Στον κόσμο του Κιμ Ιλχιούκ, το καθεστώς της Πιονγκγιάνγκ δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα, αλλά κάτι που κουβαλά πάνω του: τις πληγές, την πείνα, τον τρόμο των δημοσίων εκτελέσεων.
Ο Κιμ Ιλχιούκ μιλάει γρήγορα, σχεδόν ασθματικά, σαν κάποιος που κουβαλάει χρόνια σιωπής και προσπαθεί να τα χωρέσει όλα σε μία ανάσα. Είναι 30 ετών, ζει στη Σεούλ, δουλεύει διπλές βάρδιες - σε εστιατόριο το πρωί, σε αποθήκη το βράδυ - και κρατά στην αγκαλιά του τη μικρή του κόρη, γεννημένη λίγο μετά τη φυγή της οικογένειάς του από τη Βόρεια Κορέα.
Όσο μιλάει στην ισπανική εφημερίδα El Pais, δαγκώνει έναν καρπό καλαμποκιού και απολογείται: «Δεν έχω χρόνο να φάω αλλιώς. Αλλά είμαι ευτυχισμένος». Πίσω από αυτή την απλή φράση κρύβεται μια ιστορία απόγνωσης και επιβίωσης - μια από εκείνες που αποκαλύπτουν τη σκληρότητα ενός καθεστώτος που συνεχίζει να κυβερνά με σιδερένια γροθιά και τρόμο.
Μια εικόνα που δεν μπορεί να ξεχάσει
Ο Κιμ εγκατέλειψε τη Βόρεια Κορέα το 2023, μαζί με τη μητέρα και τη σύζυγό του, που ήταν τότε έγκυος. Έφυγαν με βάρκα, μεταφέροντας τις στάχτες του πατέρα του σε μια μικρή τεφροδόχο. Ο πατέρας τους είχε πεθάνει χρόνια πριν, αλλά τους είχε βάλει να του δώσουν μια υπόσχεση: «Αν έρθει η στιγμή, φύγετε όλοι». Την τήρησαν.
Το ταξίδι τους κατέληξε στο νησί Γεονπγέονγκ της Νότιας Κορέας, μέσα στη νύχτα, κάτω από τη σκιά των περιπολιών. Τώρα, στη Σεούλ, ο Κιμ προσπαθεί να ξαναχτίσει τη ζωή του, αλλά οι μνήμες από το βορρά δεν τον εγκαταλείπουν. Ειδικά εκείνη μιας εκτέλεσης φίλου του που είδε με τα ίδια του τα μάτια - μιας εικόνας που δεν μπορεί να ξεχάσει.
Ήταν καλοκαίρι του 2022, σε μια ανοιχτή έκταση κοντά στην Τανγκουίστσε, την πρωτεύουσα της επαρχίας του. Εκεί, όπως κάθε δύο ή τρεις μήνες, συγκεντρώθηκαν χιλιάδες άνθρωποι για να παρακολουθήσουν μια δημόσια εκτέλεση. Η παρουσία ήταν υποχρεωτική - κανείς δεν μπορούσε να αρνηθεί, ούτε καν τα παιδιά. Το θέαμα ήταν πάντα το ίδιο: δεμένοι κρατούμενοι, στρατιώτες σε παράταξη, σειρήνες, συνθήματα υπέρ του Κιμ Γιονγκ Ουν.
«Οι τρεις νόμοι του κακού»
Εκείνη τη μέρα, ανάμεσα στους καταδικασμένους, ο Κιμ είδε ένα γνώριμο πρόσωπο. Ήταν ένας νεαρός 22 ετών, σχεδόν παιδί, που τον ήξερε από τη γειτονιά. Η κατηγορία: είχε δει και διαδώσει 70 τραγούδια και τρεις νοτιοκορεατικές τηλεοπτικές σειρές. Τον εκτέλεσαν μπροστά σε όλους. «Ήταν σαν μικρός αδερφός μου», λέει ο Κιμ. «Δεν έκλαψα τότε. Στη Βόρεια Κορέα δεν κλαις. Απλώς θυμάσαι.»
