Πριν από ακριβώς 30 χρόνια οι Pulp κυκλοφόρησαν το σπουδαιότερο και διαχρονικότερο τραγούδι τους. Σε σχεδόν έξι λεπτά το Common People έριξε άπλετο φως στις κοινωνικές τάξεις, στην πολιτική και στη Βρετανία της δεκαετίας του '90.
Για όλους εμάς που το ζήσαμε και το βιώσαμε σε real time, το «Common People» -το οποίο κυκλοφόρησε τέτοιες ημέρες πριν από ακριβώς 30 χρόνια, στα τέλη Μάη του 1995- πιθανότατα αποτελεί ένα από τα τραγούδια της ζωής μας.
Δεν θα υπάρξει ποτέ καλύτερος ύμνος για τα βάσανα της βρετανικής εργατικής τάξης, που προσπαθεί να εξηγήσει τους αγώνες της σε όσους δεν τα έχουν βιώσει, από το «Common People».
Οι Pulp δεν κυκλοφόρησαν απλώς ένα τραγούδι όπως όλα τα άλλα του σωρού (της Brit-pop και μη): κυκλοφόρησαν ένα μικρό indie θαύμα, με τον Jarvis Cocker να επικοινωνεί την ανάγκη να βιώσουμε όλα τα θαύματα της καθημερινότητας που θεωρούμε βαρετά, γιατί και αυτό ακριβώς είναι μια στιγμή που σου δίνει νόημα στη ζωή σου, όσο νέος και αν είσαι. Κάποιοι δεν θα ζήσουν ποτέ σαν τους «απλούς ανθρώπους» του τίτλου του τραγουδιού και αυτό το αποδεικνύει η περιπλάνηση σε ένα φθηνιάρικο σούπερ μάρκετ για να ψωνίσουν τα απολύτως απαραίτητα.
Common People: Δεν γεφυρώνει, αλλά διαχωρίζει
Το «Common People» δεν έχει στόχο να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ εχόντων και κατεχόντων, αλλά ακριβώς να τονίσει αυτή την ταξική απόσταση στη βρετανική καθημερινότητα, τόσο σε ποιότητα όσο και σε τοποθεσία.
Αυτά τα λονδρέζικα διαμερίσματα γεμάτα κατσαρίδες, η υγρασία που ανεβαίνει από το υπόγειο στην πόρτα σου, όλα πάνε χάλια σε αυτή τη ζωή, αλλά, τι διάολο, δεν έγινε και κάτι, εσύ «ταυτίσου με τους απλούς ανθρώπους και τραγούδα μαζί τους», όπως τραγουδάει ο Τζάρβις Κόκερ.
Το σπουδαίο με το Common People είναι ότι δεν χάνει ποτέ τον έλεγχο των riffs, του βιολιού ή των στακάτων ντραμς και, την ίδια στιγμή, καταφέρνει και εκτροχιάζεται σε μουσικές ατραπούς που κανένα άλλο brit-pop σχήμα της εποχής εκείνης δεν είχε φανταστεί καν.
Κυρίως όμως, οι στίχοι του Κόκερ μιλάνε για κάποιους συγκεκριμένους χαρακτήρες που, ακόμη και αν δεν είναι... «τελειωμένοι αναπτήρες», ωστόσο δεν παύουν να ζουν μέσα σε μια φούσκα, μακριά από τους κινδύνους του πραγματικού κόσμου.
Οι Pulp, μέσα στην ατέρμονη σοφία τους, δεν εξυμνούν ούτε εξωραΐζουν τους αγώνες και τις δυσκολίες μιας ταπεινής τε και καταφρονεμένης ζωής μέσα στη φτώχεια, αλλά λένε το εξής απλό: «μη μιζεριάζετε. Οργανωθείτε και αξιοποιήστε τη φτώχεια σας αυτή στο έπακρο». Ο Κόκερ το ξεκαθαρίζει εξαρχής ότι είναι έξω από τα (ταξικά) νερά του όταν πηγαίνει σε ένα κλαμπ και ζητάει ένα ακριβό ποτό, το οποίο δεν έχει να το πληρώσει.
