Την απάντηση στο μυστήριο του «προγναθισμού των Αψβούργων», μιας συνηθισμένης άλλοτε παραμόρφωσης του προσώπου σε μέλη ευρωπαϊκών βασιλικών οίκων, λένε ότι βρήκαν ερευνητές, που συσχέτισαν το φαινόμενο με την ενδογαμία.
Η παραμόρφωση αυτή – προεξοχή της κάτω γνάθου ως προς την πάνω, που συνοδεύεται από έντονο πιγούνι επηρεάζοντας την αισθητική του προσώπου, γνωστή και ως «αψβούργειο σαγόνι» - επηρέασε ιδιαίτερα την δυναστεία των Ισπανών και Αυστριακών Αψβούργων βασιλέων και των συζύγων τους, που διασφάλιζαν για πάνω από δύο αιώνες την κυριαρχία τους στην Ευρώπη μέσω της ενδογαμίας.
Αν και είναι παραδεκτό ότι η ενδογαμία οδήγησε τελικά στην εξαφάνιση τον οίκο των Αψβούργων, με τον τελευταίο μονάρχη της δυναστείας, τον Κάρολο Β΄ να πεθαίνει χωρίς να αφήσει απόγονο παρά τους δύο γάμους που είχε κάνει, μέχρι σήμερα δεν είχε επιβεβαιωθεί σύνδεσή της με το «αψβούργειο σαγόνι».
Οι Αψβούργοι διασφάλιζαν την κυριαρχία τους με την ενδογαμία
«Η δυναστεία των Αψβούργων ήταν μια από τις ισχυρότερες και με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη, αλλά έγινε διάσημη και για την ενδογαμία, που οδήγησε στην πτώση της», λέει ο επικεφαλής της έρευνας, γενετιστής Ρομαν Βίλας του Πανεπιστημίου Santiago de Compostela της Ισπανίας. Μέλη του οίκου των Αψβούργων κυβέρνησαν την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την Αυστρία και την Ισπανία μέχρι το θάνατο του Καρόλου Β΄, που πυροδότησε τον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής το 1701. «Δείχνουμε για πρώτη φορά ότι υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ της ενδογαμίας και της εμφάνισης του προγναθισμού των Αψβούργων. Η έρευνά μας βασίζεται σε ιστορικές προσωπικότητες, αλλά η ενδογαμία είναι ακόμη συνήθης σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές και μεταξύ κάποιων θρησκευτικών και εθνικών ομάδων κι ως εκ τούτου είναι σημαντική η μελέτη των επιπτώσεών της. Η δυναστεία των Αψβούργων χρησιμεύει ως ανθρώπινο πειραματικό εργαστήριο λόγω του υψηλού ποσοστού ενδογαμίας», συμπλήρωσε ο Ισπανός γενετιστής.
Οι επιστήμονες επιστράτευσαν για τη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση “Annals of Human Biology”, δέκα ειδικούς γναθοχειρουργούς, οι οποίοι χρησιμοποίησαν 66 πορτρέτα για να διαγνώσουν την παραμόρφωση αυτή σε 15 μέλη του οίκου των Αψβούργων. Παρά τις καλλιτεχνικές διαφορές στα πορτρέτα, τα χαρακτηριστικά των προσώπων είχαν αποδοθεί ρεαλιστικά. Οι χειρουργοί κλήθηκαν να εντοπίσουν 11 χαρακτηριστικά προγναθισμού [προεξέχον κάτω σαγόνι] και άλλα επτά μειωμένης ανάπτυξης της άνω γνάθου -το πλέον αναγνωρίσιμο από τα οποία είναι ένα προεξέχον κάτω χείλος και ένα προεξέχον ρινικό άκρο - και πράγματι διέγνωσαν πολλά απ’ αυτά σε κάθε μέλος της δυναστείας των Αψβούργων. Τα λιγότερα εντοπίστηκαν στη Μαρία της Βουργουνδίας - κόρη και κληρονόμο του Καρόλου του Ισχυρού και της δεύτερης συζύγου του, Ισαβέλλας των Βουρβόνων – ενώ τα περισσότερα στον Κάρολο Β΄ της Ισπανίας. Διακρίνοντας έναν συσχετισμό μεταξύ των δύο καταστάσεων οι ερευνητές θεώρησαν ότι θα πρέπει να έχουν κάποια κοινή γενετική βάση. Η έκταση της ενδογαμίας υπολογίστηκε από ένα τεράστιο οικογενειακό δέντρο με πάνω από 6.000 άτομα που ανήκαν σε είκοσι γενεές.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν έτσι μια στενή σχέση μεταξύ του βαθμού της ενδογαμίας και της έκτασης του προγναθισμού των Αψβούργων, ενώ διαπίστωσαν και κάποια σχέση μεταξύ της ενδογαμίας και της μειωμένης ανάπτυξης της άνω γνάθου, αν και στατιστικά η δεύτερη είχε σημασία μόνον σε δύο από τα επτά χαρακτηριστικά που διαγνώστηκαν. Η ακριβής αιτία, ωστόσο, που αποτελεί τη βάση της σχέσης μεταξύ της ενδογαμίας και του προγναθισμού των Αψβούργων παραμένει ασαφής. Οι ερευνητές εξηγούν, πάντως, ότι οι γάμοι μεταξύ συγγενικών προσώπων αυξάνουν την πιθανότητα οι απόγονοί τους να κληρονομήσουν δύο ταυτόσημες μορφές ενός γονιδίου από τους γονείς τους, πράγμα που τα καθιστά ευάλωτα στο να εμφανίσουν δυσμορφίες…