Σε έρευνες του 2024-2025, περίπου το 30% των διεθνών ταξιδιωτών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί γενετικά εργαλεία ΑΙ. Και κάπου εκεί προκύπτουν πολλά προβλήματα και εμπόδια.
Η ανάθεση του επόμενου ταξιδιού σου σε ένα chatbot μοιάζει με μαγικό κόλπο: του λες «Αθήνα-Περού τον Μάιο, φύση και λίγη αρχαιολογία, αποφεύγω τα πολύ τουριστικά», και εκείνο ξετυλίγει διαδρομές, ξενοδοχεία, ωράρια, «μυστικά» spot και ρομαντικές βόλτες για το ηλιοβασίλεμα.
Όμως το ίδιο ακριβώς κόλπο είναι που κρύβει τους μεγαλύτερους κινδύνους. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν «ξέρει» τον κόσμο∙ στατιστικά μαντεύει τη σωστή ακολουθία λέξεων. Όταν πετυχαίνει, μοιάζει πανέξυπνη. Όταν αποτυγχάνει, μπορεί να σε στείλει σε μέρη που δεν υπάρχουν - ή να σε αφήσει εκτεθειμένο σε πραγματικούς κινδύνους.
Πήγαν στο Περού, σε ένα μέρος που δεν υπήρχε
Όπως αναφέρει το BBC, στις Άνδεις του Περού, δύο ταξιδιώτες έδειξαν με ενθουσιασμό σε έναν τοπικό οδηγό ένα screenshot για πεζοπορία στο «Sacred Canyon of Humantay». Ο οδηγός εξήγησε ότι τέτοιος τόπος δεν υφίσταται· το όνομα ήταν συνδυασμός δύο διαφορετικών σημείων που καμία σχέση δεν είχαν με την περιγραφή.
Οι ταξιδιώτες είχαν ξοδέψει περίπου 160 δολάρια για να φτάσουν σε έναν χωματόδρομο κοντά στη Mollepata, χωρίς οδηγό και χωρίς πραγματικό προορισμό. Κι εκεί, στα 4.000 μέτρα, χωρίς οξυγόνο και χωρίς σήμα, ένα «αθώο» λάθος θα μπορούσε να εξελιχθεί σε υπόθεση ζωής και θανάτου.
Ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται
Το μοτίβο επαναλαμβάνεται αλλού με μικρότερη ή μεγαλύτερη σοβαρότητα. Στο νησί Itsukushima της Ιαπωνίας, ένα ζευγάρι ακολούθησε με ακρίβεια τις οδηγίες για ανάβαση στο Όρος Misen ώστε να προλάβει το ηλιοβασίλεμα και την κάθοδο με το τελεφερίκ. Το μοντέλο έγραφε ότι το τελευταίο δρομολόγιο ήταν στις 17:30. Στην πραγματικότητα, είχε ήδη κλείσει. Αποτέλεσμα: αποκλεισμός στην κορυφή και αναγκαστική κατάβαση με τη βοήθεια διασωστών.
Σε άλλα περιστατικά, ένας AI ταξιδιωτικός βοηθός (Layla) ενημέρωνε για… Πύργο του Άιφελ στο Πεκίνο ή πρότεινε σε Βρετανό δρομέα ένα «μαραθώνιο» οδοιπορικό στη βόρεια Ιταλία, που, αν το ακολουθούσε, θα περνούσε περισσότερη ώρα σε μεταφορές παρά σε εμπειρίες.
Το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο αλλά συστημικό. Σε έρευνες του 2024-2025, περίπου το 30% των διεθνών ταξιδιωτών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί γενετικά εργαλεία ΑΙ ή εξειδικευμένες πλατφόρμες (Wonderplan, Layla) για οργάνωση, όμως το 37% όσων το έκαναν ανέφερε ότι «δεν υπήρχαν αρκετές πληροφορίες», ενώ γύρω στο 33% διαπίστωσε ψευδή στοιχεία μέσα στις προτάσεις.
