Η μυθιστορηματική ζωή, οι έρωτες, τα μυθικά παλάτια και η αυτοκτονία ενός από τους πιο θρυλικούς βασιλείς που συγκλόνισαν τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία.
Αυτό το καλοκαίρι η Unesco προσέθεσε επισήμως τα μυθικά παλάτια του Βασιλιά Λουδοβίκου Β' της Βαυαρίας στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, στρέφοντας ξανά τους προβολείς σε μια θρυλική, ρομαντική προσωπικότητα του 19ου αιώνα την οποία έχουν λατρέψει τόσο ο κινηματογράφος όσο και η λογοτεχνία.
Το κάστρο Νόισβανσταϊν -αλλά και τρεις ακόμα βασιλικές κατοικίες, όπως το Παλάτι Χέρενκιμζεε, το Κάστρο Λίντερχοφ και το Βασιλικό Σπίτι στο Σάχεν- μόλις φέτος τον Ιούλιο ανακηρύχθηκαν μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού, παρότι εδώ και σχεδόν εκατόν σαράντα χρόνια από τον θάνατο του Λουδοβίκου Β' αποτελούν πόλο έλξης εκατομμυρίων τουριστών, οι οποίοι συρρέουν μαγεμένοι από την ιστορία τους και από την παραμυθένια -σε γοτθικές γραμμές- αρχιτεκτονική τους. Το Νόισβανσταϊν, μάλιστα, το οποίο χτίστηκε υπό τις οδηγίες του ίδιου του βασιλιά, αποτέλεσε την έμπνευση για το παγκοσμίως διάσημο, κινηματογραφικό Κάστρο της Σταχτοπούτας από την Disney.
Δεν είναι, φυσικά, η πρώτη φορά που το Χόλιγουντ, η μουσική και η λογοτεχνία εμπνέονται από τη μυθιστορηματική ζωή του Λουδοβίκου Β'. Η τραγική ιστορία του βασιλιά που πέθανε παρθένος και ερωτεύθηκε παράφορα τον Ρίχαρντ Βάγκνερ έχει γίνει σενάριο, μπαλέτο, ταινίες, σειρές και λογοτεχνικά έργα. Το διάσημο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι «Η Λίμνη των Κύκνων» λέγεται ότι προέκυψε ως ιστορία από τον τραγικό πνιγμό του Βασιλιά Κύκνου στη λίμνη Στάρνμπεργκ το 1886, ενώ η ταινία «Ludwig» (1973) του Λουκίνο Βισκόντι, αλλά και οι πρόσφατες σειρές για την εξαδέλφη του πριγκίπισσα Σίσσυ της Αυστρίας στο Netflix, για την οποία έτρεφε ρομαντικά πλατωνικά αισθήματα, έχουν φέρει ανά διαστήματα την ιστορία του Λουδοβίκου Β' ξανά στην επικαιρότητα.
Η μυθιστορηματική ζωή του Λουδοβίκου Β' της Βαυαρίας
Ο Λουδοβίκος Όθων Φρειδερίκος Γουλιέλμος γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου του 1845 στο Παλάτι Νίμφενμπουργκ της Βαυαρίας, το οποίο σήμερα βρίσκεται σε ένα προάστιο του Μονάχου. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του Μαξιμιλιανού Β΄ της Βαυαρίας και της Μαρίας των Χοεντσόλερν, κόρης του Γουλιέλμου της Πρωσίας. Ο παππούς του, από τον βασιλικό κλάδο του πατέρα του, ήταν ο Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας, πατέρας του Όθωνα, του πρώτου βασιλιά του ελληνικού κράτους.