Οπότε, το αγαπημένο του ρούμι-κόλα το πληρώνει (οποία κοινωνική ύβρις!) η γυναίκα-συνοδός του. Η «ματσωμένη» Ελληνίδα που «ήρθε από την Ελλάδα με μια δίψα για μάθηση».
Πώς ηχογραφήθηκε το τραγούδι
Σκεφτείτε λίγο την εποχή. Βρισκόμαστε στις αρχές του 1995, όταν η Συντηρητική κυβέρνηση του John Major κλονίζεται, ο Eric Cantona της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ εκτίει ποινή οκτώ μηνών αποκλεισμού από τα ποδοσφαιρικά γήπεδα για το κουνγκ-φου χτύπημα σε οπαδό της Κρίσταλ Πάλας και η Britpop βρίσκεται σε άνθηση.
Την ίδια στιγμή, στο στούντιο ηχογράφησης Town House στο δυτικό Λονδίνο, τα μέλη των Pulp σπάνε το κεφάλι τους για το τι να κάνουν με το τελευταίο τους τραγούδι που προέκυψε από τις ηχογραφήσεις του άλμπουμ «Different Class».
«Δεν πήγαινε πουθενά, φαινόταν λίγο μονοδιάστατο», είπε ο ντράμερ Nick Banks στο BBC πριν από την 30ή επέτειο του τραγουδιού. Ο μπασίστας Steve Mackey, ο οποίος πέθανε το 2023, ήταν λίγο πιο καυστικός: «Ακουγόταν αρκετά χάλια».
Μόνο η πιανίστρια Candida Doyle είδε το δυναμικό του, σχολιάζοντας ότι το θεώρησε «αμέσως υπέροχο». «Πρέπει να ήταν η απλότητά του, καταλάβαινες αμέσως ότι ήταν ένα πολύ δυναμικό τραγούδι», είπε η ίδια.
«Χτίστηκε σαν τρένο που τρέχει χωρίς φρένα»
Ωστόσο, όταν ήρθε η ώρα να κάνουν πρόβες, ο Banks είπε ότι η μπάντα συνέχιζε να επιταχύνει φυσικά, φτάνοντας σε ένα τελικό κρεσέντο, ενώ στην πραγματικότητα ήθελαν να διατηρήσουν έναν σταθερό ρυθμό.
Αλλά, όπως είπε, όταν κατάφεραν να κρατήσουν το τέμπο χαμηλό, «όλοι βαριόντουσαν μέχρι δακρύων» στα μισά του τραγουδιού, και το κομμάτι έγινε «αργό και βαρύ».
Οπότε, η μπάντα αποφάσισε να ενστερνιστεί αυτή την αλλαγή του ρυθμού και να ορίσει ένα «χρονικό πλαίσιο» που θα γινόταν όλο και γρηγορότερο όσο το τραγούδι προχωρούσε.
«Ήταν η ανακριβής αίσθηση του χρόνου μου που δημιούργησε ένα ευτυχές ατύχημα», είπε ο Banks, προσθέτοντας εμφατικά: «Χτίστηκε σαν τρένο που έτρεχε ανεξέλεγκτα και αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας του τραγουδιού».
Αλλά δεν είναι μόνο η ενέργεια του Common People που το κατέστησε μια διαχρονική επιτυχία.
Ποια είναι η Ελληνίδα σπουδάστρια Γλυπτικής;
Οι στίχοι του, επίσης, αιχμαλώτισαν τη φαντασία του κόσμου. Από την ίντριγκα γύρω από τη μυστηριώδη Ελληνίδα φοιτήτρια που ενέπνευσε τις πρώτες στίχους -«Ήρθε από την Ελλάδα, διψούσε για γνώση / Σπούδαζε Γλυπτική στο St Martin's College»- μέχρι τις οξυδερκείς παρατηρήσεις για τη ζωή της εργατικής τάξης.
