Στα κοινωνικά δίκτυα, πολλά βίντεο ισχυρίζονται ότι η καθημερινή κατανάλωση «νερού με χλωροφύλλη» χαρίζει καθαρότερο δέρμα, καλύτερη αναπνοή και ενίσχυση της γενικής υγείας. Ισχύει ή όχι;
Η χλωροφύλλη, η πράσινη χρωστική που βρίσκεται σε όλα τα φυτά και τους χαρίζει το χαρακτηριστικό τους χρώμα, έχει τα τελευταία χρόνια μετατραπεί σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα «συμπληρώματα-θαύματα» της ευεξίας.
Στα κοινωνικά δίκτυα, βίντεο που δείχνουν ανθρώπους να στάζουν σκούρο πράσινο υγρό μέσα σε ποτήρια νερού έχουν γίνει viral, με ισχυρισμούς ότι η καθημερινή κατανάλωση «νερού με χλωροφύλλη» χαρίζει καθαρότερο δέρμα, καλύτερη αναπνοή και ενίσχυση της γενικής υγείας. Πίσω από αυτή την εικόνα όμως, η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη, και η επιστήμη αποκαλύπτει πως πολλά από τα οφέλη που της αποδίδονται παραμένουν περισσότερο προϊόν μύθου παρά τεκμηριωμένου γεγονότος.
Ηλιακή ενέργεια, καύσιμο ζωής
Η ίδια η χλωροφύλλη είναι ο φωτοσυνθετικός μηχανισμός των φυτών. Υπάρχει σε δύο βασικές μορφές, την α και τη β, και είναι αυτή που απορροφά την ηλιακή ενέργεια για να τη μετατρέψει σε καύσιμο ζωής. Στη μοριακή της δομή κυριαρχεί το μαγνήσιο στο κέντρο, περιστοιχισμένο από άτομα άνθρακα, υδρογόνου, οξυγόνου και αζώτου.
Στη φυσική της μορφή είναι λιποδιαλυτή και δύσκολα αναμειγνύεται με το νερό, πράγμα που εξηγεί γιατί τα μπουκαλάκια που κυκλοφορούν στο εμπόριο δεν περιέχουν αγνή χλωροφύλλη, αλλά ένα τροποποιημένο παράγωγο, το sodium copper chlorophyllin (SCC). Σε αυτό το συνθετικό υποκατάστατο, το μαγνήσιο έχει αντικατασταθεί από χαλκό, και η παρουσία νατρίου το κάνει υδατοδιαλυτό, πιο εύκολο δηλαδή να αναμειχθεί σε νερό και να καταναλωθεί.
«Καθαρίζει» το σώμα εκ των έσω
Η χρήση της χλωροφύλλης ή των παραγώγων της για ιατρικούς σκοπούς δεν είναι καινούρια. Ήδη από τη δεκαετία του 1940 υπήρχαν μελέτες που έδειχναν ότι η χλωροφυλλίνη μπορεί να έχει αντιβακτηριακές ιδιότητες, οδηγώντας σε πειράματα όπου χρησιμοποιήθηκε σε αλοιφές ή σπρέι για πληγές, με στόχο να μειώσει τη φλεγμονή και να επιταχύνει την επούλωση.
Ενδείξεις υπήρχαν ότι οι εφαρμογές αυτές είχαν αποτέλεσμα, αν και παραμένει ασαφές αν το κλειδί βρισκόταν στη χλωροφύλλη ή στον χαλκό που περιέχει το συνθετικό μόριο. Παράλληλα, δοκιμάστηκε ως εσωτερικό συμπλήρωμα με σκοπό να μειώσει τις δυσάρεστες οσμές που συνόδευαν ασθενείς με κολοστομίες. Έτσι, η χλωροφύλλη απέκτησε τη φήμη ότι μπορεί να «καθαρίζει» το σώμα εκ των έσω, ένα αφήγημα που ξαναζωντάνεψε δεκαετίες αργότερα μέσα από τα social media.
Ωστόσο, οι επιστημονικές αποδείξεις για μια τέτοια αποτοξινωτική ή αποσμητική δράση είναι ελάχιστες. Πρώτες μελέτες έδειξαν πιθανή μείωση οσμών, αλλά χωρίς σωστά δείγματα ελέγχου. Αργότερα, πιο οργανωμένες έρευνες κατέληξαν ότι η χλωροφύλλη δεν ήταν πιο αποτελεσματική από ένα εικονικό φάρμακο. Ακόμα κι έτσι, οι αφηγήσεις χρηστών στο διαδίκτυο επιμένουν να την παρουσιάζουν ως μαγική λύση για την κακοσμία του στόματος, αν και πολλά σκευάσματα περιέχουν και μέντα, οπότε η ευχάριστη αναπνοή μάλλον δεν οφείλεται αποκλειστικά στη χλωροφύλλη.