Ο διάδοχος, ως παιδί, δέχθηκε πολύ αυστηρή εκπαίδευση, μια καταπιεστική διαπαιδαγώγηση που διαμόρφωσε τον εκκεντρικό του χαρακτήρα και τον οδήγησε σε μια διαταραγμένη ενήλικη ζωή. Η ψυχρή μητέρα -την οποία αποκαλούσε «η σύζυγος του προκατόχου μου» όταν ανέβηκε στον θρόνο- και ο αυστηρός, απρόσιτος πατέρας τον οδήγησαν στην ανάπτυξη μιας εύθραυστης ψυχοσύνθεσης και στην ανάγκη να αποζητεί σε όλη του τη ζωή συναισθηματικά δεκανίκια. Η τρυφερότητα της εξαδέλφης του, της θρυλικής πριγκίπισσας Σίσσυς και κατόπιν βασίλισσας της Αυστρίας, έγινε το αντίβαρο στην έλλειψη της τρυφερής, μητρικής αγάπης, ενώ μέσα από το απελπισμένο πάθος του για τον Ρίχαρντ Βάγκνερ προσπαθούσε να πληρώσει την πατρική αγάπη που είχε στερηθεί ως παιδί.
Ο Λουδοβίκος Β' ήταν ένας Πίτερ Παν, ένας άνδρας που έμεινε αιωνίως παιδί. Ένα παιδί που προσπαθούσε να χτίσει τον ρομαντικό κόσμο του σαν περίκλειστο φρούριο, σαν απρόσιτο από την πεζή πραγματικότητα κάστρο. Κι αυτό ακριβώς έκανε όταν ανέβηκε στον θρόνο: έχτιζε εμμονικά παραμυθένια κάστρα που έμειναν στην Ιστορία ως σύμβολα ενός κόσμου που χάθηκε ολότελα μαζί με τον Ρομαντισμό του 19ου αιώνα.
Η ποίηση, η όπερα, οι γερμανικοί θρύλοι έγιναν το καταφύγιό του. Όταν παρακολούθησε σε ηλικία των 15 ετών την όπερα «Λόενγκριν» του Ρίχαρντ Βάγκνερ, συγκλονίστηκε βαθιά. Μαζί με τον υπασπιστή του, τον πρίγκιπα Παύλο, ανασυνέθεταν σκηνές από όπερες του Βάγκνερ. Όταν όμως το περιβάλλον του νεαρού βασιλιά, δύο χρόνια μετά τη στέψη του το 1864, ανακάλυψε ότι η σχέση του με τον Παύλο, αν και ανολοκλήρωτη, ήταν ρομαντικής φύσης, τον απομάκρυνε από την αυλή. Έναν χρόνο μετά την απομάκρυνση του Παύλου το 1866, ο Λουδοβίκος αρραβωνιάστηκε με τη Σοφία Καρλόττα της Βαυαρίας, εξαδέλφη του και νεότερη αδελφή της Ελισάβετ της Βαυαρίας, στις 22 Ιανουαρίου 1867.
Συναισθηματικά, ωστόσο, δεν συνδέθηκε ποτέ μαζί της, καθώς ο Λουδοβίκος είχε ήδη βρει άλλο αντικείμενο λατρείας: τον Βάγκνερ, τον οποίο είχε καλέσει στο παλάτι του Μονάχου και είχε ήδη ως μονάρχης αγκαλιάσει οικονομικά τις καλλιτεχνικές του δημιουργίες. Ο αρραβώνας με τη Σοφία Καρλόττα διαλύθηκε. Ενώ η πλατωνική σχέση με τον παντρεμένο Βάγκνερ, ο οποίος ήταν εξαρτημένος οικονομικά από τον ασταθή συναισθηματικά βασιλιά, γρήγορα ξέφυγε από την πλευρά του Λουδοβίκου και έγινε ένα αθεράπευτο πάθος που τον συνόδευσε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Η ανάδυση της ενιαίας Γερμανίας οδήγησε τον Λουδοβίκο μακριά από την πολιτική, κι αυτό ήταν το σημείο καμπής όπου η προσωπικότητά του άρχισε να γίνεται αφόρητη, ιδιότροπη και όλο και πιο σκοτεινή. Ο ρομαντισμός του σε έναν κόσμο που είχε αρχίσει να γίνεται όλο και πιο ρεαλιστικός και σύγχρονος άρχισε να μετασχηματίζεται σε άγρια εκκεντρικότητα. O Λουδοβίκος άρχισε να χτίζει εμμονικά παραμυθένια κάστρα, χρησιμοποιώντας τεράστια κεφάλαια από την ιδιωτική του περιουσία. Χρηματοδότησε, μάλιστα, και τη θρυλική Όπερα του Μπαϊρόιτ, η οποία έγινε το λίκνο για τη μουσική του αγαπημένου του Βάγκνερ, ενώ, σύμφωνα με μελετητές, «παρακολούθησε 209 ιδιωτικές παραστάσεις (μόνος του ή με κάποιον καλεσμένο), το συνολικό κόστος των οποίων ανερχόταν στα 97.300 μάρκα».