Μιλώντας το 2004, ο Cocker, ο οποίος μεγάλωσε στην περιοχή Intake του Σέφιλντ πριν πάει να σπουδάσει κινηματογράφο στο St Martin's το 1988, είπε: «Γράφτηκε λίγο μετά τη μετακόμισή μου στο Λονδίνο. Είδα πολλά νέα πράγματα όταν κατέβηκα από το Σέφιλντ στην πρωτεύουσα. Βλέπεις περισσότερα από την κοινωνία. Κατ' αρχάς, βλέπεις ανθρώπους με πολλά χρήματα».
Όσον αφορά το ποια ήταν η «μούσα» του κομματιού, το 2015 η Athens Voice ισχυρίστηκε ότι μάλλον ήταν η Δανάη Στράτου, σύζυγος του τότε Έλληνα υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη.
Σε συνέντευξή του τότε στο BBC World News, ο κ. Βαρουφάκης είπε: «Δεν την ήξερα τότε [τη Δανάη]. Αλλά ξέρω ότι ήταν η μόνη Ελληνίδα φοιτήτρια Γλυπτικής στο St Martin's College εκείνη την εποχή. Και, μιλώντας από προσωπική εμπειρία, είναι όντως μια πολύ συναρπαστική προσωπικότητα».
Ο ιστορικός της ποπ Jonathan Rice είπε πρόσφατα ότι το τραγούδι είναι μέρος μιας «εξέχουσας λίστας» hit singles που δεν έφτασαν ποτέ στο νούμερο ένα.
«Το "Strawberry Fields Forever" των Beatles δεν έφτασε ποτέ στην κορυφή», είπε. «Το "Vienna" των Ultravox δεν έφτασε στο νούμερο ένα λόγω του "Shaddupyaface" του Joe Dolce. Αλλά αυτά είναι τραγούδια που άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου και είναι πολύ πιο αξιομνημόνευτα από τα τραγούδια που τα νίκησαν στο νούμερο ένα».
Ως συγγραφέας του «The Guinness Book of British Hit Singles», ο Rice είπε ότι το Common People «καθόρισε μια γενιά». «Ήταν ένα τραγούδι που συνόψιζε άψογα την ατμόσφαιρα της εποχής. Αντανακλούσε τα ταξικά εμπόδια με έναν τόσο πνευματώδη και έξυπνο τρόπο».
Πριν από το 1995 οι Pulp δεν είχαν καταφέρει να φτάσουν στις πρώτες θέσεις των charts, φτάνοντας μόνο στο νούμερο 33 με το τραγούδι τους «Do You Remember The First Time;», του 1994.
Γιατί λοιπόν το Common People έγινε τόσο δημοφιλές, ενώ τα προηγούμενα τραγούδια των Pulp δεν κατάφεραν το ίδιο;
Ο Eric Clarke, πρώην καθηγητής Μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είπε ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στην ικανότητα του συγκροτήματος να αντικατοπτρίζει τη διάθεση της χώρας, συνδυάζοντας «μια γνήσια ενεργητική, εορταστική ενέργεια μαζί με θυμό και ειρωνεία».
«Το Common People είναι το πιο λαμπρό single της δεκαετίας του 1990. Ήταν το τέλος της περιόδου Θάτσερ και Μέιτζορ, οι άνθρωποι είχαν βαρεθεί τα χρόνια της κυβέρνησης των Τόρις. Υπήρχε μια γενική αίσθηση ότι σίγουρα τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικά» τονίζει ο Κλαρκ, και επισημαίνει:
«Συνδυάζει τον ήχο του συνθεσάιζερ με έναν πραγματικά δυναμικό ρυθμό που φαίνεται να επιταχύνεται συνεχώς, ενώ ολόκληρο το τραγούδι οδηγεί σε αυτό το απίστευτο ξέσπασμα στο τέλος, που στα αυτιά μου ακούγεται σαν μια έκρηξη, μια γνήσια απελευθέρωση όλης αυτής της κοινωνικής απογοήτευσης».
