Οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο αποτελούν πλέον παράδειγμα του πώς οι πιο επιμελείς μαθητές, όταν έφτασαν στην κορυφή, υιοθέτησαν τις σκληρές τακτικές εκείνων που κάποτε έκαναν τη ζωή τους μίζερη.
Ένα νέο είδος αντιήρωα μοιάζει να κατακτά τον κόσμο: ο «κακός σπασίκλας».
Αυτές οι φιγούρες, πνευματικοί κληρονόμοι του Lex Luthor και των κλασικών κακών του James Bond, συνδέονται όλο και περισσότερο με πραγματικά πρόσωπα - με πιο αξιοσημείωτο τον Elon Musk, τον άνθρωπο που εκτοξεύει πυραύλους στο Διάστημα ενώ απολύει εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανούς δημόσιους υπαλλήλους.
«Όλο και περισσότερες φωνές υποστηρίζουν ότι οι πιο επικίνδυνοι τύραννοι μπορεί να είναι εκείνοι που κάποτε υπέφεραν από την περιθωριοποίηση στην εφηβεία τους. Καλώς ήρθατε στην άνοδο μιας νέας τάξης: της "nerdocracy", δηλαδή της "ολιγαρχίας των σπασικλών"», σημειώνει η ισπανική εφημερίδα El Pais.
Η Moira Donegan, γράφοντας στον Guardian, υποστηρίζει ότι έχουμε εισέλθει στην εποχή του «σπασίκλα με ναρκισσισμό». Περιγράφει τον Musk ως ένα πρώην ντροπαλό, μελετηρό παιδί, που τώρα «επιμένει να είναι επιδεικτικά ασεβής, καθώς καταστρέφει τις ζωές των ανθρώπων».
Στον ιστότοπο Medium, ο George Dillard προσθέτει ότι ακόμη και οι πιο μετρημένες προσωπικότητες αυτής της ειδικής ομάδας -όπως ο Jeff Bezos και ο Mark Zuckerberg- πιστεύουν ότι έχει έρθει η ώρα για την τελική τους άνοδο, η οποία κατέστη δυνατή χάρη στην άνοδο του Donald Trump.
Σύμφωνα με τον Dillard, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Zuckerberg έχει αφήσει κατά μέρος κάθε αναστολή και τώρα ντύνεται σαν... μαφιόζος της δεκαετίας του '70, επιδεικνύοντας ένα ρολόι αξίας 900.000 δολαρίων: δεν προσποιούνται καν πλέον ότι είναι κανονικοί άνθρωποι.
Εν τω μεταξύ, ορισμένοι συντηρητικοί σχολιαστές υιοθετούν έναν πιο αισιόδοξο τόνο. Αμερικανοί αναλυτές όπως ο Νόλαν Φίνλεϊ και η Μπρίτανι Τσέιν υποδηλώνουν ότι η πολιτική άνοδος των δισεκατομμυριούχων επιχειρηματιών της τεχνολογίας μπορεί να μη σημαίνει σώνει και ντε... καταστροφή, αλλά, αντίθετα, να προσφέρει τη ριζοσπαστική λύση σε μια «διαλυμένη» αμερικανική οικονομία.
Η φοιτητική κουλτούρα των ΗΠΑ
Ο σκηνοθέτης Λαρς Φον Τρίερ είπε προ ετών ότι δεν χρειάζεται να έχεις μεγαλώσει στο Τέξας, το Ουαϊόμινγκ ή τη Μοντάνα για να καταλάβεις την κουλτούρα των φοιτητών στις ΗΠΑ. Κατά κάποιον τρόπο, όλοι έχουμε φοιτήσει σε αμερικανικό λύκειο - κάπου μέσα στην τεράστια, παγκοσμιοποιημένη εκδοχή των Ηνωμένων Πολιτειών που μας παρουσιάζεται μέσω τηλεοπτικών εκπομπών, ταινιών, μουσικής, κόμικ και βιντεοπαιχνιδιών. Όλοι γνωρίζουμε τα κλισέ: χοροί, μαζορέτες και στερεοτυπικές ετικέτες όπως «αθλητής», «δημοφιλής» και, φυσικά... το «σπασικλάκι της τάξης».
Όπως έδειξε ο επιστήμονας και εμπειρογνώμονας τεχνολογίας Burr Settles μέσω μιας στατιστικής ανάλυσης εκατοντάδων χιλιάδων αλληλεπιδράσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι κάποτε περιθωριοποιημένοι σπασίκλες έχουν πλέον ανέλθει στην κορυφή της... κοινωνικής «τροφικής αλυσίδας».
