Νέους ορίζοντες στη θεραπεία των πιο δύσκολων εγκεφαλικών όγκων αρχικά σε παιδιά ανοίγει νέα μέθοδος με εστιακούς υπέρηχους που εφαρμόζουν δυο σπουδαίοι Έλληνες επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Η βιοιατρική μηχανικός Δρ Ελίζα Κονοφάγου, καθηγήτρια στο Τμήμα Νευροχειρουργικής Ακτινολογίας και Βιοιατρικής Μηχανικής του Columbia, η οποία ανακάλυψε έναν γρήγορο αναίμακτο και ανώδυνο τρόπο να εγχυθούν τα φάρμακα ακριβώς στο σημείο του εγκεφάλου που νοσεί και ο Έλληνας παιδοογκολόγος στο Iατρικό Κέντρο Irving του πανεπιστημίου Columbia, αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Columbia Στέργιος Ζαχαρούλης, ο οποίος μαζί με την ομάδα του ανακάλυψε ποια φάρμακα και με ποιους συνδυασμούς πρέπει να χρησιμοποιηθούν.
Πρόκειται για μία υψηλής ακρίβειας τεχνολογία, η οποία απευθύνεται στους πιο δύσκολους όγκους που εμφανίζονται στον άνθρωπο με προοδευτική παράλυση και θάνατο μέσα σε 12 μήνες, αναφέρει σε συνέντευξη του στο Πρακτορείο FM και στην Τάνια Μαντουβάλου ο Δρ Ζαχαρούλης, ο οποίος εξηγεί αναλυτικά πώς εφαρμόζεται η μέθοδος, τι ρόλο παίζει η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα και μέσα στην επόμενη πενταετία, αλλά και σε ποιες άλλες ασθένειες μελετάται να εφαρμοστεί η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος, για την οποία έγινε δημοσίευση την περασμένη Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, στο επιστημονικό περιοδικό «Science Translational Medicine».
Θα γίνουν πολύ μεγάλες προσπάθειες να μεταφέρουμε αυτές τις γνώσεις πρωτίστως στην Ελλάδα
Βάζοντας συχνά πυκνά τη λέξη δυστυχώς, κατά τη διάρκεια της κουβέντας που για την οικονομία του κειμένου δεν εντάχθηκε όλες τις φορές, ο παγκοσμίου φήμης Λαρισαίος γιατρός, διαπρέπει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, έχοντας αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα, αλλά και την εφαρμογή θεραπειών κατά του παιδικού καρκίνου.
Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο του Παγκρέατος
Δεν είμαστε πολύ μακριά από την πλήρη ίαση αυτών των ανθεκτικών εγκεφαλικών όγκων με τις καινούργιες μεθόδους που έχουμε στην ανακάλυψη φαρμάκων και στο ποιοι είναι οι σωστοί συνδυασμοί, λέει ο κ. Ζαχαρούλης, για να επισημάνει στη συνέχεια και να εξηγήσει γιατί το μέλλον στην θεραπευτική αντιμετώπιση των εγκεφαλικών όγκων ακουμπά περισσότερο στα φάρμακα και λιγότερο στην χειρουργική επέμβαση. Όλη αυτή η τεχνογνωσία είναι καλό να διαχέεται. Δεν έχει νόημα να κάνουμε την οποιαδήποτε πρόοδο αποκλειστικά στο Columbia, τονίζει ο φύλακας άγγελος των λιλιπούτειων ασθενών με καρκίνο .«Νόημα έχει να επιτρέψουμε σε παιδιά από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες, και φυσικά στα παιδιά στην Ελλάδα. Θα γίνουν πολύ μεγάλες προσπάθειες να μεταφέρουμε αυτές τις γνώσεις πρωτίστως στην Ελλάδα».
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης :
Πενήντα χιλιάδες νέες διαγνώσεις ετησίως - Αύξηση 0,7% την τελευταία 20ετία - Ένοχοι άγνωστοι μέχρι στιγμής περιβαλλοντικοί παράγοντες
Ερ: Κατ' αρχάς θα ήθελα να μας πείτε σε τι συχνότητα εμφανίζονται οι εγκεφαλικοί όγκοι σε παιδιά.