Το «έγκλημα» του νεαρού βασιζόταν στον «Νόμο για την Απόρριψη της Αντιδραστικής Ιδεολογίας και Κουλτούρας», ψηφισμένο το 2020, που επιβάλλει την ποινή του θανάτου σε όποιον εισάγει, βλέπει ή διαδίδει ξένο υλικό όπως τραγούδια, ταινίες, βιβλία ή σειρές. Είναι ένας από τους τρεις νόμους που ο Κιμ αποκαλεί «οι τρεις νόμοι του κακού».
Θεσπίστηκαν στη διάρκεια της πανδημίας, όταν το καθεστώς έκλεισε ακόμα περισσότερο τη χώρα, αποκόβοντας κάθε δίαυλο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Ο Κιμ Γιονγκ Ουν θέλησε να καταπνίξει κάθε ίχνος ξένης επιρροής, ιδίως στους νέους που είχαν αρχίσει να βλέπουν λαθραία νοτιοκορεατικές παραγωγές σε USB ή κινητά τηλέφωνα. Αυτά τα μικρά παράθυρα ελευθερίας θεωρήθηκαν απειλή για το σύστημα.
Ο ίδιος ο Κιμ Ιλχιουκ είχε μεγαλώσει κοντά στα σύνορα, σε περιοχή όπου μπορούσε να «πιάσει» ραδιοφωνικά κύματα από τη Νότια Κορέα. Θυμάται να βλέπει τηλεοπτικές εκπομπές που μιλούσαν ελεύθερα για την κυβέρνηση, για ατυχήματα, για σκάνδαλα.
«Ήταν σοκαριστικό. Εκεί έδειχναν την αλήθεια. Στη Βόρεια Κορέα δεν υπάρχει είδηση που να λέει κάτι αρνητικό για το Κόμμα. Όλα είναι ψέμα. Μόνο επαίνους, μόνο δοξασίες.» Ο πατέρας του, λέει, συνήθιζε να ακούει ραδιόφωνο κρυφά τα βράδια. Από αυτόν έμαθε ότι υπήρχε ένας άλλος κόσμος - ένας κόσμος όπου μπορούσες να πεις την άποψή σου χωρίς να πεθάνεις γι’ αυτήν.
«Επανεκπαίδευση μέσω καταναγκαστικής εργασίας»
Όταν ο Κιμ και η γυναίκα του πιάστηκαν να συζούν χωρίς να είναι επίσημα παντρεμένοι, τιμωρήθηκαν βάσει ενός άλλου «νόμου του κακού» - του Νόμου για τη Διασφάλιση της Εκπαίδευσης των Νέων. Καταδικάστηκαν σε «επανεκπαίδευση μέσω καταναγκαστικής εργασίας». Για μήνες, δούλευαν υπό φρουρά, σπάζοντας πέτρες και καθαρίζοντας δρόμους, ώσπου κατάφεραν να εξαγοράσουν προσωρινά την ελευθερία τους με δωροδοκίες. Τότε κατάλαβαν ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή πέρα από τη φυγή. «Δεν θέλαμε να πεθάνουμε, αλλά δεν θέλαμε ούτε να ζήσουμε έτσι», λέει.
Η μαρτυρία του Κιμ συνάδει με τα ευρήματα της Έκθεσης του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Βόρεια Κορέα (2025), η οποία αναφέρει αύξηση στις εκτελέσεις για αδικήματα όπως η κατανάλωση ξένου περιεχομένου ή η κατοχή κινητών με πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Το καθεστώς έχει επιβάλει απόλυτο έλεγχο: δημόσιες αυτοκριτικές, παρακολούθηση επικοινωνιών, απομόνωση από τον έξω κόσμο. Η χώρα λειτουργεί με ένα εσωτερικό ιντρανέτ, προσβάσιμο μόνο από κρατικούς υπαλλήλους, ενώ το διαδίκτυο είναι πρακτικά ανύπαρκτο. «Δεν υπάρχει άλλη χώρα τόσο αποκομμένη όσο η Βόρεια Κορέα», σημειώνει η έκθεση.
