Τι θα σκεφτόταν ο ίδιος ο σπουδαίος εφευρέτης Νίκολα Τέσλα για την εταιρεία του Ελον Μασκ και τη χρήση του ονόματός του;
Αν ρωτήσετε τους περισσότερους ανθρώπους σήμερα τι σημαίνει «Τέσλα», η πρώτη τους σκέψη θα είναι πιθανότατα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο – και όχι ο λαμπρός, εκκεντρικός εφευρέτης του 19ου αιώνα, από τον οποίο πήρε το όνομά της η αυτοκινητοβιομηχανία του Έλον Μασκ.
Αλλά τι θα είχε σκεφτεί ο ίδιος ο Νίκολα Τέσλα για την εταιρεία του Μασκ και τη χρήση του ονόματός του; Σύμφωνα με τον ιστορικό, καθηγητή και μελετητή του Τέσλα, τον Ιβάν Μόρους, ο οποίος μίλησε προ ημερών στο HistoryExtra podcast, η απάντηση είναι απλή.
Τα εκπληκτικά επιτεύγματα του Νικόλα Τέσλα
Ο Τέσλα έζησε την εποχή του Τόμας Έντισον και του Άλμπερτ Αϊνστάιν, σε έναν κόσμο που μόλις είχε ηλεκτροδοτηθεί από την επιστημονική επανάσταση.
Ο Σέρβο-Αμερικανός εφευρέτης γεννήθηκε το 1856 και έγινε μια από τις πιο εμβληματικές φιγούρες της βικτοριανής επιστημονικής φαντασίας.
Μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1884 και γρήγορα εμπλέχθηκε στον λεγόμενο «πόλεμο των ρευμάτων», υποστηρίζοντας το εναλλασσόμενο ρεύμα (AC) έναντι του συνεχούς ρεύματος (DC) του Έντισον. Η συνεργασία του με τον βιομήχανο Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ οδήγησε το AC να γίνει η κυρίαρχη μορφή ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ – μια κρίσιμη νίκη στην καριέρα του Τέσλα και στην ανάπτυξη της σύγχρονης υποδομής.
Το πρωτοποριακό του έργο έθεσε τα θεμέλια για τα σύγχρονα ηλεκτρικά συστήματα, ενώ ο πολυφασικός κινητήρας του μεταμόρφωσε τη βιομηχανία. Ωστόσο, ο Τέσλα ήταν επίσης γνωστός για τις μεγαλεπήβολες δηλώσεις του, συχνά υπερεκτιμώντας τον ρόλο του σε τεχνολογίες που δεν είχε εφεύρει εξ ολοκλήρου, από τις ακτίνες Χ έως τα ραδιοκύματα.
Επομένως, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Τέσλα να διεκδικεί την πατρότητα του ηλεκτρικού αυτοκινήτου – μιας τεχνολογίας που βρισκόταν ήδη σε φάση ανάπτυξης στα τέλη του 19ου αιώνα – πόσο μάλλον ενός αυτοκινήτου που φέρει το όνομά του.
«Ισχυριζόταν ότι είχε εφεύρει όλα όσα ήδη υπήρχαν τότε», λέει ο Μόρους. «Οπότε, θα το θεωρούσε δικό του».
Τα πρώτα ηλεκτρικά οχήματα κυκλοφορούσαν ήδη στους δρόμους κατά τη διάρκεια της ζωής του Τέσλα. Μέχρι τη δεκαετία του 1890, ηλεκτρικά ταξί λειτουργούσαν σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, αν και οι κινητήρες εσωτερικής καύσης σύντομα θα κυριαρχούσαν στη βιομηχανία.
Μασκ και Τέσλα δεν ήταν και τόσο διαφορετικοί
Αν και δεν ίδρυσε την εταιρεία ούτε επέλεξε το όνομά της, ο Musk έχει γίνει το δημόσιο πρόσωπο της μάρκας Tesla. Και οι συνδέσεις μεταξύ του Musk και του ομώνυμου της εταιρείας του ξεπερνούν το επιφανειακό επίπεδο. Ο Musk έχει καλλιεργήσει μια εικόνα ως αντισυμβατικός επιχειρηματίας: εκτοξεύει πυραύλους, ανακατεύει όλη τη βιομηχανία – και την αμερικανική κυβέρνηση... – και διαδηλώνει με κάθε πιθανό τρόπο την φιλοδοξία του να αποικίσει τον Άρη.
