσει ανοσία από προηγούμενη λοίμωξη. Ωστόσο, νέες παραλλαγές του κορωνοϊού, όπως η Δέλτα, που έχει αποδειχθεί ότι είναι πιο λοιμογόνες και διαφεύγουν σε κάποιες περιπτώσεις αυτές τις άμυνες, μετακινούν τον πήχη της ανοσίας της αγέλης κοντά σε απίθανα υψηλά επίπεδα.
Η Δέλτα εκτόξευσε κοντά στο 90% το όριο για την ανοσία της αγέλης
Η Δέλτα πυροδοτεί μεγάλα ξεσπάσματα κρουσμάτων σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, που που έχουν ήδη σαρωθεί από τον κορωνοϊό και πιθανότατα διαθέτουν κάποιο ποσοστό κατοίκων με φυσική προστασία από προηγουμένη λοίμωξη, πέραν των ποσοστών του πληθυσμού, που έχουν εμβολιαστεί πλήρως και ξεπερνούν το 50%. Σαρώνει επίσης κράτη που είχαν καταφέρει έως τώρα να συγκρατήσουν την Covid-19, όπως η Αυστραλία και η Κίνα.
Προ ημερών η Εταιρεία Λοιμωδών Νοσημάτων της Αμερικής (Infectious Diseases Society of America) εκτίμησε ότι η παραλλαγή Δέλτα του κορωνοϊού εκτόξευσε το όριο για την ανοσία της αγέλης πολύ πάνω του 80% και πιθανώς κοντά στο 90%. Αξιωματούχοι δημόσιας υγείας όπως ο σύμβουλος της κυβέρνησης Μπάιντεν για την πανδημία, Άντονι Φάουτσι, έχουν προκαλέσει αντιδράσεις μετατοπίζοντας τον περασμένο χρόνο τον πήχη, αυξάνοντας δηλαδή τον αριθμό των ανθρώπων που χρειάζονται προστασία, για την επίτευξη της ανοσίας της αγέλης.
Στο μεταξύ η διστακτικότητα πολλών έναντι των εμβολίων και τα προβλήματα στον εφοδιασμό πολλών χωρών με εμβόλια σημαίνουν ότι τα περισσότερα κράτη ούτε καν θα πλησιάσουν τους αρχικούς στόχους εμβολιαστικής κάλυψης των πληθυσμών τους. «Θα φθάσουμε στην ανοσία της αγέλης; Όχι, είναι πολύ απίθανο, εξ’ ορισμού», λέει ο Γκρεγκ Πόλαντ, διευθυντής του Vaccine Research Group της φημισμένης Mayo Clinic στο Ρότσεστερ της Μινεσότα. Ακόμη και μ’ ένα ποσοστό εμβολιασμών στο 95%, δεν θα τα καταφέρουμε, λέει. «Είναι ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα στην εμφάνιση ολοένα και πιο λοιμογόνων παραλλαγών του κορωνοϊού, που αναπτύσσουν την ικανότητα να διαπερνούν τις άμυνες και τα ποσοστά ανοσοποίησης».
Δεν θα λύσει η φύση το πρόβλημα της πανδημίας
Ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι ασαφές πόσο διαρκεί η φυσική ανοσία από την ανάπτυξη αντισωμάτων από προηγούμενη λοίμωξη και κατά πόσον θα είναι αποτελεσματική για την καταπολέμηση νέων στελεχών του κορωνοϊού. Παραλλαγές που θα εμφανιστούν στο μέλλον, ανάμεσά τους και κάποιες που θα διαφεύγουν τις άμυνες ακόμη πιο αποτελεσματικά σε σχέση με τη Δέλτα, εγείρουν ερωτηματικά σχετικά με το πότε και πώς θα τελειώσει ο εφιάλτης της πανδημίας. «Αν ήταν τόσο απλό, να αποκτήσει δηλαδή κάποιος ισόβια ανοσία μετά τη λοίμωξή του από τον κορωνοϊό, θα ήταν υπέροχο, αλλά δεν νομίζω ότι ισχύει κάτι τέτοιο», δήλωσε ο Σ. Β. Μαχάντεβαν από το Center for Asian Health Research and Education του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα άτομα, και κάποιες χώρες όπως η Βραζιλία κι άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής, πλήττονται για δεύτερη φορά από νεότερα στελέχη.
Χωρίς την ανοσία της αγέλης, ο κορωνοϊός μπορεί να παραμείνει ενεργός για δεκαετίες υπό κάποια μορφή πιθανώς υποχρεώνοντας ορισμένες από τις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη να προσαρμόσουν τις στρατηγικές τους για το άνοιγμα των συνόρων και των οικονομιών τους, αναφέρει το Bloomberg. Χώρες όπως η Κίνα, που ακολούθησαν αυστηρές πολιτικές προσπαθώντας να εξαλείψουν κάθε κρούσμα, ίσως χρειαστεί κάποια στιγμή να σκεφτούν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν χαλαρότερη στάση. Άλλες, όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, που ξανάνοιξαν τις οικονομίες παρά την αύξηση των κρουσμάτων διατρέχουν τον κίνδυνο να βρίσκονται αντιμέτωπες με αλλεπάλληλα κύματα της πανδημίας.
Μέχρι τώρα τα εμβόλια δεν έδωσαν την προσδοκώμενη άμεση λύση. Το Ισραήλ, ένα από τα πιο εμβολιασμένα κράτη της υφηλίου, έχει ήδη αρχίσει τη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων, εν μέσω ενδείξεων ότι η ανοσοποίηση αυτή τη στιγμή μέσω εμβολιασμών ή προηγούμενων λοιμώξεων δεν προσφέρει την προστασία που ήλπιζαν οι Αρχές.
