Η συζήτηση για το τραγούδι του καλοκαιριού συνεχίζεται, αλλά αν υπήρχε διαγωνισμός για την πιο viral λέξη της περιόδου που διανύουμε, μια από τις επικρατέστερες θα ήταν σίγουρα η λέξη «clanker».
Τις τελευταίες δυο εβδομάδες, η λέξη clanker έχει γίνει viral στο TikTok και το Instagram. Ένα δημοφιλές βίντεο από τον Ιούλιο δείχνει ένα ρομπότ παράδοσης με ρόδες – που μοιάζει με φορητό ψυγείο με φώτα που αναβοσβήνουν σαν μάτια – να έχει σταματήσει σε ένα κομμάτι γρασίδι στην άκρη του δρόμου. Καθώς ένας άνδρας και μια γυναίκα περνούν με το αυτοκίνητό τους, το δείχνουν και φωνάζουν: «Πάρτε το από τους δρόμους. Clanker! Clanker! Clanker!»
Ο όρος clanker έχει ενδιαφέρουσα γλωσσική και πολιτισμική ιστορία που ξεκινά από την αγγλική ηχομιμητική λέξη clank, η οποία περιγράφει τον μεταλλικό, κοφτό ήχο που παράγεται όταν συγκρούονται μεταλλικά αντικείμενα. Με την προσθήκη της κατάληξης -er, η λέξη αποκτά τη σημασία «αυτός που παράγει μεταλλικό θόρυβο». Η πρώτη του σημαντική είσοδος στη μαζική κουλτούρα έγινε μέσα από το σύμπαν του Star Wars, κυρίως στη σειρά The Clone Wars, όπου οι στρατιώτες-κλώνοι χρησιμοποιούν τον όρο υποτιμητικά για να περιγράψουν τα αυτόνομα πολεμικά ρομπότ των Αυτονομιστών. Ο χαρακτηρισμός «clanker» σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι απλώς περιγραφικός αλλά και φορτισμένος με σαρκασμό και απαξίωση, υποδηλώνοντας ότι τα droids είναι άκαμπτα, απρόσωπα και εύκολα αναλώσιμα.
Ένα «inside joke» που μπήκε στην καθημερινότητά μας
Η λέξη, όπως συχνά συμβαίνει με στοιχεία της ποπ κουλτούρας, δεν έμεινε εγκλωβισμένη στον αρχικό της χώρο. Με την εξάπλωση του διαδικτύου και την κουλτούρα των meme, το clanker μεταφέρθηκε σταδιακά σε άλλα συμφραζόμενα, αρχικά με χιουμοριστική διάθεση. Οι κοινότητες των θαυμαστών του Star Wars το διατήρησαν ως εσωτερικό αστείο, ένα inside joke, αλλά σταδιακά η χρήση του επεκτάθηκε για να χαρακτηρίσει γενικότερα οποιοδήποτε ρομπότ ή μηχανική οντότητα. Παράλληλα, το χαρακτηριστικό ηχητικό του φορτίο, που παραπέμπει σε μεταλλικότητα και μηχανικότητα, το καθιστούσε εύκολα προσαρμόσιμο σε νέα επικοινωνιακά περιβάλλοντα.
Η πιο πρόσφατη και ενδιαφέρουσα φάση της ζωής του όρου εμφανίστηκε τον Ιούλιο στο TikTok, όταν χρήστες άρχισαν να τον χρησιμοποιούν ως ειρωνικό ή απαξιωτικό χαρακτηρισμό για την τεχνητή νοημοσύνη. Μέσα από viral βίντεο και σατιρικά clip, το clanker απέκτησε νέο νόημα: αντί να περιορίζεται σε φανταστικά battle droids, στόχευε πλέον τα chatbots, τους αλγορίθμους και τις αυτοματοποιημένες εφαρμογές που πολλοί χρήστες αντιλαμβάνονται ως «άψυχες» ή υπερβολικά μηχανικές. Η μετατόπιση αυτή δεν είναι τυχαία. Η σημερινή σχέση του κοινού με την τεχνητή νοημοσύνη είναι γεμάτη αμφιθυμία - από τη μία ενθουσιασμός για τις δυνατότητές της, από την άλλη δυσπιστία και ανησυχία για την εξάπλωσή της.