Ήταν ο Λουδοβίκος Β΄ πράγματι ερωτευμένος με τον Ρίχαρντ Βάγκνερ;
Ο διδάκτωρ Ψυχολογίας Christopher Ferguson, συγγραφέας του βιβλίου «Πώς η τρέλα διαμόρφωσε την ιστορία» (εκδ. Prometheus), σε σχετικό άρθρο του στο περιοδικό Psychology Today αναφέρει σχετικά: «Η ζωή του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Β' είναι μια συναρπαστική ιστορία απαγορευμένου έρωτα, επαπειλούμενης ψυχικής ασθένειας και απόλυτης τραγωδίας. Οι περισσότεροι μελετητές σήμερα συμφωνούν ότι ο Λουδοβίκος ήταν ομοφυλόφιλος. Όντας Καθολικός, οι ομοφυλοφιλικές του επιθυμίες ήταν πηγή αναταραχής για τον βασιλιά, και η έλλειψη αποδοχής, είτε θρησκευτικής είτε κοινωνικής, αναμφίβολα συνετέλεσε στην εύθραυστη ψυχική του κατάσταση.
Ωστόσο, η αγάπη του για τον Ρίχαρντ Βάγκνερ είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα. Ο Βάγκνερ δεν ήταν ομοφυλόφιλος, αλλά ο Λουδοβίκος τον ερωτεύτηκε αναμφισβήτητα, σίγουρα λόγω της μουσικής του. Άλλωστε, οι ερωτικές εμμονές συχνά επικεντρώνονται στα μουσικά αστέρια της εποχής τους. Ο Λούντβιχ έγινε προστάτης του Βάγκνερ, χορηγώντας σημαντικά κεφάλαια στον ηλικιωμένο άνδρα και περνώντας αρκετό χρόνο μαζί του όσο ο Βάγκνερ ζούσε στο Μόναχο. Μέρος της αλληλογραφίας του Λουδοβίκου με τον Βάγκνερ είναι δύσκολο να αγνοηθεί. Κάποια στιγμή, χωρισμένος από τον Βάγκνερ λόγω πολιτικών μηχανορραφιών εναντίον του Βάγκνερ στο Μόναχο, ο Λούντβιχ έγραψε: «Δεν αντέχω να ζω μακριά του για πολύ ακόμα. Υποφέρω τρομερά... Αυτό δεν είναι ένα νεανικό πάθος που θα περάσει...».
Όπως επισημαίνει, τόσο στο βιβλίο του όσο και στο άρθρο του στο Psychology Today, ο Christopher Ferguson, ο Βάγκνερ συντηρούσε σκοπίμως για οικονομικούς λόγους την πλατωνική ρομαντική σχέση με τον βασιλιά. Φράσεις του θρυλικού συνθέτη, μάλιστα, από την αλληλογραφία τους, έριχναν λάδι στη φωτιά: «Τι ευδαιμονία με τυλίγει! Ένα υπέροχο όνειρο έγινε πραγματικότητα! Πώς μπορώ να βρω λέξεις για να σας περιγράψω τη μαγεία αυτής της ώρας; Είμαι στην αγγελική σας αγκαλιά. Είμαστε κοντά ο ένας στον άλλον...».