«Ο Musk - νομίζω ότι είναι αρκετά σαφές και με πολλούς τρόπους - βλέπει τον εαυτό του ως μια φιγούρα παρόμοια με τον Tesla», εξηγεί ο Morus. «Κάποιος που έχει την ικανότητα να καινοτομεί, υποτίθεται, να σπάει τα κατεστημένα, να αλλάζει τον κόσμο μόνος του».
Και οι δύο άνδρες συχνά μυθοποιούνται πλέον ως μοναχικές ιδιοφυΐες, ικανοί να αναδιαμορφώσουν το μέλλον με τη δύναμη του οράματός τους. Για τον Τέσλα, αυτή η φήμη δεν χτίστηκε μόνο μέσω των εφευρέσεών του, αλλά και μέσω των δραματικών δημόσιων διαλέξεων και των εμφανίσεών του στα τότε ΜΜΕ, που τον έκαναν διάσημο κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Οι δημόσιες επιδείξεις του Τέσλα – όπως το άναμμα λαμπτήρων χωρίς καλώδια ή η διοχέτευση ηλεκτρικού ρεύματος μέσω του σώματός του – του χάρισαν το παρατσούκλι «Ο Μάγος της Ηλεκτρικής Ενέργειας». Οι εφημερίδες το εκμεταλλεύτηκαν και ο Τέσλα διαμόρφωσε ενεργά τον μύθο του, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως έναν «άνθρωπο-αγωγό» προς το μέλλον.
Αλλά αυτή η εικόνα, λέει ο Morus, παραβλέπει μια πιο περίπλοκη πραγματικότητα.
«Είναι βαθιά ειρωνικό ότι ο Τέσλα εφευρίσκει αυτόν τον μύθο ενός επαναστατικού ιδιοφυούς εφευρέτη, την στιγμή που οι πραγματικές επιτυχίες της μηχανικής της ύστερης βικτωριανής εποχής βασίζονται σε τεράστια συλλογική εργασία», λέει ο Morus. «Ναι, οι Βικτωριανοί ανακαλύπτουν εκ νέου τον κόσμο μέσω της μηχανικής και της τεχνολογίας. Αλλά αυτό γίνεται μέσω τεράστιας συλλογικής εργασίας».
Η διατήρηση μιας φαντασίωσης
Ο Μόρους υποστηρίζει ότι αυτό το επίμονο ιδανικό του ατόμου που αλλάζει τον κόσμο – είτε πρόκειται για τον Τέσλα είτε για τον Μασκ – είναι άκρως παραπλανητικό.
«Υπάρχει κάτι πολύ δελεαστικό σε αυτό το είδος της ανατροπής», λέει ο Μόρους, «επειδή κάνει την πρόοδο να φαίνεται εύκολη και σαν να συμβαίνει αύριο κιόλας. Αλλά δεν είναι έτσι: οι ανατροπές στον πραγματικό κόσμο χρειάζονται δεκαετίες, ίσως και αιώνες για να ολοκληρωθούν».
Ο ίδιος ο Τέσλα πέθανε φτωχός και σχεδόν ξεχασμένος το 1943, μετά από αγώνες μιας ζωής για να αξιοποιήσει οικονομικά τις ιδέες του. Στα τελευταία του χρόνια δε, έγινε όλο και πιο εκκεντρικός.
Θα ήταν λοιπόν περήφανος αν έβλεπε το όνομά του σε μια σειρά ηλεκτρικών αυτοκινήτων; «Αναμφίβολα», σύμφωνα με τον Μόρους. «Και πολύ πιθανόν θα ισχυριζόταν ότι τα εφηύρε ο ίδιος».