Η γλύπτρια Ναταλία Μελά, ή Νάτα, όπως την αποκαλούσαν οι φίλοι της, ήταν εγγονή του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και της Ναταλίας Δραγούμη.
Γεννήθηκε το 1923, σε φιλοβασιλική οικογένεια. Ο πατέρας της, Μιχαήλ Μελάς, ήταν Σταβλάρχης στα Ανάκτορα. Μικρή υπήρξε έντονα αντι-βενιζελικιά. Σύμφωνα με μαρτυρία της ίδιας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ήταν γείτονάς της και εκείνη για να του σπάει τα νεύρα, έβαζε στη διαπασών το τραγούδι «Του Αετού ο Γιός» που υμνούσε τον Βασιλέα.
Δεκαέξι χρονών η Ναταλία Μελά, έγινε κομμουνίστρια, λόγω του έρωτά της για τον Κώστα Αξελλό. Φοιτήτρια στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, εντάχθηκε στο ΕΑΜ, και σε ομάδα αντίστασης με καθοδηγητή τον Κίτσο Μαλτέζο. Μετά την δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου, έφυγε απ το ΕΑΜ και παρέμεινε «ιδεολογικά ορφανή».
Γρήγορα αναμίχθηκε με τις πρώτες παρέες των υπαρξιστών της Αθήνας και υπήρξε η προστάτρια δύναμη του πάμφτωχου τότε Takis (Τάκη Βασιλάκη) τον οποίο είχε επίσης ερωτευτεί με πάθος.
Υπήρξε στενή φίλη της ποιήτριας Λένας Τσούχλου και μαζί της πραγματοποίησαν ταξίδια σε όλη την Ελλάδα, αναζητώντας το «άπιαστο όνειρο».
Η δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου και η διαφωνία της Νάτας
Ο Κίτσος Μαλτέζος, υπήρξε ηγετική μορφή της ΟΚΝΕ.
Όμως, τον Ιανουάριο του 1943, διαφώνησε με τις διαμορφούμενες πρακτικές και αποχώρησε. Τον κατηγόρησαν για προδοσία και (κάποιοι;) αποφάσισαν την δολοφονία του. Εκείνοι που συνεδρίασαν και τον καταδίκασαν σαν προδότη, ανέθεσαν την «δουλειά» στην ΟΠΛΑ. Ο Μικές Κουρουνιώτης που πάτησε την σκανδάλη ήταν βέβαιος ότι σκότωνε στο όνομα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Η δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου δείχνει ότι για την τότε αριστερά, κάθε διαφωνία ισοδυναμούσε με προδοσία.
Το 2003, η Νάτα Μελά, έδωσε στον γράφοντα, την εξής μαρτυρία:
«Εγώ ήμουν στην «πεντάδα» με τον Άρη Νικολετόπουλο, τον Κώστα Αξελλό, τον εξάδελφό μου Βίκτωρα Μελά και τον Άδωνη Κύρου. Είμασταν συνομήλικοι και όλοι είχαμε προσχωρήσει στο ΕΑΜ. Εκείνη την εποχή δεν μπορούσες να είσαι ανεξάρτητος. Ο Κίτσος Μαλτέζος, ήταν μεγαλύτερός μας και ήταν αυτός που μας μύησε στην οργάνωση και στις μορφές αντίστασης. Θυμάμαι πως ήμουν τότε τρελά ερωτευμένη με τον Αξελλό. Ο Αξελλός δεν πίστευε ότι είχα ασπαστεί πραγματικά την ιδεολογία και ήθελε να με δοκιμάσει. Μου έκανε σκληρά τεστ. Με πήγαινε στην Καισαριανή, στο Μοναστήρι και με έβαζε να πατώ πάνω στα εικονίσματα και να φτύνω στους αγίους. Ήμασταν λοιπόν μια πεντάδα, μια συνωμοτική ομάδα αντίστασης τα λεγόμενα «Αξελλά» αφού ο Κώστας ήταν και ο πλέον δραστήριος, πάντως όλοι είχαμε καθοδηγητή τον Μαλτέζο. Αργότερα με έβαλαν στην «οικονομική πεντάδα» του Κολωνακίου, με την Μαρία Αναγνωστοπούλου. Αποστολή είχα να συγκεντρώνω χρήματα από τους πλούσιους γνωστούς και συγγενείς μου.
Όταν μπήκα στη Σχολή Καλών Τεχνών, συνέχισα να μαζεύω χρήματα με κάθε τρόπο. Κάναμε αντίγραφα αρχαίων, τα περνούσαμε με σκουριά και κοκκινόχωμα, τα ψήναμε σε φούρνο και τα πουλούσαμε σε γερμανούς αξιωματικούς για αρχαιοελληνικά ανάγλυφα. Τα λεφτά φυσικά πήγαιναν στον μεγάλο αγώνα του ΕΑΜ. Στα 1943, ο Μαλτέζος διαφώνησε και άφησε την οργάνωση. Θυμάμαι μια μέρα που τον συνάντησα στον δρόμο και μου είπε «Ναταλία, να φύγεις από το ΕΑΜ γιατί θα ματοκυλιστούμε!..». Δεν μου άρεσε αυτός ο δημοτικισμός και του απάντησα «…Αιματοκυλιστούμε είναι το σωστό ρε γάιδαρε!..». Όταν τον δολοφόνησαν πήρα τηλέφωνο την Αναγνωστοπούλου «Μαρία, σκοτώσανε τον Κίτσο!..» της είπα τρομαγμένη. Εκείνη μου απάντησε ψυχρά «Ένας προδότης λιγότερο!». «Τότε, Μαρία, ξεγράψτε κι εμένα!…». Έκλεισα το τηλέφωνα και ήξερα ότι δεν ανήκα πια στην οργάνωση. Πολλά χρόνια μετά, συζήτησα με την Μαρία για την δολοφονία. Είχε αλλάξει. Παραδέχτηκε ότι ήταν λάθος».
