Δεν χρειάζεται να είσαι CEO για να έχεις κάποιον να σου οργανώνει το ημερολόγιο ή να κλείνει ραντεβού στον παιδίατρο. Αρκεί να έχεις καταλάβει πως ο χρόνος είναι το πιο πολύτιμο αγαθό που διαθέτεις.
Ο προσωπικός βοηθός ήταν κάποτε προνόμιο των υψηλόβαθμων στελεχών· ένα σημάδι κύρους, μια απόδειξη ότι είχες φτάσει στην κορυφή της επαγγελματικής ιεραρχίας. Σήμερα, όμως, ενώ οι εταιρείες περικόπτουν διοικητικές θέσεις και ακόμη και διευθυντές μένουν χωρίς τη στήριξη που κάποτε θεωρούσαν δεδομένη, ένας άλλος κόσμος αναδύεται: απλοί εργαζόμενοι, γονείς, άνθρωποι με παράλληλα επαγγελματικά πρότζεκτ, αποφασίζουν να προσλάβουν τον δικό τους προσωπικό βοηθό.
Δεν χρειάζεται να είσαι CEO για να έχεις κάποιον να σου οργανώνει το ημερολόγιο, να κλείνει ραντεβού στον παιδίατρο ή να παραγγέλνει πανιά για το νέο listing στο real estate. Αρκεί να έχεις καταλάβει πως ο χρόνος είναι το πιο πολύτιμο αγαθό που διαθέτεις.
Tι σημαίνει να έχεις έναν άνθρωπο να αναλαμβάνει το χάος
Όπως σημειώνει το ρεπορτάζ της Wall Street Journal, η Τζες Λιτλ, μητέρα τριών παιδιών και διευθύντρια επιχειρησιακών λειτουργιών σε μια μεσιτική εταιρεία στη Μασαχουσέτη, δεν είχε το δικαίωμα να ζητήσει από τον εργοδότη της μια βοηθό. Το έλυσε διαφορετικά: πλήρωσε από την τσέπη της μια υπηρεσία που ονομάζεται Sundays. Ξεκίνησε με δέκα ώρες το μήνα, για να δοκιμάσει τι σημαίνει να έχεις έναν άνθρωπο να αναλαμβάνει το καθημερινό χάος.
Πολύ γρήγορα τις ώρες αυτές τις έκανε είκοσι πέντε. Στις εβδομαδιαίες βιντεοκλήσεις με την βοηθό της συζητούν από το πώς θα κλείσει τραμπολίνο για το παιδικό πάρτι μέχρι το πώς θα τακτοποιηθούν οι λογαριασμοί και οι επαγγελματικές υποχρεώσεις. Η Λιτλ παραδέχεται ότι νιώθει σαν να απέκτησε ξαφνικά μια ανάσα ζωής· κάποιος άλλος περιμένει στην αναμονή αντί γι’ αυτήν, κάποιος φροντίζει να φτάσουν τα φυλλάδια τυπωμένα στην ώρα τους. Ένας προσωπικός βοηθός που δεν είναι status symbol αλλά εργαλείο επιβίωσης.
Για άλλους, το θέμα είναι πιο πολύπλοκο, γιατί οι εργοδότες δεν δέχονται την ιδέα να μπαίνει τρίτο πρόσωπο στην καθημερινή δουλειά. Η Στέισι Σαμπάν, σύμβουλος κυβερνοασφάλειας, γνωρίζει καλά αυτόν τον περιορισμό· το ομοσπονδιακό συμβόλαιο που διαχειρίζεται δεν της επιτρέπει να μοιράζει καθήκοντα εκτός εταιρείας. Έτσι, επένδυσε σε βοηθό για το δικό της side project: μια πλατφόρμα επαγγελματικής ανάπτυξης γυναικών με τίτλο Hacker in Heels.
Δεκαπέντε ώρες τον μήνα αρκούν για να στείλει η βοηθός της email σε ομιλητές, να κανονίσει ταξίδια, να κλείσει ξενοδοχεία ή να στείλει λουλούδια σε μια συγγενή. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: από τη μία η Σαμπάν μπορεί να κρατήσει μια ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά, την προσωπική της ζωή και το πάθος της· από την άλλη, η ύπαρξη ενός βοηθού δίνει κύρος στην ίδια της την επιχείρηση.
Βέβαια, οι προσωπικοί βοηθοί δεν είναι πάντα το μαγικό ραβδί που φανταζόμαστε. Χρειάζονται καθοδήγηση, εκπαίδευση, συντονισμό, και κάποιες φορές το λάθος τους κοστίζει περισσότερο χρόνο από αυτόν που υποτίθεται πως εξοικονομούν. Η Σαμπάν το έμαθε από πρώτο χέρι: η πρώτη της βοηθός αποδείχθηκε τελείως ακατάλληλη και την επιβάρυνε αντί να τη διευκολύνει. Κάτι παρόμοιο αντιμετώπισε και η Τζελίν Μαλόουν, στέλεχος σε εταιρεία καφέ στο Σαν Ντιέγκο. Η απογοήτευσή της με τους ανθρώπινους βοηθούς την οδήγησε σε μια άλλη κατηγορία υπηρεσιών: τους τεχνητούς βοηθούς που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη.
Η Μαλόουν χρησιμοποιεί το Ohai, μια υπηρεσία που με δέκα έως τριάντα δολάρια τον μήνα μπορεί να μετατρέψει μια φωτογραφία από φυλλάδιο σχολικής γιορτής σε σωστή καταχώριση στο ημερολόγιο ή να φτιάξει λίστα με γεύματα και να παραγγείλει τα υλικά μέσω Instacart. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους, ο ψηφιακός βοηθός δεν διαμαρτύρεται ποτέ ότι κάτι δεν είναι μέρος των αρμοδιοτήτων του. Το πλεονέκτημα είναι προφανές: ακρίβεια, χαμηλό κόστος, διαθεσιμότητα όλο το εικοσιτετράωρο. Η έλλειψη ανθρώπινης κρίσης είναι και αδυναμία, αλλά για πολλούς γονείς και εργαζόμενους, η αποτελεσματικότητα μετρά περισσότερο.
Το φαινόμενο δείχνει πώς αλλάζει η σχέση μας με την εργασία, το σπίτι και τον χρόνο. Ενώ οι μεγάλες εταιρείες μετατρέπουν τους παλιούς προσωπικούς βοηθούς σε πολυτελές αγαθό για ελάχιστους ανώτατους αξιωματούχους, οι απλοί άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να «αγοράσουν» λίγη βοήθεια. Ο παραδοσιακός ρόλος του executive assistant έχει σχεδόν εξαφανιστεί: από 1,4 εκατομμύρια θέσεις το 2000, σε λιγότερες από 500 χιλιάδες το 2023. Κι όμως, την ίδια στιγμή, ένας εργαζόμενος μεσαίου επιπέδου μπορεί να πληρώνει δέκα δολάρια τον μήνα για μια εφαρμογή ή μερικές εκατοντάδες για μερικές ώρες ανθρώπινης βοήθειας. Ο τίτλος δεν μετράει πια· το ζητούμενο είναι να αντέχεις την καθημερινότητα.
Υπάρχει, βέβαια, και η ψυχολογική διάσταση. Όσοι προσλαμβάνουν προσωπικούς βοηθούς, ακόμη κι αν δεν είναι διευθύνοντες σύμβουλοι, νιώθουν για λίγο «αφεντικά». Το συναίσθημα του ελέγχου, ότι κάποιος άλλος φροντίζει για μικροδουλειές που διαφορετικά θα έτρωγαν ώρες από τη ζωή τους, προσδίδει μια αίσθηση κύρους. Δεν είναι μόνο επένδυση στην παραγωγικότητα· είναι και επένδυση στην αυτοεικόνα. Το ότι μπορείς να πεις «μίλα με τον βοηθό μου» αλλάζει τη θέση σου στον κόσμο, έστω και αν πρόκειται για έναν bot των τριάντα δολαρίων τον μήνα.
Αν δούμε το φαινόμενο πιο ευρύτερα, αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία οργανώνει τον χρόνο της. Το συνεχές overscheduling, οι ατελείωτες δραστηριότητες των παιδιών, οι παράλληλες καριέρες και οι παρενέργειες της τεχνολογίας που μας κάνει να είμαστε «πάντα διαθέσιμοι», οδηγούν σε ένα αδιέξοδο: οι μέρες μας δεν χωράνε όλα όσα πρέπει να κάνουμε. Έτσι, η λύση που άλλοτε ήταν προνόμιο των λίγων γίνεται τώρα μια αγορά για τους πολλούς. Το αν θα επιλέξεις έναν άνθρωπο ή έναν αλγόριθμο είναι πια θέμα προϋπολογισμού και προσωπικής προτίμησης.
Το μέλλον πιθανότατα θα φέρει ακόμη περισσότερες τέτοιες υβριδικές μορφές βοήθειας. Σενάρια όπου ένας εργαζόμενος έχει δίπλα του μια ομάδα: έναν άνθρωπο για ευαίσθητες δουλειές, έναν ψηφιακό βοηθό για την καθημερινή ροή, κι έναν εργοδότη που δεν εμπλέκεται καθόλου. Η διάκριση ανάμεσα στο επαγγελματικό και το προσωπικό θολώνει, και οι βοηθοί γίνονται γέφυρα που κρατά ενωμένες τις δύο πλευρές. Η ερώτηση δεν είναι πια «έχεις βοηθό;» αλλά «πόσο κοστίζει ο δικός σου;» και «είναι άνθρωπος ή μηχανή;».
Κι όμως, πίσω από τις λεπτομέρειες παραμένει η ίδια αλήθεια: αυτό που αγοράζουν οι άνθρωποι δεν είναι ώρες εργασίας αλλά κομμάτια ζωής. Λεπτά που δεν χάνονται στην αναμονή με το ακουστικό κολλημένο στο αυτί, ώρες που δεν διαλύονται σε email και ημερολόγια. Ένας προσωπικός βοηθός, είτε σάρκα και οστά είτε γραμμές κώδικα, είναι πάνω απ’ όλα μια επένδυση στην ελευθερία.