Ένα νησί στην Ισημερινή Γουινέα ζει σε καθεστώς ψηφιακού αποκλεισμού που ξεπερνά πλέον τον έναν χρόνο, με συνέπειες που δεν περιορίζονται μόνο στην επικοινωνία αλλά πλήττουν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής.
Το ζήτημα του διαδικτύου στην Ισημερινή Γουινέα και ειδικά στην απομονωμένη νήσο Ανομπόν συνιστά ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς η τεχνολογία μπορεί να μετατραπεί σε όπλο πολιτικής καταστολής.
Η ιστορία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2024, όταν κάτοικοι του νησιού υπέβαλαν επιστολή στην κυβέρνηση, διαμαρτυρόμενοι για τις εκρήξεις δυναμίτη που χρησιμοποιούσε μια μαροκινή κατασκευαστική εταιρεία, η Somagec, σε έργα που ήδη είχαν αρχίσει να επιβαρύνουν τα εδάφη και τις καλλιέργειές τους.
Ζει σε καθεστώς ψηφιακού αποκλεισμού
Η αντίδραση του καθεστώτος υπήρξε ακαριαία: φυλακίσεις δεκάδων κατοίκων, που υπέγραψαν το αίτημα, και πλήρης διακοπή της πρόσβασης στο διαδίκτυο για ολόκληρο το νησί. Από τότε, η Ανομπόν ζει σε καθεστώς ψηφιακού αποκλεισμού που ξεπερνά πλέον τον έναν χρόνο, με συνέπειες που δεν περιορίζονται μόνο στην επικοινωνία αλλά πλήττουν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής.
Οι τραπεζικές συναλλαγές έχουν παραλύσει, τα νοσοκομεία δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε επείγουσες καταστάσεις, οι κάτοικοι πληρώνουν δυσβάστακτους λογαριασμούς τηλεφώνου για να επικοινωνούν στοιχειωδώς, ενώ ο φόβος για παρακολουθήσεις και συλλήψεις έχει σκεπάσει την καθημερινότητά τους.
Η καταγγελία των κατοίκων δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια αυθόρμητη προσπάθεια να προστατεύσουν το περιβάλλον και τη διαβίωσή τους, ωστόσο η κυβέρνηση του Τεοντόρο Ομπιάνγκ, του μακροβιότερου ηγέτη της Αφρικής, το θεώρησε απειλή.
Στην Ισημερινή Γουινέα, όπου η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια μιας οικογένειας που απολαμβάνει πολυτέλειες, σε πλήρη αντίθεση με το 57% του πληθυσμού που ζει στη φτώχεια, κάθε ένδειξη αμφισβήτησης αντιμετωπίζεται ως εξέγερση. Ο ίδιος ο αντιπρόεδρος, γιος του προέδρου, έχει καταδικαστεί στο εξωτερικό για διαφθορά και ξέπλυμα, ενώ στη χώρα εμφανίζεται ως ο φυσικός διάδοχος.
Το διαδίκτυο, που σε άλλες κοινωνίες αποτελεί μέσο ανάπτυξης και ενημέρωσης, εδώ γίνεται σύνορο που μπορεί να κλείσει με μια πολιτική απόφαση, αφήνοντας μια ολόκληρη κοινότητα αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο.
Η Ανομπόν, με πληθυσμό περίπου πέντε χιλιάδων κατοίκων, έχει μακρά ιστορία συγκρούσεων με το κέντρο εξουσίας. Η γεωγραφική της απομόνωση και η πολιτιστική της ιδιαιτερότητα τροφοδοτούν εδώ και χρόνια την αίσθηση περιθωριοποίησης.
