Ο χρόνιος πόνος συνιστά μία από τις συχνότερες αιτίες επίσκεψης στον ιατρό και ταλαιπωρεί περίπου 11-40% του πληθυσμού παγκοσμίως.
Σαν «χρόνιο» ορίζουμε κάθε πόνο ο οποίος επιμένει πέρα από το χρονικό όριο που αναμένεται να σταματήσει ή να επουλωθεί μια κάκωση ή μια νόσος και συνήθως ξεπερνά το χρονικό όριο των τριών μηνών. Μπορεί να αφορά όλα τα μέρη του σώματος, να είναι καλοήθης ή κακοήθης και να έχει ως αφετηρία κάποιο συγκεκριμένο γεγονός ή και όχι.
Σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας Οργάνωσης για τη μελέτη του Πόνου (IASP), ο χρόνιος πόνος αποτελεί μία δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται ή όχι με κάποια πραγματική ή δυνητική ιστική βλάβη. Αυτό σημαίνει ότι την αρχική βλάβη μπορεί να μην έχουμε πια τη δυνατότητα να την εντοπίσουμε ή να την θυμηθούμε. Ο χρόνιος πόνος συνιστά ασθένεια και όχι απλό σύμπτωμα μιας νόσου. Κι αυτό γιατί συνοδεύεται από μόνιμες μεταβολές στο περιφερικό και κεντρικό νευρικό σύστημα, που απαιτούν εξειδικευμένη θεραπεία για να αναστραφούν. Οι περισσότεροι ασθενείς θεωρούν ότι είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό να πονά κανείς, αλλά δεν είναι έτσι. Όταν ο πόνος γίνεται χρόνιος πάντα χρειάζεται αντιμετώπιση.
Κάθε ασθενής βιώνει τον πόνο διαφορετικά, ανάλογα με το γενετικό του προφίλ, τις προηγούμενες εμπειρίες του, την ψυχική του κατάσταση, την πολιτισμική διαφορετικότητα και πολλά άλλα. Δυστυχώς όμως ο χρόνιος πόνος συνοδεύεται από σταδιακή επιβάρυνση της καθημερινότητας του ατόμου, του ύπνου, της δυνατότητας για εργασία, της ψυχικής υγείας και γενικότερα της ποιότητας ζωής, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη άμεσης διάγνωσης και θεραπείας. Η βασική μας αρχή είναι ότι όταν ο πόνος μένει αθεράπευτος, τότε εντείνεται, χρονίζει και γίνεται ανθεκτικότερος στη θεραπεία. Γι’ αυτό και η παρέμβασή μας πρέπει να είναι έγκαιρη.
To Ιατρείο Πόνου αποτελεί το χώρο στον οποίο πραγματοποιείται διάγνωση και αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου και ανακούφιση των συμπτωμάτων που τον συνοδεύουν. Η διερεύνηση περιλαμβάνει εξειδικευμένες ερωτήσεις σχετικά με τη φύση και τους χαρακτήρες του πόνου, καθώς και των παραγόντων που τον επηρεάζουν με ειδικά ερωτηματολόγια και κλινική εξέταση, σε συνδυασμό με διάφορες απεικονιστικές εξετάσεις που απαιτούνται κατά περίπτωση.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα νοσημάτων για τα οποία πρέπει κάποιος να απευθυνθεί στο Ιατρείο Πόνου είναι:
- πόνος κακοήθους αιτιολογίας (καρκινικός πόνος)
- χρόνια οσφυαλγία
- πόνος μετά από έρπητα ζωστήρα
- χρόνιος πόνος μυών και περιτονιών
- χρόνιες νευραλγίες (π.χ νευραλγία τριδύμου)
- επώδυνη περιφερική νευροπάθεια (σε ασθενείς που πάσχουν από διαβήτη, ή έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, κ.ά.)
- πόνος μέλους “φάντασμα” (μετά από ακρωτηριασμό άκρου)
- πόνος οστεοαρθρίτιδας
- πόνος ρευματολογικών νοσημάτων
- χρόνιος πόνος μετά από χειρουργικές επεμβάσεις
- χρόνιος πόνος κεφαλής – τραχήλου
- χρόνια επώδυνα περιοχικά σύνδρομα (CRPS, αλγοδυστροφία)
Αντιμετώπιση του πόνου
Η αντιμετώπιση είναι πολυπαραγοντική. Περιλαμβάνει ένα συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, με φάρμακα που εμπεριέχονται σε ένα μεγάλο φάσμα της φαρμακολογίας (απλά αναλγητικά, ασθενή και ισχυρά οπιοειδή, αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά, τοπικά αναλγητικά κ.ά.) με επικουρικές θεραπείες (φυσικοθεραπεία, βελονισμό, κ.ά.) αλλά και επεμβατικές τεχνικές, αναλόγως της εκάστοτε πάθησης. Οι επεμβατικές τεχνικές επιταχύνουν πολύ την ανακούφιση του πόνου, καθώς παρεμβαίνουν άμεσα στο πρόβλημα χωρίς να έχουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμακευτικών θεραπειών. Πραγματοποιούνται υπό ακτινοσκοπική ή υπερηχογραφική καθοδήγηση και βοηθούν αποτελεσματικά σε πληθώρα παθήσεων. Παραδείγματα επεμβατικών τεχνικών είναι η εφαρμογή επισκληρίδιας έγχυσης για χρόνια οσφυαλγία με ριζιτιδική συνδρομή, η εφαρμογή ενδοαρθρικών εγχύσεων, η διενέργεια νευρικών αποκλεισμών σε επώδυνες νευροπάθειες, η εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων σε επώδυνες αρθρώσεις ή νεύρα, η περιφερική και κεντρική νευροδιέγερση και πολλές άλλες.
Η αντιμετώπιση του πόνου πρέπει να είναι πάντα ολιστική. Αυτό σημαίνει ότι στοχεύουμε στη διαχείριση της βιολογικής αιτίας του πόνου, της ψυχικής συνιστώσας με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, αλλά και στην κοινωνική αποκατάσταση του πάσχοντος με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αυτό πραγματοποιείται με συνεργασία με τις κατάλληλες ειδικότητες που θα υποστηρίξουν τον ασθενή. Η αναλυτική συζήτηση και διερεύνηση της ιδιαιτερότητας του κάθε ασθενούς θα οδηγήσουν στην εξατομικευμένη θεραπεία που του αρμόζει, πάντα με σεβασμό στην προσωπικότητά του ασθενούς και στις ιδιαιτερότητες κάθε πάθησης.
Γράφει η
Χρυσάνθη Μπατιστάκη
Aναισθησιολόγος
Υπεύθυνη Ιατρείου Πόνου ΥΓΕΙΑ