Εγκαταλελειμμένες πόλεις-φαντάσματα αποκαλύπτουν το ταπεινό παρελθόν του Κατάρ, πριν πλουτίσει από το πετρέλαιο

Πέρα από τη μικρή τοξωτή πόρτα, μια στενή σπειροειδής σκάλα οδηγεί στην κορυφή του ανεμοδαρμένου μιναρέ, που στέκεται ακόμα ψηλά, καθώς σχεδόν όλα έχουν καταρρεύσει, σε μια πόλη-φάντασμα.

Μέσα στο μικροσκοπικό δωμάτιο πάνω από τον κυκλικό άξονα, τέσσερα μικρά παράθυρα βλέπουν στο μακρύ εγκαταλελειμμένο περιβάλλον. Από τη μία πλευρά, τα κατεστραμμένα παλιά σπίτια ψαράδων -τα περισσότερα χωρίς στέγη, πόρτες ή παράθυρα- εκτείνονται κατά μήκος της τιρκουάζ ακτογραμμής. Από την άλλη, η έρημος του Κατάρ.

Αυτό είναι το Al Jumail, ένα από τα πολλά εγκαταλελειμμένα χωριά στη βορειοδυτική ακτή του Κατάρ. Τα απομεινάρια αυτών των λιγότερο γνωστών πόλεων προσφέρουν μια συναρπαστική ματιά της ζωής σε αιώνες πριν, πριν η θεαματική οικονομική άνθηση λόγω του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στο Κατάρ αρχίσει να απομακρύνει τους ανθρώπους από τα μικρά, παραδοσιακά χωριά και τους οδηγήσει στην αναπτυσσόμενη σύγχρονη πρωτεύουσα της Ντόχα.

Αν και δεν είναι γνωστά πολλά για την προέλευσή του, το Al Jumail χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τα Μουσεία του Κατάρ. Τα εκτεταμένα ερείπια σπιτιών και άλλων κτιρίων δείχνουν τη σημασία του χωριού, έναν από τους παλαιότερους οικισμούς στην περιοχή που παρέμεινε κατοικημένος μέχρι τον προηγούμενο αιώνα.

Η πλειονότητα της οικονομικής δραστηριότητας των κατοίκων του Al Jumail, καθώς και εκείνων σε άλλα πλήρως εγκαταλελειμμένα χωριά τριγύρω, είχε να κάνει με τη θάλασσα.

«Αυτά είναι ψαροχώρια, γι' αυτό τα σπίτια είναι χτισμένα ακριβώς πάνω από τη γραμμή της πλημμυρίδας», λέει στο CNN, ο Ρόναλντ Γουίλιαμ Χόκερ, ειδικός στην αρχιτεκτονική του Κόλπου.

«Τα παλιρροιακά διαμερίσματα μπροστά από τα χωριά είναι γεμάτα με παγίδες ψαριών που θα πιάσουν τα ψάρια όταν πέσει η παλίρροια. Τα γύρω νερά ήταν ρηχά, οπότε πιθανότατα χρησιμοποιούσαν μικρότερα σκάφη που μπορούσαν να πλοηγηθούν στα ρηχά νερά και γύρω από τους διάφορους υφάλους, βράχους κτλ», προσθέτει.

Οι περισσότεροι άνθρωποι στον Κόλπο είχαν αρκετούς βασικούς εποχιακούς τρόπους για να κερδίσουν τα προς το ζην, με καταδύσεις για μαργαριτάρια - μία από τις κύριες ροές εσόδων του Κατάρ πριν από την ανακάλυψη του πετρελαίου τη δεκαετία του 1930 - που πραγματοποιούνταν κατά τη διάρκεια των τεσσάρων μηνών του καλοκαιριού.

«Οι ζωές τους είχαν να κάνουν με τη θάλασσα», λέει ο Jumaan Basheer Al Hamad σε ένα βίντεο που παρουσιάστηκε στο εντυπωσιακό, νεόκτιστο Εθνικό Μουσείο του Κατάρ, ως μέρος μιας σειράς κλιπ με ηλικιωμένους του Κατάρ που καταγράφουν πτυχές της ιστορίας της χώρας.

«Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε από το πρώτο αστέρι του πρωινού μέχρι την προσευχή του Μαγκρέμπ (ηλιοβασίλεμα)», θυμάται ο Ahmed Mohammed Srour.

«Ποτέ δεν ξεκουραστήκαμε ή πήραμε έναν υπνάκο. Δεν υπήρχε πρωινό, ούτε καν μεσημεριανό. Το ένα γεύμα ήταν το δείπνο»- συνήθως ρύζι και ψάρι, αν το τελευταίο ήταν διαθέσιμο.

Εκείνη την εποχή, οι περισσότεροι κάτοικοι των παράκτιων πόλεων μετακόμισαν στην έρημο του Κατάρ κατά τη διάρκεια του χειμώνα, στρατοπεδεύοντας με τα ζώα τους σε διάφορες οάσεις στη χερσόνησο. Το καλοκαίρι, επέστρεφαν στα σπίτια τους δίπλα στο νερό κατά μήκος των δυτικών, βόρειων και ανατολικών ακτών, σε χωριά όπως το Al Arish, το Al Khuwayr, το Al Ghariyah και το Al Mafjar, μεταξύ άλλων.

Η διάταξη και οι οργανωτικές αρχές αυτών των πόλεων και χωριών καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον και τις ισλαμικές παραδόσεις, με τα τζαμιά να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο.

Στο Al Jumail, οι περισσότεροι χώροι διαβίωσης ήταν σπίτια με αυλές και προσανατολισμένοι προς τα μέσα. Είχαν σχετικά ψηλούς τοίχους και κλιμακωτές εισόδους, με στόχο την παρεμπόδιση της οπτικής πρόσβασης στην εσωτερική αυλή και σε ιδιωτικούς οικογενειακούς χώρους. Τα γεύματα μαγειρεύονταν σε φωτιές από ξύλο, με τη διατροφή των ανθρώπων να αποτελείται κυρίως από ρύζι και ψάρια, ενώ οι χουρμάδες ήταν υποκατάστατα της ζάχαρης.

«Οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν σύμφωνα με την εκτεταμένη οικογένειά τους», λέει ο Χόκερ. «Δεν τους επιτρεπόταν να χτίσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να βλέπουν στις αυλές των γειτόνων τους. Αυτό δίνει στο γενικό σχεδιασμό της κοινότητας μια πιο οργανική διάταξη σε σύγκριση με τα συστήματα πλέγματος που προτιμούν οι δυτικοί αρχιτέκτονες».

Η κατασκευή αυτών των βορειοδυτικών παράκτιων οικισμών δείχνει πολλές φάσεις και περιλαμβάνει τεχνικές που προηγούνται και ακολουθούν την εποχή του πετρελαίου.

«Αυτά [χωριά] είναι η τελευταία ανάσα ενός παλιού οικοδομικού συστήματος, προτού η ζωή περιστραφεί εντελώς γύρω από τις βιομηχανίες πετρελαίου και φυσικού αερίου και ενσωματώσει τον ισλαμικό νόμο και τη σύλληψή του για τη φυσική ρύθμιση της κοινωνίας», προσθέτει.

Ελεύθερα στην πρόσβαση, τα ερείπια του Al Jumail και τα γύρω χωριά του επισημαίνονται σαφώς με πινακίδες στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στο Al Zubarah, το μοναδικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO του Κατάρ και έναν από τους σημαντικότερους κόμβους μαργαριταριών και συναλλαγών της περιοχής τον 18ο αιώνα.

Φωτογραφίες: Shutterstock