Το 2013, με την κατασκευή αεροδρομίου πάλι από τη Somagec, δόθηκε η υπόσχεση για σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα, μα η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική: λίγα βήματα ανάπτυξης και πολλά περισσότερα σημάδια ελέγχου. Οι εκρήξεις της εταιρείας μολύνουν καλλιέργειες και νερό, οι κάτοικοι διαμαρτύρονται, και, αντί βελτίωσης, τους στερούν το μοναδικό τους παράθυρο στον κόσμο. Το νησί, που γεωστρατηγικά προσφέρει παρουσία στον πλούσιο σε πετρέλαιο Κόλπο της Γουινέας, μετατρέπεται έτσι σε πειραματικό πεδίο εφαρμογής της κρατικής καταστολής.
Η τακτική δεν είναι μεμονωμένη
Η τακτική δεν είναι μεμονωμένη: σε πολλές αφρικανικές χώρες, το πρώτο βήμα για την καταστολή μιας διαμαρτυρίας είναι το μπλοκάρισμα του διαδικτύου. Η διαφορά όμως εδώ είναι πως δεν πρόκειται για προεκλογική περίοδο, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά για απλή τοπική καταγγελία. Αυτό αποδεικνύει πόσο φοβισμένο είναι το καθεστώς μπροστά στην πιθανότητα συλλογικής δράσης. Η απουσία διαδικτύου δεν αφήνει απλώς την Ανομπόν χωρίς επικοινωνία. Ακυρώνει τη δυνατότητα των κατοίκων να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια από απόσταση, να στείλουν χρήματα, να εκπαιδευτούν ή να ακουστεί η φωνή τους στον έξω κόσμο.
Ορισμένοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί, δηλώνοντας πως η ζωή εκεί έχει καταστεί αφόρητη.
Το ίδιο το έργο της Somagec συνεχίζεται ακάθεκτο, με τον διευθύνοντα σύμβουλο να υπερασπίζεται τις μεθόδους του, επικαλούμενος τεχνικές μελέτες και περιβαλλοντικές αξιολογήσεις. Η εταιρεία δηλώνει ότι δεν έχει σχέση με την απόφαση για το μπλακάουτ και μάλιστα πως και η ίδια αναγκάζεται να στηρίζεται σε ιδιωτικό δορυφορικό δίκτυο για να λειτουργήσει. Ωστόσο, το γεγονός πως η ίδια εταιρεία συνδέεται εδώ και χρόνια με την οικογένεια Ομπιάνγκ αφήνει ανοιχτά τα ερωτήματα.
Η διεθνής κοινότητα, πέρα από κάποιες ανακοινώσεις οργανισμών, όπως η Διεθνής Αμνηστία ή η Access Now, παραμένει σχεδόν αδιάφορη. Οι εξελίξεις στη χώρα επισκιάζονται από τα οικονομικά συμφέροντα γύρω από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και από γεωπολιτικούς υπολογισμούς.
Πρόσφατα, η κυβέρνηση Τραμπ εξέταζε τη χαλάρωση κυρώσεων στον αντιπρόεδρο της χώρας, γεγονός που δείχνει πως οι διεθνείς σχέσεις μπορούν να αφήνουν στην αφάνεια τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Ανομπόν, που ιστορικά διεκδικεί μεγαλύτερη αυτονομία, βλέπει τώρα την ίδια της την ύπαρξη να τίθεται υπό αίρεση: χωρίς σχολεία, χωρίς νοσοκομεία, χωρίς τράπεζες και με μια διαρκή αίσθηση επιτήρησης. Η κοινωνική απομόνωση συνοδεύεται από πολιτική φίμωση και πολιτιστική περιθωριοποίηση, δημιουργώντας μια σιωπηλή ανθρωπιστική κρίση.
Αν το διαδίκτυο σε παγκόσμιο επίπεδο έχει συνδεθεί με την ιδέα της ελευθερίας, της πληροφόρησης και της ανάπτυξης, στην Ισημερινή Γουινέα γίνεται εργαλείο καταστολής και παράτασης ενός καθεστώτος που ζει σε πολυτελή μέγαρα, ενώ αφήνει τους πολίτες του να βυθίζονται στην αφάνεια.