«Σίγουρα, ο Βάγκνερ τα έλεγε αυτά με πάθος, αλλά δύσκολα μπορεί κανείς να κατηγορήσει τον Λουδοβίκο που παρασύρθηκε από τόσο τρυφερά λόγια. Ο Βάγκνερ φαίνεται πως είχε ως κύριο κίνητρο να διατηρήσει την προστασία του και πιθανόν να μην είχε κατανοήσει πλήρως τη ζημιά που μπορεί να είχε προκαλέσει κάτι τέτοιο σε έναν εύθραυστο νεαρό άνδρα όπως ο Λουδοβίκος», υποστηρίζει ο Christopher Ferguson.
Ο τραγικός πνιγμός του Βασιλιά Κύκνου που έγινε βιβλίο από τον Κλάους Μανν
Οι μυθικές σπατάλες, αλλά και η ασταθής συμπεριφορά του, στοχοποίησαν τον Λουδοβίκο και σύντομα το υπουργικό του συμβούλιο τον καθαίρεσε, αντικαθιστώντας τον στο θρόνο με τον θείο του, τον Λεοπόλδο, αντιβασιλέα της Βαυαρίας. Τον Ιούνιο του 1886 μια ομάδα ψυχιάτρων, με επικεφαλής τον Μπέρνχαρντ φον Γκούντεν, απεφάνθησαν ότι ο βασιλιάς έπασχε από παράνοια. Στις 12 Ιουνίου μεταφέρθηκε φρουρούμενος στο Κάστρο Μπεργκ, στη λίμνη Στάρνμπεργκ, κοντά στο Μόναχο.
Την επόμενη ημέρα, στις 13 Ιουνίου του 1886, ο Λουδοβίκος Β΄, ο οποίος έμεινε στην Ιστορία ως «ο τρελός βασιλιάς» που έχτιζε εμμονικά παραμυθένια κάστρα, γνωστός και ως «Βασιλιάς Κύκνος» ή «Βασιλιάς των Παραμυθιών», αυτοκτόνησε, πέφτοντας, στα 41 του χρόνια, στα παγωμένα νερά της λίμνης Στάρνμπεργκ. Ο θάνατός του ενέπνευσε, μάλιστα, τον επίσης αυτόχειρα συγγραφέα Κλάους Μανν, γιο του νομπελίστα Τόμας Μανν, για να γράψει ένα από τα πιο ποιητικά και συγκλονιστικά έργα του: το βιβλίο «Λούντβιχ: Σιδερόφραχτο παράθυρο» (εκδ. Άγρα).
Σε αυτή τη νουβέλα ο Κλάους Μανν αφηγείται τις τελευταίες στιγμές του «τρελού βασιλιά» που τον κρατούσαν εσώκλειστο σε έναν από τους θρυλικούς πύργους του, σε ένα αμπαρωμένο δωμάτιο με σιδερόφραχτο παράθυρο για να μην μπορεί να πηδήξει. Σε έναν απογευματινό περίπατο, γύρω στις επτά παρά τέταρτο, όταν είχε ήδη πέσει το σκοτάδι της νύχτας, ο Λουδοβίκος παρακάλεσε τον Φον Γκούντεν να τον συντροφεύσει σε μια βόλτα στη λίμνη. Οι δύο άνδρες ανασύρθηκαν νεκροί από τα σκοτεινά νερά της κατά τις έντεκα το βράδυ. Όσα μεσολάβησαν τα έχει περιγράψει μοναδικά ο Κλάους Μανν με τη βοήθεια της μυθοπλασίας. Κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς συνέβη και πώς πνίγηκαν οι δύο άνδρες. Πολλές θεωρίες έχουν κυκλοφορήσει, αλλά η ζοφερή ομίχλη της λίμνης δεν επέτρεψε στην αλήθεια να φανερωθεί.
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- Ο Γατόπαρδος: Από τον Βισκόντι, στη φιλήδονη σειρά του Netflix -Ένα χάρμα οφθαλμών με την εκρηκτική Ντέβα Κασέλ
- Είδαμε τον νέο κύκλο της «Αυτοκράτειρας» στο Netflix -Ήταν η θρυλική Σίσσυ της Αυστρίας η Νταϊάνα του 19ου αιώνα;
- Νταϊάνα: Άβουλο πιόνι (κατά το The Crown), «αγία» ή μια χειριστική προδομένη γυναίκα που διψούσε για εκδίκηση;