Απ:Οι εγκεφαλικοί όγκοι σε παιδιά τα τελευταία χρόνια δείχνουν μία ανεπαίσθητη αύξηση γύρο στο 0,7% ετησίως, η οποία είναι σταθερή τα τελευταία 10-20 χρόνια, όπως ισχύει για τους περισσότερους παιδικούς καρκίνους. Ωστόσο αυτή η αύξηση δεν είναι δραματική, όπως αυτή που παρατηρείται σε ορισμένους καρκίνους νέων ενηλίκων. Παρόλα αυτά εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, γιατί δεν δεν έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο στο ποσοστό ιάσεων. Συνολικά ανά τον κόσμο έχουμε 50.000 καινούργιες διαγνώσεις κάθε χρόνο, εκ των οποίων δυστυχώς τα μισά παιδιά χάνονται. Οι όγκοι στον εγκέφαλο είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου από συμπαγείς όγκους σε παιδιά.
Ερ: Πού οφείλεται αυτή η αύξηση;
Απ: Σε συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η βλάβη σε αυτούς τους όγκους συνήθως ξεκινά σε γενετικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αλλά ποιοι είναι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την έγκυο κατά τη διάρκεια της κύησης, αυτό δεν είναι ακόμη γνωστό.
Ερ: Σε τι αφορά η μέθοδος που αναπτύσσετε με την Δρ Ελίζα Κονοφάγου;
Απ: Ένας από τους λόγους που δεν έχουμε μεγάλη πρόοδο στη θεραπεία των όγκων αυτών, είναι ότι τα φάρμακα δεν φτάνουν στο στόχο τους. Για να σκοτώσουμε τα καρκινικά κύτταρα, πρέπει το φάρμακο να έχει συγκεκριμένα επίπεδα συγκέντρωσης. Ο εγκέφαλος έχει μία φυσική προστασία, που λέγεται αιματοεγκεφαλικός φραγμός, ο οποίος λειτουργεί σαν τείχος, το οποίο αποτρέπει φάρμακα να περάσουν μέσα στον εγκέφαλο σε υψηλές συγκεντρώσεις. Σε ένα φυσιολογικό εγκέφαλο αυτό είναι πολύ προστατευτικό, για βαριές λοιμώξεις, ή βακτήρια πχ. Για τα φάρμακα όμως, είναι πρόβλημα και αυτό το πρόβλημα βλέπουμε ότι μπορούμε να λύσουμε, με τη συνάδελφό μου Ελίζα Κονοφάγου, η οποία δημιούργησε αυτή την καινούργια τεχνική, με την οποία μπορούμε και διαπεράσουμε τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό , χρησιμοποιώντας συχνότητες εστιακών υπέρηχων. Μοιάζει σαν να δημιουργούν κενά στον αιματοεγεκεφαλικό φραγμό (ουσιαστικά δημιουργούν διαχωρισμό κυττάρων), έτσι ώστε τα φάρμακα να μπορέσουν να περάσουν σε υψηλές συγκεντρώσεις. Οι συχνότητες των υπερήχων που χρησιμοποιεί η κυρία Κονοφάγου, με τη βοήθεια ενδοφλέβιας χορήγησης μικροφυσαλίδων περνούν μέσα από το οστό σε τέτοιο βαθμό, που αναγκάζουν τα κύτταρα αυτού του τείχους να αρχίζουν να αραιώνουν. Με αυτό τον τρόπο τα φάρμακα μπορούν και διαπερνούν το τείχος και φτάνουν στο στόχο τους με επιτυχία.
