Η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Βομβάης να απαγορεύσει το τάισμα περιστεριών σε δημόσιους χώρους προκάλεσε διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες και πολιτικές παρεμβάσεις.
Στη Μουμπάι, την πολυπληθέστερη μητρόπολη της Ινδίας, η παρουσία των περιστεριών είναι πανταχού παρούσα. Από τα ιστορικά μπαλκόνια της Colaba μέχρι τις οροφές γύρω από τον σιδηροδρομικό σταθμό Chhatrapati Shivaji, χιλιάδες πουλιά σχηματίζουν γκρίζα σύννεφα στον ουρανό και γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της αστικής καθημερινότητας.
Όμως η σχέση αυτή, που χτίστηκε μέσα από δεκαετίες θρησκευτικής πίστης και κοινωνικής πρακτικής, έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε πεδίο σφοδρής αντιπαράθεσης. Αφορμή στάθηκε η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Βομβάης να απαγορεύσει το τάισμα περιστεριών σε δημόσιους χώρους, μια απόφαση που προκάλεσε διαδηλώσεις, πολιτικές παρεμβάσεις και ερωτήματα για το πώς οι ινδικές πόλεις μπορούν να συνδυάσουν την παράδοση με τις σύγχρονες ανάγκες της δημόσιας υγείας.
«Συμπόνια προς όλα τα ζωντανά όντα»
Η ιστορία των kabutarkhanas - των χώρων όπου οι κοινότητες συγκεντρώνονταν για να αφήσουν σιτηρά σε περιστέρια - ξεκινάει πριν από περισσότερους από εκατό χρόνια. Οι χώροι αυτοί συχνά ιδρύονταν ως πράξεις φιλανθρωπίας, επιτρέποντας σε φτωχούς αλλά και εύπορους πολίτες να προσφέρουν λίγο στάρι ή καλαμπόκι ως συμβολική πράξη καλοσύνης. Με το πέρασμα των δεκαετιών, τα kabutarkhanas έγιναν και κομμάτι του πολιτιστικού ιστού των πόλεων.
Για την κοινότητα των Τζαϊνιστών, η πρακτική αυτή είναι θρησκευτικό καθήκον. Η αρχή του jeev daya, δηλαδή της συμπόνιας προς όλα τα ζωντανά όντα, βρίσκει έκφραση σε κάθε χούφτα σιτηρών που σκορπίζεται στο έδαφος. «Η συμπόνια για τα ζώα και τα πουλιά δεν είναι μόνο θρησκευτική εντολή, είναι και συνταγματικό καθήκον», δήλωσε πρόσφατα στο ινδικό BBC ένας Τζαϊνιστής μοναχός σε συγκέντρωση στο κέντρο της πόλης, τονίζοντας ότι η ολική απαγόρευση του ταΐσματος δεν είναι τίποτα λιγότερο από προσβολή στην ίδια την πίστη.
Απαγορεύσεις και πρόστιμα
Αυτά τα περιστατικά έδωσαν το έναυσμα στη δημοτική αρχή της Μουμπάι να κινηθεί αποφασιστικά. Τον Ιούλιο, ξεκίνησε εκστρατεία κατεδαφίσεων σε παραδοσιακά kabutarkhanas και άρχισε να επιβάλλει πρόστιμα σε πολίτες που τάιζαν περιστέρια σε δημόσιους χώρους. Μέσα σε έναν μήνα, επιβλήθηκαν περισσότερα από 150 πρόστιμα.
Η εικόνα αστυνομικών να συγκρούονται με ομάδες πολιτών που προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα σημεία τροφοδοσίας προκάλεσε αναστάτωση και τροφοδότησε μια διαρκή διαμάχη ανάμεσα σε υπερασπιστές της δημόσιας υγείας και σε υπερασπιστές της θρησκευτικής κληρονομιάς. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Μουμπάι, επικυρώνοντας το μέτρο, ξεκαθάρισε ότι «η δημόσια υγεία είναι ύψιστη προτεραιότητα» και απέρριψε προσφυγές που ζητούσαν να ανασταλεί η απαγόρευση.
Οι αντιδράσεις ωστόσο δεν περιορίστηκαν σε διαμαρτυρίες. Στις αρχές Αυγούστου, εκατοντάδες πιστοί, κυρίως από την Τζαϊν κοινότητα, πραγματοποίησαν πορείες από τον ναό Colaba έως την Πύλη της Ινδίας, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της διατήρησης των kabutarkhanas. Ορισμένοι μάλιστα απείλησαν με απεργία πείνας μέχρι θανάτου.
«Είναι συγκλονιστικό να σκεφτεί κανείς ότι πάνω από 50.000 περιστέρια μπορεί να πεθάνουν από ασιτία», δήλωσε η ακτιβίστρια Σνέχα Βισάρια, χαρακτηρίζοντας την απαγόρευση «ανήθικη και λάθος». Άλλοι εξέφρασαν την πεποίθηση ότι τα περιστέρια, σύμβολα ειρήνης και αφοσίωσης στην ινδική κουλτούρα, δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται ως απειλή. «Τα ταΐζω εδώ και σαράντα χρόνια και τα θεωρώ οικογένεια», λέει ο Σαγέντ Ισμάτ στο Δελχί. «Είναι τα πιο αθώα πλάσματα, ζητούν μόνο λίγη καλοσύνη».
H οικολογική ισορροπία των ινδικών μεγαλουπόλεων
Η διαμάχη δεν περιορίζεται στη Μουμπάι. Στην Πούνε και στη Θάνι, δύο άλλες πόλεις της Μαχαράστρα, έχουν ήδη επιβληθεί κυρώσεις σε όσους τρέφουν περιστέρια, ενώ στο Δελχί εξετάζεται επίσημη οδηγία απαγόρευσης. Το ζήτημα, επομένως, είναι πανεθνικό και εγείρει ερωτήματα για την οικολογική ισορροπία των ινδικών μεγαλουπόλεων.