The Revenge of the Nerds
Ο Burr Settles αποφάσισε να ξεκαθαρίσει μια για πάντα τη διαφορά μεταξύ των nerds και της γειτονικής τους φυλής: των geeks, με τους οποίους συχνά συγχέονται. Αμφισβήτησε ακόμη και ποια ετικέτα περιγράφει καλύτερα τον νεαρό εαυτό του - nerd ή geek; Το συμπέρασμά του: οι geeks είναι «συλλέκτες», οι nerds είναι «μελετητές».
Οι geeks έλκονται από τα βιντεοπαιχνίδια και τα ιαπωνικά κόμικ, οι nerds από το σκάκι και το Sudoku. Και οι δύο μπορεί να θεωρηθούν κοινωνικά αδέξιοι, αλλά υπάρχει μια βασική διαφορά: οι geeks είναι introverts [εσωστρεφείς], ενώ οι nerds είναι εξωστρεφείς αλαζονικοί επιχειρηματίες, η αυτοεκτίμηση των οποίων αντλείται από την περιφρόνηση των άλλων. Ο Sheldon Cooper; Geek. Ο Steve Jobs, ο Bill Gates, ο Mark Zuckerberg; Nerds.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, και οι δύο θα ενέπιπταν στην (πολύ ευρύτερη) κατηγορία των «freaks». Ωστόσο, περίπου την ίδια εποχή, που συνέπεσε με τη συντηρητική αντεπανάσταση του Ρόναλντ Ρέιγκαν και την κυκλοφορία ταινιών όπως το «The Revenge of the Nerds» (1984), οι «σπασίκλες» άρχισαν να αναδύονται ως μια ξεχωριστή «φυλή» - μια επαναστατική ελίτ έτοιμη να αμφισβητήσει το σύστημα των τάξεων στο λύκειο, ενώ οι geeks παρέμεναν στα δωμάτιά τους παίζοντας με τα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια.
Ο Trey Parker, συνδημιουργός του South Park, αποτύπωσε την εικόνα αυτή με σκληρή σαφήνεια: ο ίδιος (αυτοαποκαλούμενος και ως «επαγγελματίας nerd») κερδίζει τώρα εκατομμύρια, ενώ πολλοί από τους αθλητές του λυκείου που κάποτε τον βασάνιζαν, τώρα ψήνουν μπιφτέκια στο McDonald's.
Ο Bill Gates πήγε ένα βήμα παραπέρα σε μια ομιλία του πριν από 15 χρόνια, συμβουλεύοντας: «Να είστε καλοί με τους nerds. Είναι πιθανό να καταλήξετε να δουλεύετε για έναν».
Υπάρχει κάτι βαθιά ικανοποιητικό -ακόμη και λυτρωτικό- σε αυτό το συναίσθημα: Οι τελευταίοι θα καταλήξουν να είναι πρώτοι και καλύτεροι. Η νοημοσύνη, η φιλοδοξία και η επιμονή ανταμείβονται. Η ωμή βία και ο εκφοβισμός τιμωρούνται. Ήδη από το 1990, ο Leonid Fridman υποστήριζε σε ένα άρθρο των New York Times ότι «Η Αμερική χρειάζεται τους nerds της».
Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Source Code: My Beginnings», ο Μπιλ Γκέιτς θυμάται ότι φοιτούσε σε ένα γυμνάσιο που κυριαρχούσε ο «αντιδιανοουμενισμός». Οι μαθητές που ήταν διαφορετικοί -εκείνοι που μελετούσαν σκληρά, που εξερευνούσαν μη συμβατικά ενδιαφέροντα- αντιμετωπίζονταν με περιφρόνηση. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Γκέιτς, ήταν ακριβώς αυτή η γενιά των σχολικών «απόκληρων» που θα γίνονταν οι τεχνολογικοί πρωτοπόροι της Σίλικον Βάλεϊ, οι αρχιτέκτονες της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Θριάμβευσαν - και με αυτόν τον τρόπο επέβαλαν, τουλάχιστον εν μέρει, τις αξίες τους.
«Τώρα, ο Γκέιτς, ριζικά αναδιαμορφωμένος από τις περιστάσεις -φιλάνθρωπος, κοινωνικά ευαισθητοποιημένος, το ηθικό αντίβαρο του αρχετυπικού κακού σπασίκλα- τραβά μια σαφή γραμμή μεταξύ των σπασίκλων της εποχής του και της σύγχρονης "φυλής" που κατάγεται από αυτούς: των tech bros, σαν το ένα να μην έχει καμία σχέση με το άλλο», σημειώνει εμφατικά η ισπανική εφημερίδα.