Η στροφή της επιστήμης στις αντιοξειδωτικές ουσίες
Η στροφή της επιστήμης στις αντιοξειδωτικές ουσίες τη δεκαετία του 2000 αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον. Σε πειράματα στο εργαστήριο, το SCC έδειξε ότι μπορεί να εξουδετερώνει ασταθή μόρια, ενώ μελέτες σε ζώα υπέδειξαν ότι ίσως μειώνει τη ζημιά από καρκινογόνες ουσίες ή από ακτινοβολία, αλλά μόνο όταν χορηγείται ταυτόχρονα με την έκθεση. Σε ανθρώπους, τα μοναδικά δεδομένα που δείχνουν ξεκάθαρο όφελος αφορούν μια πολύ συγκεκριμένη περίπτωση: την προστασία από την αφλατοξίνη, μια τοξίνη που μολύνει δημητριακά και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του ήπατος. Σε περιοχές της Κίνας με υψηλή έκθεση, συμπληρώματα χλωροφυλλίνης μείωσαν τα σημάδια γενετικής βλάβης που προκαλεί η τοξίνη. Εκτός αυτών των ακραίων περιπτώσεων, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατανάλωση χλωροφύλλης δρα αντικαρκινικά στον μέσο άνθρωπο.
Αυτό που αποκαλύπτουν οι έρευνες είναι ότι η απορρόφηση της χλωροφύλλης από τον ανθρώπινο οργανισμό είναι ελάχιστη. Σύμφωνα με μελέτες, πάνω από το 95% της φυσικής χλωροφύλλης που καταναλώνουμε αποβάλλεται αναλλοίωτο. Ακόμα και τα τροποποιημένα παράγωγα δεν φαίνεται να απορροφώνται ιδιαίτερα καλά. Γι’ αυτό οι ειδικοί τονίζουν ότι ο ασφαλέστερος τρόπος να επωφεληθούμε από τη χλωροφύλλη είναι ο παραδοσιακός: να τρώμε λαχανικά. Σπανάκι, μαϊντανός, μπρόκολο, πιπεριές· κάθε μερίδα πρασίνου συνοδεύεται από φυτικές ίνες, βιταμίνες και μικροθρεπτικά στοιχεία που καμία σταγόνα σε μπουκαλάκι δεν μπορεί να προσφέρει.
Στο πεδίο της δερματολογίας, μικρές πιλοτικές μελέτες έχουν εξετάσει τη χρήση τοπικής χλωροφύλλης για την αντιμετώπιση της ακμής, της ερυθρότητας και των σημαδιών φωτογήρανσης. Αν και τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν βελτίωση, τα δείγματα είναι περιορισμένα και δεν υπάρχουν μεγάλες, ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές. Οι ειδικοί παραμένουν επιφυλακτικοί πάντως. Σίγουρα δεν υπάρχει καμία σοβαρή μελέτη που να επιβεβαιώνει ότι η κατανάλωση σταγόνων χλωροφύλλης μπορεί να καθαρίσει το δέρμα. Όπως σημειώνουν οι δερματολόγοι, η διατροφή παίζει ρόλο στην υγεία του δέρματος, αλλά κανένα μεμονωμένο τρόφιμο ή συμπλήρωμα δεν αποτελεί πανάκεια.
Η φυσική χλωροφύλλη είναι απολύτως ασφαλής
Από την πλευρά της ασφάλειας, η φυσική χλωροφύλλη είναι απολύτως ασφαλής ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής. Στο σπανάκι, για παράδειγμα, μια κούπα περιέχει περίπου 24 χιλιοστόγραμμα. Το σώμα μας είναι συνηθισμένο να τη διαχειρίζεται, και μαζί της λαμβάνουμε πλήθος θρεπτικών στοιχείων. Ακόμη και η ημι-συνθετική χλωροφυλλίνη θεωρείται ασφαλής σε μικρές ποσότητες, καθώς χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες ως χρωστική τροφίμων. Παρ’ όλα αυτά, μερικοί αναφέρουν ήπιες παρενέργειες, όπως διάρροια ή ευαισθησία στον ήλιο. Το μεγαλύτερο ζήτημα αφορά το τι συμβαίνει όταν η χλωροφύλλη συγκεντρώνεται σε μεγάλες δόσεις από μη ελεγμένα σκευάσματα. Ο χαλκός, αν και απαραίτητο ιχνοστοιχείο, μπορεί σε υπερβολή να γίνει τοξικός. Αν ένα προϊόν δεν έχει παραχθεί σωστά και περιέχει ελεύθερο χαλκό, τότε ο κίνδυνος αυξάνεται.
Παρά τις πιθανές αυτές ανησυχίες, μέχρι σήμερα σοβαρά προβλήματα δεν έχουν καταγραφεί. Η μεγαλύτερη «παρενέργεια» μάλλον είναι οικονομική, αφού τα μπουκαλάκια κοστίζουν ακριβά για την ποσότητα που περιέχουν, και η μόδα της χλωροφύλλης στηρίζεται συχνά περισσότερο στην εμπορική δυναμική παρά σε ουσιαστικά δεδομένα. Ορισμένοι ειδικοί επισημαίνουν ότι η πιο συνετή επένδυση είναι να γεμίζει κανείς το πιάτο του με φρέσκα λαχανικά, αντί να κυνηγά την υπόσχεση μιας συμπυκνωμένης σταγόνας.
Αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν περισσότερα πράσινα λαχανικά έχουν γενικά καλύτερη υγεία, όχι λόγω μιας σταγόνας χλωροφύλλης, αλλά λόγω του συνόλου των θρεπτικών ουσιών και της ισορροπημένης διατροφής. Το πράσινο παραμένει σύμβολο υγείας, αλλά η ουσία βρίσκεται λιγότερο στο μπουκαλάκι και περισσότερο στο πιάτο μας.