Μετά την Απελευθέρωση
Οι πρώτες μεταπολεμικές παρέες (νέοι ζωγράφοι, γλύπτες, αρχιτέκτονες, μουσικοί και συγγραφείς), συχνάζουν στο πατάρι του Λουμίδη και στο Βυζάντιο στο Κολωνάκι. Σε αυτές τις συναναστροφές, εντοπίζεται η πρώτη ελεύθερη νεανική διάθεση στην Ελλάδα: Η Ναταλία Μελά (Νάτα), έχει γίνει «έξαλλη» μετά την δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου.
Η «κολλητή» της φίλη Λένα Τσούχλου διάγει εξίσου έξαλλο βίο και διατηρεί συναισθηματικό δεσμό με τον Νίκο Κούνδουρο. Στην παρέα της, ο διάσημος σήμερα γλύπτης Takis (Τάκης Βασιλάκης).
Ακόμη, ο Γιώργος Μακρής, που γράφει τότε συνεχώς χωρίς να δημοσιεύει, τα ποιήματά του θα βγουν πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του, από τον ξάδελφό του Άγγελο Καράκαλο.
Η Φώφη Τρέζου, ένα τρελοκόριτσο που δούλευε στην ανοικοδόμηση (είχε μόλις τελειώσει Γεωπόνος) και ήθελε να φύγει στην Αφρική. Ο Γιώργος Λιάλιος, εξάδελφος του Ρόδη Ρούφου αλλά και τα παράξενα αδέλφια Βλαδίμηρος και Λίλη Μακ, που ισχυρίζονταν ότι ήταν γαλαζοαίματοι. Η Μαντώ Αραβαντινού, ο Μίνως Αργυράκης και άλλα πνευματικά τέκνα της εποχής που παρακολουθούσαν τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Γιάννη Τσαρούχη.
Όλοι αυτοί έχουν μεταξύ τους κάτι κοινό: ξεχειλίζουν από σφρίγος και πολιορκούνται από ανησυχίες και όνειρα. Αποτελούν την πρωτοπορία μιας νεολαίας που έχει έναν ήλιο στο μέτωπο. Κηρύττουν ένα διαφορετικό ευαγγέλιο, την χαρά της ζωής και την δημιουργία. Για τους άλλους που έχουν εγκλωβιστεί στην αδιέξοδη λογική του εμφύλιου, αποτελούσαν το άκρον άωτον της κατάντιας.
Το καλλιτεχνικό της έργο
Ως γλύπτρια, η Ναταλία Μελά, μας άφησε πλούσιο και σημαντικότατο έργο. Υλικά της, αρχικά ήταν το μάρμαρο και η πέτρα, αλλά από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν επιστρέφει από το Παρίσι, όπου είχε μάθει να δουλεύει με το οξυγόνο, στρέφεται και στη χρήση του μετάλλου.
Χρησιμοποίησε "ready-made" σιδηρικά και εργαλεία, αντλώντας έμπνευση από το φυσικό κόσμο: πτηνά και ζώα - κοκόρια, κριάρια, ταύρους, κατσίκες, περιστέρια – και από την ελληνική μυθολογία.
Ανάμεσα σ’ ένα πλήθος γλυπτών της, περιλαμβάνονται:
Προτομή Στέφανου Δραγούμη (1950. μάρμαρο, Αθήνα – Ζάππειο)
Προτομή Παύλου Μελά (1952, Θεσσαλονίκη).
Προτομή Γεωργίου Πεσματζόγλου (1955, Αθήνα – Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας).
Έλληνας πολεμιστής (1960, μάρμαρο).
Νέα Μυθολογία (1961, σίδερα)
Σάτυρος (1962, ορείχαλκος).
Ταύροι (1975, πολυεστέρας).
Οικογένεια (τρεις κατσίκες), Κήπος Προεδρικού Μεγάρου.
Ανδρεία, Σοφία, Δόξα (υπαίθρια γλυπτική, Παιανία Αττικής).
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (Σπέτσες, Λιμάνι της Ντάπιας).
Κυβέλη (ολόσωμος μαρμάρινος ανδριάντας, ύψους 2.35 μ. Περίβολος Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων, οδός Ακαδημίας. Φιλοτεχνήθηκε το 1992 και τοποθετήθηκε το 1994).
Μνημείο πεσόντων στα Ίμια (1996, Αθήνα - Πλατεία Παύλου Μελά, Σαρόγλειο. Ανεγέρθηκε επί Δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου).
Το 2008 το Μουσείο Μπενάκη της αφιέρωσε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση. Παρουσίασε έργα της ("Τα Χάρτινα") για τελευταία φορά στη γκαλερί Σκουφά το 2012.
Το 2011 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο της με το Αριστείον Καλών Τεχνών.
Η κηδεία της θα γίνει την Τετάρτη 17 Απριλίου στο Α’ Νεκροταφείο και ώρα 2 μ.μ.
Credits – όλες οι φωτογραφίες ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκα.