Την 1η Οκτώβρη του 1994 το Filmnet μύησε τους Έλληνες στο μοντέλο κατανάλωσης τηλεοπτικού περιεχομένου που σήμερα θεωρούμε αυτονόητο.
Πριν από ακριβώς 31 χρόνια, την 1η Οκτωβρίου του 1994, η Ελλάδα μπήκε επισήμως στη νέα εποχή της ψυχαγωγίας. Εκείνη την ημέρα εξέπεμψε για πρώτη φορά το Filmnet, το πρώτο συνδρομητικό κανάλι της χώρας, φέρνοντας μαζί του μια μικρή τηλεοπτική επανάσταση.
Μέχρι τότε, η τηλεόραση στην Ελλάδα ήταν ένας χώρος μετρημένων επιλογών: τα κρατικά κανάλια της ΕΡΤ και τα ιδιωτικά που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, με προγράμματα που κινούνταν ανάμεσα σε ενημέρωση, λαϊκά σόου και καθημερινές σειρές.
Το Filmnet, όμως, ήρθε να προσφέρει κάτι που μέχρι τότε φάνταζε εξωτικό: μια εμπειρία τηλεθέασης παρόμοια με εκείνη των κινηματογραφικών αιθουσών και των μεγάλων ευρωπαϊκών καναλιών, με ταινίες πρώτης προβολής, αθλητικά γεγονότα και, κυρίως, μια αίσθηση αποκλειστικότητας.
Η πρώτη γεύση ενός πιο «δυτικού» τρόπου ψυχαγωγίας
Η ιστορία του Filmnet στην Ελλάδα είναι δεμένη με την αλλαγή νοοτροπίας γύρω από τη θέαση και την έννοια του «premium περιεχομένου». Για πρώτη φορά, η τηλεόραση δεν ήταν απλώς κάτι που ερχόταν δωρεάν μέσω κεραίας, αλλά μια υπηρεσία που απαιτούσε συνδρομή. Το περίφημο «κουτί αποκωδικοποιητή» του Filmnet έγινε σύμβολο μιας νέας εποχής, ενός μικρού τεχνολογικού θαύματος που συνδεόταν στην τηλεόραση και μετέτρεπε το οικιακό σαλόνι σε ιδιωτικό κινηματογράφο.
Ήταν η εποχή που η φράση «έχω Filmnet» λειτουργούσε σχεδόν σαν κοινωνικό status, όπως αργότερα θα συνέβαινε με το internet και τα πρώτα smartphones. Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης και των μεγάλων αντιθέσεων, το Filmnet ήταν η πρώτη πραγματική γεύση ενός διαφορετικού, πιο «δυτικού» τρόπου ψυχαγωγίας.
Το Filmnet άλλαξε τον τρόπο που οι Έλληνες έβλεπαν μπάλα
Το κανάλι ανήκε στην ολλανδική FilmNet Holdings, που είχε ήδη παρουσία στη Σκανδιναβία και το Βέλγιο. Το ελληνικό του παράρτημα δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τη Multichoice Hellas, και πολύ γρήγορα το Filmnet απέκτησε φανατικό κοινό.
Οι τηλεθεατές μπορούσαν πλέον να δουν ταινίες που λίγους μήνες νωρίτερα προβάλλονταν στις αίθουσες: από χολιγουντιανά blockbusters όπως το Jurassic Park και το Speed, μέχρι βραβευμένα ευρωπαϊκά φιλμ, ρομαντικές κομεντί ή θρίλερ που δεν είχαν περάσει ποτέ από την ελεύθερη τηλεόραση. Ήταν η πρώτη φορά που οι Έλληνες γνώριζαν την έννοια του «προγραμματισμένου ραντεβού» με μια ταινία, χωρίς διαφημίσεις και χωρίς διακοπές.
Αν υπήρχε, όμως, ένας τομέας όπου το Filmnet σημάδεψε ανεξίτηλα τη δεκαετία, αυτός ήταν το ποδόσφαιρο. Οι μεταδόσεις των αγώνων του ελληνικού πρωταθλήματος από το Filmnet άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που οι Έλληνες έβλεπαν μπάλα. Μέχρι τότε, οι αγώνες ήταν υπόθεση της δημόσιας τηλεόρασης, με ελάχιστα τηλεοπτικά δικαιώματα και ερασιτεχνική παραγωγή.
Το Filmnet, με τον επαγγελματισμό των ξένων δικτύων, καθιέρωσε τα πλάνα υψηλής ευκρίνειας, τους σχολιαστές-προσωπικότητες και την ανάλυση του αγώνα ως τηλεοπτικό προϊόν. Οι Κυριακές δεν ήταν πια μόνο «ποδόσφαιρο στο γήπεδο», αλλά και «ποδόσφαιρο στο Filmnet». Στην πραγματικότητα, το κανάλι έβαλε τα θεμέλια για ό,τι αργότερα θα γινόταν η Nova και η πλήρης εμπορευματοποίηση του ελληνικού αθλητισμού.