Ο βιολόγος Φαϊγιάζ Χούντσαρ σημειώνει ότι η υπερπληθώρα τροφής σε αστικά περιβάλλοντα έχει οδηγήσει σε εκρηκτική αύξηση των περιστεριών, τα οποία πλέον εκτοπίζουν άλλα πουλιά όπως ο σπουργίτης. «Με άφθονη τροφή και χωρίς φυσικούς θηρευτές, τα περιστέρια αναπαράγονται ταχύτερα από ποτέ, οδηγώντας σε οικολογική απώλεια», τονίζει.
Το πολιτικό σκηνικό της πολιτείας Μαχαράστρα, όπου οι Τζαϊνιστές έχουν ισχυρή επιρροή, πιέζει ήδη για συμβιβασμό. Η κυβέρνηση της πολιτείας άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσαν να επιτραπούν περιορισμένες ώρες ταΐσματος σε συγκεκριμένους χώρους, ενώ ταυτόχρονα συστάθηκε επιτροπή εμπειρογνωμόνων για να μελετήσει τις επιπτώσεις στην υγεία και να προτείνει βιώσιμες λύσεις.
Μια πρόταση που κερδίζει έδαφος είναι να επιτρέπεται το τάισμα μόνο δύο ώρες το πρωί και δύο ώρες το απόγευμα, έτσι ώστε να υπάρχει χρόνος για καθαρισμό και απολύμανση των χώρων. «Με αυτόν τον τρόπο σεβόμαστε τόσο τη δημόσια υγεία όσο και τον συναισθηματικό δεσμό που έχουν οι πολίτες με τα περιστέρια», υποστηρίζει ο Ουτζουάλ Αγκραΐν από την οργάνωση PETA Ινδίας.
Παρά τις προσπάθειες αυτές, η ατμόσφαιρα στις γειτονιές της Μουμπάι παραμένει τεταμένη. Στην περιοχή Dadar, κάτοικοι που ζητούν καθαρούς δρόμους και μπαλκόνια χωρίς κουτσουλιές συγκρούονται λεκτικά με θρησκευόμενους που εξακολουθούν να αφήνουν σιτηρά σε κρυφά σημεία.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι όλα τα ζώα μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες αν δεν τηρούνται κανόνες υγιεινής, κι επομένως το πρόβλημα δεν είναι τα περιστέρια αλλά η έλλειψη καθαριότητας. «Είμαι περιτριγυρισμένος από περιστέρια εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Αν ήταν να πάθω κάτι, θα είχε συμβεί ήδη», λέει ο Μοχάμαντ Γιούνας, προμηθευτής σιτηρών στο Δελχί.
Στο μεταξύ, στα κοινωνικά δίκτυα οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι χρήστες στο Reddit περιγράφουν τα περιστέρια ως «μικρά τέρατα που καταστρέφουν κτίρια, μεταδίδουν ασθένειες και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα».
Άλλοι, όμως, υπερασπίζονται το δικαίωμα των πουλιών να συνυπάρχουν με τους ανθρώπους και επισημαίνουν ότι η φροντίδα των ζώων είναι δείκτης ανθρωπιάς μιας κοινωνίας. Η συζήτηση δεν αφορά μόνο τα περιστέρια· αφορά το πώς οι μεγαλουπόλεις του 21ου αιώνα μοιράζονται τον χώρο τους με άλλες μορφές ζωής.
Η ιδέα της «ελεγχόμενης σίτισης» υπό εποπτεία
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν μπορεί να υπάρξει μια ισορροπημένη λύση. Η καθολική απαγόρευση φαίνεται αδύνατο να εφαρμοστεί, αφού συναντά ισχυρές θρησκευτικές αντιστάσεις. Από την άλλη πλευρά, η απουσία οποιουδήποτε μέτρου ενισχύει το πρόβλημα υπερπληθυσμού και θέτει σε κίνδυνο την υγεία χιλιάδων κατοίκων.
Η ιδέα της «ελεγχόμενης σίτισης» υπό εποπτεία δημοτικών υπαλλήλων ίσως αποτελέσει μια μέση οδό, αν και μένει να φανεί αν οι κοινότητες και οι οργανώσεις θα τη δεχτούν ως έντιμο συμβιβασμό.
Στην τελική ανάλυση, η κρίση με τα περιστέρια στην Ινδία είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια διαμάχη για μερικές χούφτες σιτηρών. Είναι μια αντανάκλαση των αντιθέσεων μιας χώρας που παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα σε παραδοσιακές αξίες και στις ανάγκες μιας σύγχρονης, πυκνοκατοικημένης κοινωνίας.
Είναι η υπενθύμιση ότι ακόμη και τα πιο αθώα πλάσματα, όπως τα περιστέρια που στροβιλίζονται στον ουρανό της Μουμπάι, μπορούν να βρεθούν στο επίκεντρο μιας μάχης όπου συγκρούονται πολιτιστική κληρονομιά, θρησκευτική πίστη, πολιτική ισχύς και δημόσια υγεία. Ίσως, όπως είπε ο Σαγέντ Ισμάτ κοιτάζοντας τα πουλιά που κάθονταν στο γόνατό του, να είναι η στιγμή να ξανασκεφτούμε πώς μοιραζόμαστε τις πόλεις μας, όχι μόνο με τα περιστέρια αλλά με κάθε μορφή ζωής που επιμένει να επιβιώνει στο πλευρό μας.