Η ΑΙ παράγει «ταξιδιωτικές παραισθήσεις»
Ο Rayid Ghani, καθηγητής μηχανικής μάθησης στο Carnegie Mellon, περιγράφει το ζήτημα απλά: το μοντέλο «δεν ξεχωρίζει ταξιδιωτικές οδηγίες, κατευθύνσεις ή συνταγές· ξέρει μόνο λέξεις». Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα συνθέτουν πειστικές φράσεις με βάση πιθανότητες. Άλλοτε αυτό συμπίπτει με την πραγματικότητα, άλλοτε παράγει «παραισθήσεις». Και επειδή παρουσιάζουν το αληθές και το ψευδές με τον ίδιο, ατσαλάκωτο τόνο σιγουριάς, ο χρήστης δύσκολα ξεχωρίζει τι ισχύει.
Στην ταξιδιωτική πράξη, οι παραισθήσεις μεταφράζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες ρίσκου. Πρώτον, λειτουργικά λάθη: ωράρια που έχουν αλλάξει, δρομολόγια που δεν υφίστανται, γραμμές που δεν συνδέονται, μουσεία κλειστά Δευτέρα, μονοπάτια εκτός εποχής, τελεφερίκ σε συντήρηση.
Η ΑΙ δεν έχει ενσωματωμένο «αισθητήρα φυσικού κόσμου» ούτε πρόσβαση σε real-time επιχειρησιακά δεδομένα, εκτός αν της δοθούν ρητά, και ακόμη κι έτσι μπορεί να μπερδέψει «4.000 μ. περίπατο στην πόλη» με «ανάβαση 4.000 μ. σε βουνό».
Δεύτερον, γεωγραφικά φαντάσματα: ο τόπος που «προτείνει» δεν υπάρχει, ή είναι συνωνυμία/παραφθορά, ή βίντεο που είδες σε TikTok ήταν εξ ολοκλήρου συνθετικό - όπως ένα «εικαστικό» τελεφερίκ στη Μαλαισία που τράβηξε κόσμο… στο πουθενά.
Τρίτον, συσκευασμένη ψευδαίσθηση: η ΑΙ έχει την τάση να «γυαλίζει» το αφήγημα. Θα ενώσει κάστρα, παραλίες, εστιατόρια και «κρυμμένα gems» σε κύκλους που ακούγονται αλάνθαστοι, αλλά στην πράξη σε πετούν σε ένα ταξίδι όπου ξοδεύεις την ημέρα σε μετακινήσεις, κυνηγώντας το τέλειο πρόγραμμα μιας μηχανής που δεν κουράζεται.
Ένα ευρύτερο τεχνολογικό τσουνάμι
Στο φόντο, ένα ευρύτερο τεχνολογικό τσουνάμι θολώνει τα όρια πραγματικότητας/πλασματικού. Πλατφόρμες δοκιμάζουν αλγόριθμους που «διορθώνουν» αυτόματα βίντεο, επεμβαίνουν σε ρούχα ή πρόσωπα χωρίς άδεια, υπηρεσίες «ρετουσάρουν» αρχειακές εικόνες με τεχνητές αλλοιώσεις. Αν ο ίδιος ο οπτικός κόσμος σου περνάει από φίλτρο χωρίς προειδοποίηση, πώς ξεχωρίζεις το αληθινό «δρομάκι της Λίμα» από το λουσάτο AI φαντασίωμα;
Είναι ορατή μια ρυθμιστική απάντηση; Όπως αναφέρει το βρετανικό δίκτυο, έρχονται προτάσεις ΕΕ και ΗΠΑ για υδατογραφήματα και σήμανση παραγόμενου/αλλαγμένου περιεχομένου. Όμως, ακόμη κι αν καθιερωθούν, δεν «σώζουν» μια συνομιλία όπου το chatbot εφευρίσκει λεπτομέρειες επί τόπου.