Ο Adam Aleksic, γλωσσολόγος, συγγραφέας και δημιουργός περιεχομένου, γνωστός στα κοινωνικά μέσα ως @etomologynerd, είπε στο NPR ότι είναι ένας υποτιμητικός όρος για τα ρομπότ που προέρχεται από το σύμπαν του Star Wars και χρονολογείται από το 2005. «Αναφέρεται στο Star Wars και στη σειρά Clone Wars. Αποκαλούσαν τα ρομπότ clankers λόγω του ήχου που έκαναν. Προφανώς υπονοεί τον ήχο που προκύπτει από το κροτάλισμα. Και μετά το υιοθετήσαμε επειδή ακούγεται χρήσιμο».
Στο TikTok, η νέα χρήση του όρου συνοδεύεται συχνά από σκηνές όπου οι δημιουργοί μιμούνται άκαμπτες, μηχανικές κινήσεις ή παρουσιάζουν την AI να απαντά με τρόπο αδέξιο ή εκτός πραγματικότητας. Η λέξη «clanker» εκφέρεται συνήθως με έντονα ειρωνικό τόνο ή γράφεται σε λεζάντες μαζί με emojis που παραπέμπουν σε ρομπότ. Αυτή η αισθητική συνεχίζει να αντλεί από την πολιτισμική κληρονομιά του Star Wars, αλλά μεταφέρει το νόημα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο όπου οι «μάχες» δεν είναι διαστημικές, αλλά τεχνολογικές.
Παρά την ευρηματικότητα και την ευκολία με την οποία ο όρος υιοθετήθηκε σε συγκεκριμένες διαδικτυακές κοινότητες, η χρήση του παραμένει μέχρι στιγμής σχετικά περιορισμένη. Σε πλατφόρμες όπως το Reddit, αρκετοί σχολιαστές έχουν εκφράσει αμφιβολίες για το αν το clanker μπορεί να καθιερωθεί ως καθολικός όρος για την AI, κυρίως επειδή η λέξη παραπέμπει σε φυσικά μεταλλικά αντικείμενα και όχι σε λογισμικό.
Ωστόσο, ακόμη κι αν η διάρκεια ζωής του όρου αποδειχθεί περιορισμένη, το φαινόμενο δείχνει ξεκάθαρα πώς οι λέξεις μπορούν να μεταναστεύουν από τη μυθοπλασία στην πραγματική ζωή, αλλάζοντας σημασία και λειτουργία ανάλογα με τις κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες. Το clanker αποτελεί παράδειγμα της δυναμικής φύσης της διαδικτυακής γλώσσας, όπου ένας όρος με σαφή και περιορισμένη σημασία μπορεί, μέσω της δημιουργικότητας και της συλλογικής συμμετοχής των χρηστών, να αποκτήσει νέο περιεχόμενο και να αντανακλά τις τεχνολογικές ανησυχίες της εποχής. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η λέξη παύει να είναι απλώς ένα στοιχείο της μυθοπλασίας του Star Wars και γίνεται μέρος μιας ζωντανής, εξελισσόμενης αργκό που συνοδεύει την ψηφιακή μας καθημερινότητα.
«Ο λόγος για τον οποίο το clanker γίνεται mainstream τώρα είναι επειδή καλύπτει μια ανάγκη, καθώς βλέπουμε όλο και περισσότερα ρομπότ στην καθημερινή μας ζωή», σύμφωνα με τον Aleksic. Και προσθέτει ότι έχει πλέον εξελιχθεί σε γενετικές πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT.
«Θυμάμαι tweets από τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους όπου οι άνθρωποι έλεγαν: «Ω, χρειαζόμαστε μια βρισιά για την τεχνητή νοημοσύνη». Και τελικά φαίνεται ότι αυτή η πολιτιστική ανάγκη ικανοποιείται», είπε.