Η μέθοδος απευθύνεται στους πιο δύσκολους όγκους
Ερ: Γιατί θεωρείται πρωτοποριακή αυτή η μέθοδος;
Απ: Γιατί είναι αναίμακτη, γίνεται χωρίς αναισθησία, είναι ανώδυνη, διαρκεί μόλις 15 λεπτά και μπορούμε να δώσουμε το φάρμακο σε υψηλές συγκεντρώσεις, το οποίο φτάνει στο στόχο του, ακριβώς στην περιοχή που θέλουμε. Η μέθοδος απευθύνεται στους πιο δύσκολους όγκους που υπάρχουν στον άνθρωπο, οι οποίοι λέγονται διάχυτα γλοιώματα της γέφυρας, δεν είναι χειρουργήσιμοι καθώς βρίσκονται σε ένα πολύ ευαίσθητο σημείο του εγκεφάλου και προκαλούν στα παιδιά προοδευτική παράλυση και θάνατο μέσα σε 12 μήνες, χωρίς να αποκλείονται οι εξαιρέσεις, σε ένα πολύ μικρό βαθμό. Πρόκειται για μία υψηλής ακρίβειας τεχνολογία, στην οποία εμείς προσφέρουμε το κλινικό μέρος. Η ομάδα μου αποτελείται από πολλές ειδικότητες, μεταξύ των οποίων βιολόγοι, ακτινοφυσικοί αλλά και επιστήμονες της βιοπληροφορικής, οι οποίοι γνωρίζουν καλά πώς να χρησιμοποιούν τα καινούργια εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, για να προβλέπουν στο συγκεκριμένο όγκο, ποιοι θα είναι οι ιδανικοί συνδυασμοί φαρμάκων.
Ερ: Η τεχνητή νοημοσύνη τι ρόλο θεωρείτε ότι θα παίξει στον καρκίνο την επόμενη δεκαετία αν όχι πενταετία;
Απ: Τεράστιο ρόλο. Η τεχνητή νοημοσύνη μέσα στην επόμενη πενταετία επαναστατικά θα επιδράσει στην ταχύτητα με την οποία ανακαλύπτουμε καινούργια φάρμακα, στην ταχύτητα με την οποία βρίσκουμε καινούργιους στόχους για τα καινούργια φάρμακα, αλλά και στην ταχύτητα που τρέχουμε κλινικές μελέτες για τις οποίες παλιά χρειαζόμασταν πέντε χρόνια, ενώ τώρα μόλις ένα. Η πρόοδος που αναμένουμε μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια είναι πολύ μεγάλη για όλους τους καρκίνους.
Δεν είμαστε πολύ μακριά από την πλήρη ίαση
Ερ:Σε πόσα παιδιά έχει εφαρμοστεί η μέθοδος σας;
Απ: Αυτό που δημοσιεύσαμε στο «Science Translational Medicine» την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, αφορά τα πρώτα τρία παιδιά, στα οποία φάνηκε και στη μαγνητική ότι μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτή τη μέθοδο και να λύσουμε το πρόβλημα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού. Αποδείξαμε ότι το φάρμακο μπορεί να φτάσει σε υψηλές συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο και όλα τα παιδιά είχαν ένα θετικό, αλλά παροδικό αποτέλεσμα. Τα δύο από τα τρία είχαν μία μεγάλη κλινική βελτίωση. Και τα τρία παιδιά έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τους 12 μήνες, με πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής από πλευράς συμπτωμάτων και λειτουργικότητας.
Ερ: Ενδέχεται αυτά τα παιδιά να ιαθούν πλήρως;
Απ: Όχι, είναι πολύ νωρίς ακόμα να το πούμε αυτό, διαθέτοντας πολύ μικρό ασθενών και γνωρίζοντας παράλληλα πόσο δύσκολη είναι η πάθηση. Όμως, δεν είμαστε πολύ μακριά με τις καινούργιες μεθόδους που έχουμε στην ανακάλυψη φαρμάκων και στο ποιοι είναι οι σωστοί συνδυασμοί.
Ερ: Τη στιγμή που φαίνεται να πηγαίνει καλά αυτή η μέθοδος σε παιδιά, αναμένεται να έχει ένδειξη και για ενήλικες;
Απ: Σαφέστατα. Ήδη, σχεδιάζουμε τις επόμενες μελέτες για επιθετικούς όγκους στον εγκέφαλο παιδιών, αλλά και ενηλίκων, καθώς επίσης και για άλλες νόσους.