Αρκετοί ειδικοί - ακόμη και επικεφαλής μεγάλων εταιρειών - παραδέχονται ότι οι παραισθήσεις είναι εγγενές χαρακτηριστικό των LLMs. Αυτό σημαίνει ότι η πρόληψη δεν αρκεί∙ η μετρίαση και η δική σου εγρήγορση είναι τα μόνα σίγουρα αντίδοτα. Πέρα από τα λάθη πραγματολογίας, υπάρχουν και οι άυλοι κίνδυνοι.
Τα κέρδη ενός καλού ταξιδιού
Ο ψυχοθεραπευτής Javier Labourt φοβάται ότι η ιστορία που θα «φας» από την ΑΙ στο στάδιο του σχεδιασμού υπονομεύει τα κέρδη ενός καλού ταξιδιού: την τυχαία συνάντηση, την αληθινή επαφή, την επαναδιαπραγμάτευση στερεοτύπων.
Αν ξεκινήσεις έχοντας ήδη καταπιεί μύθους ή γυαλισμένες μισοαλήθειες για έναν τόπο, η εμπειρία σου στο πεδίο μικραίνει, χωράει στα κάδρα που σου πρότεινε η μηχανή. Και αν τα πράγματα στραβώσουν - που θα στραβώσουν - το αίσθημα του «με κορόιδεψε η ΑΙ» μπορεί να «πνίξει» το ταξίδι αντί να το μετατρέψει σε περιπέτεια.
Υπάρχει και ο πρακτικός άξονας των ευθυνών. Όταν ένας ταξιδιωτικός πράκτορας σού κλείνει ακτοπλοϊκά που δεν έφυγαν, θα σε αποζημιώσει. Το chatbot; Δεν έχει νομική υποχρέωση ούτε τηλέφωνο ανάγκης. Η πλατφόρμα μπορεί να αποποιείται την ευθύνη στα ψιλά γράμματα. Εσύ, πάντως, θα μείνεις με τη βαλίτσα εν μέσω καταιγίδας.
Η ασφάλεια είναι το κορυφαίο ρίσκο - Οι σίγουρες πρακτικές
Η ασφάλεια είναι το κορυφαίο ρίσκο: μονοπάτια υψηλού υψομέτρου, εποχικά κλειστά φαράγγια, υφάλμυρες περιοχές με παλίρροιες, δρόμοι χωρίς φωτισμό, καταδύσεις χωρίς πιστοποιήσεις. Σε όλα αυτά, το «λίγο λάθος» δεν είναι αθώο. Αν ο αλγόριθμος συνθέτει δημοφιλείς λέξεις (canyon, sacred, sunset), δεν σημαίνει ότι έχει εξετάσει άδειες, υψομετρικές, διασώσεις ή σήμανση. Κι όμως, δεν χρειάζεται να πετάξεις την ΑΙ από το παράθυρο. Το ζήτημα είναι πώς τη χρησιμοποιείς.
Η ασφαλής πρακτική, αν θες να αξιοποιήσεις την ταχύτητά της, μοιάζει περισσότερο με check-list ελέγχου παρά με αυτοματισμό. Ζήτησε ιδέες, όχι κρατήσεις. Δοκίμασε να αποσπάσεις εναλλακτικά σενάρια («3ήμερο, χωρίς αυτοκίνητο, max 2 ώρες μετακινήσεις/ημέρα»), αλλά επικύρωσε κάθε στοιχείο σε πρωτογενείς πηγές: επίσημες ιστοσελίδες μεταφορών, ωράρια μουσείων, τοπικούς φορείς, πρόσφατες κριτικές.