Οι ανεπάρκειες της ανοσίας της αγέλης
Η ανοσία της αγέλης είναι πραγματικότητα και προστατεύει μεγάλο μέρος του πλανήτη από ιούς, όπως εκείνος της ιλαράς και της πολιομυελίτιδας, ενώ οι επιστήμονες της πιστώνουν σε μεγάλο βαθμό την εξάλειψη της ευλογιάς. Ο στόχος της επίτευξής της πιθανότατα βοήθησε τον κόσμο να υιοθετήσει μέτρα, όπως η χρήση μασκών προστασίας κατά του κορωνοϊού και η τήρηση κοινωνικών αποστάσεων, αλλά δημιούργησε κι ένα ψευδές αφήγημα, λένε ειδικοί, όπως ο επιδημιολόγος Γουίλιαμ Χάνατζ της Σχολής Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Η εστίαση στην ανοσία της αγέλης ήταν κατά την άποψη μου επιβλαβής. Παρουσιάζει στους ανθρώπους ένα μη ρεαλιστικό όραμα του πώς θα φθάσει στο τέλος της η πανδημία και δεν λαμβάνει υπόψη την εξέλιξη είτε του κορωνοϊού, είτε της φύσης της ασθένειας στις επαναμολύνσεις», σημειώνει.
Ορισμένες χώρες διαπίστωσαν με οδυνηρό τρόπο τις ανεπάρκειες της ανοσίας της αγέλης. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, σχεδίαζε να υιοθετήσει τον στόχο αυτό στην αρχική του στρατηγική κατά του κορωνοϊού, υπαινισσόμενος ότι κάποιοι από τους ψηφοφόρους του θα μπορούσαν να «δεχθούν γροθιά στο σαγόνι» με φυσική μόλυνση, προτού καταστεί εμφανής η έκταση της ζημιάς.
Άλλα κράτη ρίχνουν τώρα λευκή πετσέτα, όπως η Ινδονησία. Η τέταρτη πολυπληθέστερη χώρα του πλανήτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα είναι αδύνατο να μπει ένα φρένο στη διασπορά του κορωνοϊού ακόμη κι αν όλοι οι πολίτες της αποκτήσουν ανοσία. Γι’ αυτό και εντείνει τις προσπάθειες για την προώθηση της χρήσης μάσκας και της τήρησης κοινωνικών αποστάσεων, ενώ συνεχίζει την εμβολιαστική της εκστρατεία. Την ίδια ώρα η Σιγκαπούρη και η Αυστραλία ετοιμάζονται να ξανανοίξουν τις οικονομίες τους ευθύς μόλις εξασφαλίσουν επαρκώς υψηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης.
Το 2022 το νωρίτερο «βλέπουν» ειδικοί το τέλος της πανδημίας
Παρά τις ενδείξεις ότι θα είναι δύσκολος, αν όχι ανέφικτος, ο στόχος της ανοσίας της αγέλης, πολλοί αξιωματούχοι Δημόσιας Υγείας αρνούνται να εγκαταλείψουν τη μάχη, ενώ κυβερνήσεις ανά την υφήλιο εστιάζουν στην επέκταση των εμβολιαστικών εκστρατειών. Ωστόσο, η ατομικιστική προσέγγιση πολλών κρατών και οι ελλείψεις εμβολίων σε άλλα συμβάλλουν στο παγκόσμιο πρόβλημα, αφού όπως λένε οι ειδικοί, η απειλή θα είναι διαρκής για όλους για όσο διάστημα θα απειλούνται χώρες με νέα, μαζικά ξεσπάσματα.
Ο εφιάλτης της πανδημίας του κορωνοϊού δεν αναμένεται να τελειώσει πριν το 2022 το νωρίτερο, σημειώνουν ειδικοί – ένας στόχος που μπορεί να μετατεθεί χρονικά εφόσον εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή, ακόμη πιο μεταδοτική και ικανή να διαπερνά τις άμυνες των εμβολίων και της φυσικής ανοσίας. Υπάρχουν ελπίδες για νέα εμβόλια κι άλλες στρατηγικές που ίσως σταματούν πιο δραστικά τις λοιμώξεις, αλλά ακόμη δεν έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Όπως και να έχει, το τέλος της υγειονομικής κρίσης ίσως να μην έλθει μέσω της ανοσίας της αγέλης. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές πιθανότητας ο κορωνοϊός να παραμείνει ενεργός προκαλώντας ξεσπάσματα, που όπως ελπίζουν οι Αρχές, θα περιορίζονται με τους εμβολιασμούς, τη χρήση μασκών και άλλων μέτρων.
«Δεν θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε τη Δέλτα», λέει ο Γουίλιαμ Χάνατζ. «Ακόμη και με την Άλφα θα δυσκολευόμασταν. Αλλά με επαρκή ανοσία, που θα επιτευχθεί ιδεατά μέσω του εμβολιασμού, μπορούμε να αναμένουμε ότι η Covid-19 θα γίνει μια πολύ ηπιότερη ασθένεια». Για τον Γκρεγκ Πόλαντ η Ισπανική γρίπη του 1918 ίσως δείχνει το δρόμο που θα ακολουθήσει η Covid-19. Είναι πιθανό να συνεχίσουν να αναφύονται νέες παραλλαγές, καθιστώντας υποχρεωτική τη χρήση αναμνηστικών δόσεων ή εμβολιασμών που θα στοχοποιούν τα νεότερα στελέχη. «Κι αν είμαστε τυχεροί, πιθανώς αυτό να εξελιχθεί σε κάτι σαν τη γρίπη. Να γίνει εποχικό, σαν τους κορωνοϊούς που ήδη κυκλοφορούν και να πρέπει να συνεχίσουμε απλώς την ανοσοποίηση»…