Μια νέα αισθητική
Πέρα όμως από τις ταινίες και το ποδόσφαιρο, το Filmnet έφερε κάτι πιο λεπτό αλλά εξίσου σημαντικό: μια νέα αισθητική. Το σήμα του χαράχτηκε στη μνήμη μιας ολόκληρης γενιάς. Οι διαφημίσεις του υπόσχονταν «τη μαγεία του σινεμά στο σπίτι σου» και τα περιοδικά της εποχής διαφήμιζαν τις «ταινίες του μήνα» σαν γεγονότα. Ήταν η εποχή που οι τηλεθεατές ανακάλυπταν τη χαρά του προγραμματισμού, του να ανοίγεις την τηλεόραση όχι για να «δεις τι έχει», αλλά γιατί ξέρεις ήδη τι θέλεις να δεις. Το Filmnet μύησε τους Έλληνες στο μοντέλο κατανάλωσης περιεχομένου που σήμερα θεωρούμε αυτονόητο.
Η άφιξή του δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Ορισμένοι μιλούσαν για «τηλεόραση για πλούσιους», άλλοι κατηγορούσαν το Filmnet πως «θα σκοτώσει τον κινηματογράφο», και κάποιοι πιο ηθικολόγοι γκρίνιαζαν για τις μεταμεσονύχτιες ερωτικές ταινίες που έβρισκαν χώρο στο πρόγραμμά του. Ωστόσο, το κοινό έδειξε γρήγορα ότι είχε αγκαλιάσει τη νέα ιδέα: μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, το Filmnet μετρούσε δεκάδες χιλιάδες συνδρομητές, ενώ οι προβολές του ήταν σημείο αναφοράς για κάθε σινεφίλ.
Η τεχνολογία της συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Το Filmnet στηρίχτηκε αρχικά στην αναλογική μετάδοση μέσω δορυφόρου και σε αποκωδικοποιητές που παραδίδονταν από τεχνικούς στα σπίτια των συνδρομητών. Ήταν η πρώτη φορά που η έννοια της «τεχνικής υποστήριξης» μπήκε στην ελληνική κουλτούρα ψυχαγωγίας. Πίσω από το Filmnet υπήρχε μια ολόκληρη βιομηχανία, με call centers, συνεργεία εγκατάστασης και ένα δίκτυο διανομής που λειτουργούσε σαν πρόδρομος των μετέπειτα παρόχων τηλεπικοινωνιών. Κάθε νέα ταινία ή τηλεοπτική πρεμιέρα γινόταν γεγονός, ενώ η εικόνα του αποκωδικοποιητή με το πράσινο λαμπάκι που άναβε το βράδυ έγινε σχεδόν μυθική.
Το 1997 το Filmnet απορροφήθηκε από τη Nova, όμως η κληρονομιά του παρέμεινε ζωντανή. Η Nova μπορεί να έφερε την ψηφιακή μετάδοση και το πρώτο ελληνικό δορυφορικό πλέγμα καναλιών, αλλά το DNA της συνδρομητικής ψυχαγωγίας ήταν ήδη γραμμένο από το Filmnet. Ήταν εκείνο που έδειξε ότι το κοινό ήταν διατεθειμένο να πληρώσει για ποιοτικό περιεχόμενο και ότι η τηλεόραση μπορούσε να λειτουργεί ως προσωπική εμπειρία. Με τον δικό του τρόπο, το Filmnet προανήγγειλε τη σημερινή εποχή του Netflix και του streaming - τη μετάβαση από το κοινό τηλεοπτικό βίωμα στο ατομικό θέαμα, από τη μαζική εκπομπή στη στοχευμένη εμπειρία.
Τριάντα ένα χρόνια μετά την πρώτη του εκπομπή, το Filmnet δεν είναι απλώς μια νοσταλγική ανάμνηση. Είναι το σημείο μηδέν της ελληνικής κουλτούρας της συνδρομητικής τηλεόρασης, το πρώτο κεφάλαιο μιας ιστορίας που άλλαξε ριζικά τον τρόπο που οι Έλληνες σχετίζονται με την οθόνη. Ήταν η στιγμή που η τηλεόραση έπαψε να είναι ένα παράθυρο στραμμένο προς τον έξω κόσμο και έγινε ένας καθρέφτης προσωπικής επιθυμίας και επιλογής. Ήταν η αρχή της εποχής όπου ο θεατής δεν παρακολουθούσε απλώς, αλλά επέλεγε.
Σήμερα, σε μια εποχή που το περιεχόμενο είναι άπειρο και το streaming αδιανόητα εύκολο, το Filmnet μοιάζει μακρινό και, ταυτόχρονα, βαθιά οικείο. Ήταν το πρώτο ελληνικό βήμα προς την εποχή του on demand. Ένα κουτί που άνοιξε τον δρόμο για έναν ολόκληρο τρόπο ζωής. Και αν υπάρχει κάτι που αξίζει να θυμόμαστε, είναι ότι όλα ξεκίνησαν εκείνο το φθινόπωρο του ’94, με έναν αποκωδικοποιητή να αναβοσβήνει πράσινα δίπλα στην τηλεόραση, και τη φωνή του σποτ να υπόσχεται: «Filmnet: η μαγεία του κινηματογράφου στο σπίτι σου».