Ένας άλλος Βορειοκορεάτης, ο Σεονγκγιούν Ριου, που διέφυγε το 2019 ενώ υπηρετούσε τη θητεία του, περιγράφει το ίδιο καθεστώς φόβου. «Όταν ο Κιμ Γιονγκ Ουν ανέλαβε, φάνηκε πως ήθελε να αλλάξει κάποια πράγματα, να ανοίξει τη χώρα», λέει. «Όμως οι άνθρωποι γύρω του - οι παλιοί φίλοι του πατέρα του - τον προειδοποίησαν πως ήταν επικίνδυνο. Έτσι επέστρεψε στην παλιά πορεία.»
Ο Ριου πέρασε με τα πόδια τη Ζώνη Αποστρατιωτικοποίησης (DMZ) και σήμερα σπουδάζει φιλοσοφία στις Φιλιππίνες. «Αυτό που φοβούνται περισσότερο στη Βόρεια Κορέα δεν είναι οι βόμβες, είναι η πληροφορία. Αν ο λαός μάθει την αλήθεια, το καθεστώς τελειώνει. Η πληροφόρηση είναι το αληθινό πυρηνικό όπλο.»
Το δόγμα της αυτοδυναμίας
Η ιδεολογία του Juche, το δόγμα της αυτοδυναμίας που διαμόρφωσε ο Κιμ Ιλ Σουνγκ, παραμένει το ιερό βιβλίο του καθεστώτος. Όλοι οφείλουν να συμμετέχουν σε εβδομαδιαίες συνελεύσεις αυτοκριτικής, να καταγγέλλουν άλλους, να εξομολογούνται τις «αστοχίες» τους. Ο Κιμ το περιγράφει ως «μια θρησκεία χωρίς συγχώρεση», με τον ηγέτη στη θέση του Θεού. «Αν βάλεις αφίσα του Κιμ Γιονγκ Ουν στραβά στον τοίχο, μπορεί να εκτελεστείς. Αν σκίσεις κατά λάθος εφημερίδα που έχει τη φωτογραφία του, πας φυλακή.»
Η ερευνητρια της Human Rights Watch, Λίνα Γιουν, συνδέει την έξαρση της καταστολής με την αποτυχία του Κιμ Γιονγκ Ουν να εκπληρώσει την υπόσχεση ευημερίας που είχε δώσει στον λαό του. Μετά τις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις του 2018-19 και τα νέα κύματα κυρώσεων, η οικονομία κατέρρευσε. «Τότε άρχισαν ξανά οι ιδεολογικές εκστρατείες πίστης, κυρίως προς τη νεολαία. Είδαν ότι οι νέοι εκτίθενται όλο και περισσότερο σε ξένο περιεχόμενο, ειδικά κοντά στα σύνορα. Αυτή η νέα γενιά δεν πιστεύει πια στη θεϊκή εικόνα της οικογένειας Κιμ. Και αυτό το καθεστώς το θεωρεί προδοσία.»
Ο Κιμ Ιλχιουκ λέει πως κάθε φορά που έβλεπε ένα από αυτά τα λαθραία προγράμματα, ένιωθε ότι ανάσαινε για λίγο. «Δεν ήταν απλώς διασκέδαση. Ήταν ζωή. Οι άνθρωποι εκεί γελούσαν, ερωτεύονταν, έκαναν λάθη και κανείς δεν τους σκότωνε γι’ αυτό.» Τώρα στη Σεούλ, έχει ένα μικρό σπίτι, δουλεύει ασταμάτητα, αλλά δεν σταματά να σκέφτεται όσους άφησε πίσω. «Η μικρή μου θα μεγαλώσει χωρίς φόβο. Αυτό φτάνει για μένα. Αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω τα πρόσωπα εκείνων που εκτέλεσαν. Όταν τρως, όταν γελάς, πάντα τους βλέπεις.»
Στον κόσμο του Κιμ, το καθεστώς της Πιονγκγιάνγκ δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα, αλλά κάτι που κουβαλά πάνω του: τις πληγές, την πείνα, τον τρόμο των δημοσίων εκτελέσεων. Κι όμως, πίσω από τη φωνή του υπάρχει μια ήσυχη πίστη πως κάποτε η χώρα του θα αλλάξει. «Η Βόρεια Κορέα δεν θα πέσει από πόλεμο», λέει. «Θα πέσει από ένα τραγούδι, από μια ταινία, από μια φράση που θα ακουστεί τη σωστή στιγμή.»