Στις 29 Μαΐου 1453 η πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κωνσταντινούπολη, πέφτει στα χέρια του σουλτάνου Μωάμεθ Β', κι έτσι μπαίνει τέλος στην ένδοξη ιστορία της που κράτησε 1.000 και πλέον χρόνια.
Ήταν μια άνιση μάχη, αφού, σύμφωνα με τον Φλωρεντίνο μισθοφόρο Τζάκοπο Τεπάλντι, που άφησε γραπτή μαρτυρία, οι περίπου 10.000 Βυζαντινοί στρατιώτες είχαν να αντιμετωπίσουν 100.000 μαχητές των Οθωμανών, δηλαδή μια σχέση 1 προς 10. Άλλες καταγραφές μιλούν για μόλις 7.000 υπερασπιστές της Πόλης.
Οι αμυνόμενοι, με ηγέτη τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αντιστάθηκαν περισσότερες από 50 ημέρες, όμως η αποστολή τους ήταν πολύ δύσκολη, ειδικά μετά την άρνηση δυτικών δυνάμεων και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να στείλουν ενισχύσεις.
Μετά από προέλαση των Οθωμανών στη Μικρά Ασία, η πολιορκία της Πόλης ξεκίνησε στις 6 Απριλίου. Στις 29 Μαΐου έγινε η τελική επίθεση και μετά από τρεις ημέρες ο νεαρός τότε Μωάμεθ Β' μπήκε νικητής στην Πόλη, την οποία ανακήρυξε πρωτεύουσα της νέας, δικής του αυτοκρατορίας.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία σε παρακμή και η Δύση απούσα
Η Κωνσταντινούπολη ήταν πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήδη από το 330 μ.Χ. και την εποχή του Κωνσταντίνου του Μέγα.
Την τεράστια ακμή του 6ου και 7ου αιώνα ακολούθησαν προκλήσεις, με τους Ρως από το Βορρά, και τους Άραβες από τον Νότο να εποφθαλμιούν τα εδάφη της Αυτοκρατορίας. Όμως, οι Βυζαντινοί αντιστέκονταν και σε ορισμένες περιπτώσεις κέρδιζαν επιπλέον εδάφη.
Οι νίκες στα πεδία της μάχης και η εισροή πλούτου στα ταμεία της Αυτοκρατορίας γίνονταν παράλληλα με την αποκρυστάλλωση της ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και τη μελέτη πρωτοχριστιανικών και αρχαίων κειμένων, που με τη σειρά της οδήγησε στην καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας και την πρόοδο των γραμμάτων.
Η ακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θάμπωσε από τον 11ο αιώνα, οπότε και ξεκίνησε η συρρίκνωση. Η επέλαση των Οθωμανών ήταν παροιμιώδης, ενώ τα εδάφη της απειλούνταν από τους σταυροφόρους της Δύσης.
Κι αν τα χρόνια της δυναστείας των Κομνηνών η Αυτοκρατορία κατάφερε να ανακτήσει κάτι από την παλιά της αίγλη, αυτό γρήγορα άλλαξε και τελικά με συνοπτικές διαδικασίας η Πόλη έπεσε στα χέρια των Δυτικών κατά την Δ' Σταυροφορία, το 1204.
Μισό περίπου αιώνα αργότερα, το 1261, η λεγόμενη «αυτοκρατορία της Νίκαιας» πέτυχε την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της οποίας όμως η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει.
Στις αρχές του 14ου αιώνα το Βυζάντιο είχε χάσει τη Μικρά Ασία, περιοριζόμενο στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη, κάποιες κτήσεις στα νησιά του Αιγαίου και στο λεγόμενο Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες ζητούσαν βοήθεια από τη Δύση, αλλά τότε οι δυτικοί αυτοκράτορες και το Βατικανό έκριναν πως η άμυνα έναντι των Οθωμανών που προέλαυναν δεν ήταν προς το συμφέρον τους.
Ο ηρωισμός δεν μπορούσε από μόνος του να σώσει την Πόλη
Η πτώση θεωρείται μάλλον ως αναμενόμενη εξέλιξη στα μάτια των μελετητών της εποχής. Κι αν είναι ευρέως γνωστό πως η Πόλη έπεσε επειδή κάποιος έδειξε στον Μωάμεθ Β' την «Κερκόπορτα», αυτό δεν φαίνεται να τεκμηριώνεται από αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία.
Ο Μωάμεθ Β' οργάνωνε επί δύο χρόνια την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, ενώ ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ξεμείνει ουσιαστικά από συμμάχους. Ο ηρωισμός του ίδιου και των Κωνσταντινουπολιτών δεν θα μπορούσε να αρκεί για την απόκρουση της γιγαντιαίας οθωμανικής επίθεσης.
Άλωση της Κωνσταντινούπολης: Ιστορικό και στρατιωτικό ορόσημο για όλη την ανθρωπότητα
Η πτώση της Κωνσταντινούπολης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αποτελεί ορόσημο για τον Ύστερο Μεσαίωνα, σηματοδοτώντας το ουσιαστικό τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που εθεωρείτο ως συνέχεια της μεγάλης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που είχε ξεκινήσει πριν από τη γέννηση του Χριστού.
Για πολλούς ιστορικούς, η πτώση της Κωνσταντινούπολης σηματοδοτεί το τέλος της μεσαιωνικής περιόδου και την αρχή της πρώιμης σύγχρονης περιόδου. Εξάλλου, την ίδια περίοδο, μεσαία στρώματα που έμελλαν να σχηματίσουν την αστική τάξη έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη, και τα μεγάλα ταξίδια για την ανακάλυψη νέων εμπορικών προορισμών είχαν ήδη ξεκινήσει. Ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε στην Αμερική 39 χρόνια μετά την άλωση της Πόλης.
Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης θεωρείται, επίσης, σημείο καμπής στη στρατιωτική Ιστορία, καθώς ήταν από τις πρώτες που κρίθηκαν από τη δύναμη πυρός των πολιορκητών, δύναμη σε μπαρούτι.
Από την αρχαιότητα, η ασφάλεια σε πόλεις και σε κάστρα εξαρτάτο από τείχη και προμαχώνες. Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, που την προστάτευαν από επιθέσεις επί 800 χρόνια, τελικά έπεσαν.
Μαζί τους και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Επί 1.000 χρόνια υπήρξε η πολιτική οντότητα, ο χώρος μέσα στον οποίο άκμασε ο πολιτισμός που συνδύαζε στοιχεία από την Ανατολή και τη Δύση, με σημεία αναφοράς την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και την ελληνική γλώσσα.