Η Νικόλα Ντίμπεν, σήμερα καθηγήτρια Μουσικής στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, ήταν φοιτήτρια στην πόλη το 1995.
«Αυτό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό και σημαντικό είναι το πώς το τραγούδι αποτυπώνει τι σημαίνει να είσαι φτωχός», είπε.
«Το ''Common People'' σατιρίζει τον ταξικό τουρισμό. Μου αρέσει η οργή και η χαρά που εκφράζει ο Τζάρβις μέσα από τα πικάντικα αστεία του. Οι εξομολογητικοί στίχοι του, το γεγονός ότι τραγουδάει τόσο κοντά στο μικρόφωνο -μπορείς να ακούσεις μέχρι και τα χτυπήματα των χειλιών του πάνω του- σε τραβάνε στην ιστορία από την αρχή».
Ίσως η στιγμή που εδραίωσε τη θέση του «Common People» στην Ιστορία ήταν η εμφάνιση της μπάντας ως headliner στο φημισμένο φεστιβάλ του Glastonbury.
Αφού ο κιθαρίστας των Stone Roses, John Squire, έσπασε την κλείδα του πέφτοντας από ένα ποδήλατο, η μπάντα από το Σέφιλντ κλήθηκε να καλύψει το κενό.
Αυτό που ακολούθησε ήταν, αναμφισβήτητα, μία από τις πιο διάσημες εμφανίσεις στο Glastonbury.
Η στιγμή δεν πέρασε απαρατήρητη από τον Cocker.
Απευθυνόμενος στο τεράστιο πλήθος, είπε: «Αν θέλεις κάτι να συμβεί αρκετά, τότε θα συμβεί. Το πιστεύω αυτό. Γι' αυτό στέκομαι σήμερα σε αυτή τη σκηνή. Αν ένας ψηλολέλεκας σαν εμένα μπορεί να το κάνει, τότε μπορείτε και εσείς».
Στο Φεστιβάλ του Reading το 2011 η υποδοχή του ήταν ακόμη πιο ενθουσιώδης.
Δείτε παρακάτω τι συμβαίνει στο κοινό, στο 2:09, όταν το τραγούδι πιάνει μια από τις πολλές κορυφές του:
Τώρα, 30 χρόνια μετά, καθώς η μπάντα ετοιμάζεται για την πρώτη της περιοδεία μετά τον θάνατο του μπασίστα Mackey, ο Banks δήλωσε ότι πιστεύει πως το «Common People» είναι «ακόμα ένα τραγούδι που σε κάνει να χορεύεις».
«Για μένα ακούγεται ακόμα φρέσκο, ζωντανό και άμεσο, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί και μια αξιόλογη κοινωνική κριτική», είπε.
Σκεπτόμενος τη διαχρονική επιτυχία του τραγουδιού, η Doyle είπε: «Θυμάμαι που κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι θα ήθελα να γράψουμε ένα τραγούδι που θα ήταν φανταστικό για πάντα - και μετά σκέφτηκα "α, το έχουμε κάνει ήδη αυτό"».
Το «Common People» εξακολουθεί, 30 χρόνια μετά, να απευθύνεται σε όλους, αλλά κυρίως και πρωτίστως στους απλούς ανθρώπους.
Τώρα που το ξανασκέφτομαι, θα ανασκευάσω την εισαγωγική μου πρόταση: Για όλους εμάς που το ζήσαμε και το βιώσαμε σε real time, το «Common People» πιθανότατα αποτελεί ΤΟ τραγούδι της ζωής μας.