Ό,τι επηρεάζει ασφάλεια ή logistics (τελεφερίκ, διασχίσεις φαραγγιών, πεζοπορίες, ακτοπλοΐα) να διασταυρώνεται διπλά, ιδανικά τηλεφωνικά ή με email. Μη χρησιμοποιείς την ΑΙ για νομικά/βίζες/υγειονομικά: εκεί θέλεις πρεσβείες, υπουργεία, επίσημα notices.
Για διαδρομές, βάλε «φρένο στις μεταφορές»: ζήτα περιορισμό συνολικού χρόνου commuting ανά ημέρα και εξακρίβωσε τα μέσα (υπάρχει όντως αυτή η γραμμή; κλείνει νωρίς; έχει εποχικότητα;). Για μονοπάτια, αναζήτησε τοπικούς οδηγούς, χάρτες από αναγνωρισμένες κοινότητες, καιρούς/αλπικές αναφορές. Σε εικόνες και βίντεο, ψάξε για ενδείξεις αλλοίωσης ή ζήτησε cross-check: αν ένα ορόσημο δεν εμφανίζεται σε Google Maps/Street View/τοπικά sites, σήκωσε φρύδι.
Στις κρατήσεις, προτίμησε πλατφόρμες με σαφείς όρους ακύρωσης και υποστήριξη 24/7. Δώσε στο εργαλείο prompts και συμφραζόμενα με απόλυτη ακρίβεια: «Ταξιδεύω με 70χρονη μητέρα, αποφεύγω υψόμετρα >2.000 μ., καθόλου νυχτερινές μετακινήσεις, προτιμώ δημόσια συγκοινωνία». Ζήτησε ρητά «παραθέσεις πηγών» και ύστερα άνοιξέ τες. Και κράτα δίχτυ ασφαλείας: offline χάρτες, έντυπα εισιτήρια, τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης, ισχυρή ταξιδιωτική ασφάλιση, ένα εναλλακτικό σχέδιο Β για κάθε κρίσιμη ημέρα.
Ελαστικότητα, αντί αγανάκτησης
Τέλος, υιοθέτησε τη σωτήρια στάση του Labourt: ελαστικότητα, αντί αγανάκτησης. Το να «γυρίσεις» μία αστοχία σε εμπειρία, να χαμογελάσεις όταν το τέλειο πλάνο θρυμματίζεται και να αφεθείς στο απρόβλεπτο της πόλης μπροστά σου - αυτό είναι το ταξίδι.
Χρησιμοποίησε την ΑΙ σαν ταχύ γραμματέα ιδεών, όχι σαν αυτόματο πιλότο. Όσο περισσότερο σε δεσμεύει ένα αλάθητο, γυαλιστερό σενάριο, τόσο πιο πιθανό είναι να σε προδώσει όταν συναντήσει τον πραγματικό κόσμο. Αντιθέτως, όταν τη βάλεις στη θέση του βοηθού και κρατήσεις εσύ το τιμόνι της κρίσης, κερδίζεις και την ευκολία και την ασφάλεια.
Το συμπέρασμα σε όλα αυτά είναι πάντα νηφάλιο: η ΑΙ είναι πανίσχυρη στο να συνθέτει αφηγήματα, αδύναμη στο να εγγυηθεί πραγματικότητα. Ο κόσμος, όμως, ταξιδεύεται μόνο στην πραγματικότητα. Αν την αφήσεις να γράψει μόνη της το ταξίδι σου, γλιτώνεις χρόνο - ίσως και τη μισή χαρά.
Αν τη βάλεις να δουλέψει πάνω στο δικό σου πλαίσιο και μετά ιδρώσεις λίγο στον έλεγχο, γλιτώνεις μπελάδες - ίσως και κάτι σοβαρότερο. Στο μεταξύ, μέχρι οι ρυθμιστικές γραμμές να ξεχωρίσουν με ασφάλεια το πραγματικό από το συνθετικό, η καλύτερη «τεχνολογία» που έχεις είναι οι παλιές, αξιόπιστες: διασταύρωση, κρίση, ανθρώπινη περιέργεια.