Στο «Source Code», ο Γκέιτς επικρίνει τους tech bros για την πεποίθησή τους ότι κάθε πρόβλημα έχει μια απλή, τεχνολογική λύση. Η τεχνολογία, υποστηρίζει ο Γκέιτς, «δεν είναι ούτε ήρωας ούτε κακός». Χρειάζεται, υποστηρίζει, κατεύθυνση, φιλοσοφία και μια σταθερή καθοδήγηση.
Και οι tech bros -με την πολιτική τους ανυπομονησία, την τυφλή λατρεία της αποδοτικότητας και την άκριτη προτίμησή τους για τεχνολογικά «φετίχ» όπως η τεχνητή νοημοσύνη και τα κρυπτονομίσματα- έχουν ξεχάσει ότι οι πραγματικές λύσεις και η «αυθεντική καινοτομία» απαιτούν λεπτή σκέψη και μυαλό ευαίσθητο στις αποχρώσεις. Αυτό, όπως λέει ο Γκέιτς, είναι ακριβώς αυτό που λείπει από τη «νέα» γενιά των nerds που τώρα μπαίνει στην πολιτική εξουσία της κυβέρνησης Τραμπ.
Ο ίδιος ο Μασκ είναι μια παράξενη φιγούρα στην υποκουλτούρα των nerds, παρόλο που έχει γίνει σύμβολο του τρόπου με τον οποίο οι nerds έχουν πλέον μετακινηθεί στο πολιτικό προσκήνιο. Γιος της Μέι Χάλντεμαν -μοντέλου και διατροφολόγου- και του Έρολ Μασκ, μηχανικού και πιλότου, ο Μασκ είχε μια τυπική... σπασικλάδικη εφηβεία.
Τα εφηβικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από μια εμμονική αγάπη για τους υπολογιστές και το διάβασμα, μια τεταμένη σχέση με τον πατέρα του, τον οποίο έχει περιγράψει ως «φρικτό άνθρωπο», καθώς και αμείλικτο bullying. Η βιογραφία του Walter Isaacson αναδεικνύει ένα καθοριστικό επεισόδιο από αυτή την περίοδο: ο Musk πέρασε μέρες στο νοσοκομείο μετά από ένα ιδιαίτερα βίαιο ξυλοδαρμό από συμμαθητές του - μια ιστορία που εδραιώνει τη φήμη του ως αρχι-nerd.
Η σειρά ντοκιμαντέρ του Prime Video για το 2022, «Elon Musk: Superhero or Supervillain», εξερεύνησε αυτά τα τραυματικά γεγονότα και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διαμόρφωσαν τον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου.
Στο The New Yorker, η ιστορικός Jill Lepore συμπληρώνει το πορτρέτο αυτού του ατόμου, παραλληλίζοντάς τον με Αμερικανούς βιομηχάνους όπως ο Andrew Carnegie, καινοτόμους όπως ο Thomas Edison, και ακόμη και επικίνδυνους κακοποιούς, όπως ο Dr. Manhattan από το κόμικ/ταινία «Watchmen».
«Προσπαθείς ειλικρινά να σώσεις τον κόσμο;» ρώτησε κάποτε ο κωμικός Στίβεν Κόλμπερτ τον Μασκ, κατά τη διάρκεια μιας εμφάνισής του στο The Late Show.
Ο Μασκ, ανταποκρινόμενος στον εσωστρεφή και κοινωνικά αδέξιο σπασίκλα που ίσως εξακολουθεί να είναι, μουρμούρισε ότι απλώς προσπαθούσε να κάνει κάτι καλό.
Ο Κόλμπερτ απάντησε: «Αλλά προσπαθείς να κάνεις καλά πράγματα και είσαι δισεκατομμυριούχος. Αυτό σημαίνει ότι είσαι είτε υπερήρωας είτε σούπερ κακός. Πρέπει να διαλέξεις».
Για τη Lepore, αυτό είναι το μεγάλο δίλημμα του Musk. Ακόμα δεν ξέρει αν θέλει να είναι ο παγκόσμιος ευεργέτης που θα λύσει όλα τα προβλήματα του κόσμου ή αν θα συμβιβαστεί -όπως ο Lex Luthor- να επιδεικνύει τον πλούτο και την παντοδυναμία του μπροστά στα μάτια των αθλητών που τον χτυπούσαν και τον εκφόβιζαν στο σχολείο...