Ερ:Για ποιες άλλες παθήσεις ανοίγει δρόμους;
Απ: Για όλες τις νευρολογικές παθήσεις, στις οποίες ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός εμποδίζει την επαρκή συγκέντρωση φαρμάκων, μέσα στον εγκέφαλο. Οι κύριες νευρολογικές παθήσεις είναι η νόσος Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ, για τα οποία η κ. Κονοφάγου ήδη διεξάγει μελέτες. Θα πρέπει να επισημάνω ότι υπάρχουν πάρα πολλά φάρμακα, τα οποία ανακαλύπτονται συνεχώς για άλλες παθήσεις, αλλά η ανάπτυξη τους σταματάει, μετά από το εύρημα ότι δεν μπορούν να περάσουν τον αιματογεγκεφαλικό φραγμό. Εμείς ανοίγουμε τη πόρτα πλέον σε αυτό και όλα τα καινούργια φάρμακα θα μπορούν να χορηγηθούν, χωρίς αυτό τον περιορισμό.
Ερ: Σε ποιους άλλους καρκίνους έχει ένδειξη η μέθοδος;
Απ: Σε εγκεφαλικούς όγκους ενηλίκων, όπως γλοιοβλαστώματα και σε μεταστατικούς καρκίνους στον εγκέφαλο, από καρκίνο του πνεύμονα, ή από άλλα συμπαγή όργανα.
Ερ: Το μέλλον για την αντιμετώπιση των εγκεφαλικών όγκων εκτιμάτε ότι ακουμπά στα φάρμακα περισσότερο και λιγότερο στη χειρουργική παρέμβαση; Γιατί ως μη γιατρός αντιλαμβάνομαι το γλοίωμα ως μία δαντέλα στον εγκέφαλο, που είναι αδύνατον να εξαιρεθεί.
Απ: Η ερώτησή σας είναι καταπληκτική γιατί θίγει ακριβώς το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε, όχι μόνο στη φύση των όγκων του εγκεφάλου, αλλά και στη λάθος προσέγγιση, την οποία έχουμε επιλέξει όλες αυτές τις δεκαετίες. Αυτό που κάνουμε εμείς και το οποίο επεκτείνουμε και σε άλλες μεθόδους εγχύσεων φαρμάκων στον εγκέφαλο, είναι ότι χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες. Όταν συναντήθηκα με τη συμπατριώτισσα μου την Ελίζα, αυτή η τεχνολογία εστιαζόταν κυρίως στο Αλτσχάιμερ και στην νόσο Πάρκινσον. Με τις νευροχειρουργικές ομάδες με τις οποίες δουλεύω χρησιμοποιούμε καινούργιες τεχνολογίες , για εγχύσεις μέσω καθετήρων και μέσω αντλιών κάτω από το δέρμα, οι οποίες επιτρέπουν συνεχή έγχυση φαρμάκων κατευθείαν στον εγκέφαλο, χωρίς αναισθησία ή επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Γιατί δυστυχώς όπως είπατε, οι περισσότεροι όγκοι είναι μη χειρουργήσιμοι. Ή όταν χειρουργούνται υπάρχει πάντα ένας μικροσκοπικός ή διάχυτος όγκος, ο οποίος αναγκαστικά θα υποτροπιάσει. Άρα χρειάζονται κάτι περισσότερο από μία απλή χειρουργική αφαίρεση. Και μαζί με το φάρμακο χρειάζεται καλύτερη τεχνολογία. Τώρα με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης αναμένεται ότι αυτή η προσέγγιση νέων τεχνολογιών μαζί με φάρμακα θα εκτινάξει την ταχύτητα με την οποία αντιμετωπίζεται το πρόβλημα.
Ερ:Αυτή την τεχνογνωσία θα την μοιραστείτε με συναδέλφους σας;
Απ: Όλη αυτή η τεχνογνωσία είναι καλό να διαχέεται. Δεν έχει νόημα να κάνουμε την οποιαδήποτε πρόοδο αποκλειστικά στο Columbia. Νόημα έχει να επιτρέψουμε σε παιδιά από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες, και φυσικά στα παιδιά στην Ελλάδα. Θα γίνουν πολύ μεγάλες προσπάθειες να μεταφέρουμε αυτές τις γνώσεις πρωτίστως στην Ελλάδα.
Ερ: Σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε σήμερα και για το γεγονός ότι μας κάνετε υπερήφανους.
Απ: Εγώ ευχαριστώ πάρα πολύ για την τιμή και για την ευκαιρία να ενημερώσουμε το κοινό.