Ενώ ο παγκόσμιος χάρτης μπορεί να φαίνεται καθορισμένος, στην πραγματικότητα είναι ρευστός, με τα σύνορα των χωρών να αλλάζουν συνεχώς, εξαιτίας πολλών παραγόντων, όπως η γεωλογία και οι πολιτικές και οικονομικές συγκρούσεις.
Στην πορεία των χρόνων, πολλά νέα έθνη εμφανίστηκαν για να σβήσουν λίγα χρόνια ή ακόμα και μέρες αργότερα, όταν οι συνθήκες άλλαξαν ξανά. Άρα είναι πολύ λογικό, να μην έχετε ακούσει πολλά για το Quilombo of Palmeres, για τα Islands of Refreshment, το Fiume Endeavour και το Neutral Moresnet. Κι αυτό γιατί, δεν υπάρχουν πια.
Και, όπως γίνεται πολύ εμφανές σε ένα νέο βιβλίο με τίτλο, «Ο Άτλας των Εξαφανισμένων Χωρών» του συγγραφέα Γκίντεον Ντεφόε (Gideon Defoe), ο λόγος για τον θάνατό τους δεν είναι πάντοτε αποτέλεσμα της διεθνούς διπλωματίας. Θα διαπιστώσετε και εσείς ότι είναι ιδιαίτεροι...
Ο Ντεφόε έχει συλλέξει τις μοίρες των 48 «νεκρών» κρατών στο διασκεδαστικό βιβλίο του, στο οποίο περιγράφει λεπτομερώς την προέλευση και τα αποτελέσματα του καθενός, σε λίγες παραγράφους που καταγράφουν όλη την περιπέτειά τους.
Το βιβλίο, το εμπνεύστηκε από τις ιστορίες που ο ίδιος ο Ντεφόε έχει συλλέξει με την πάροδο των ετών. «Θυμάμαι ως παιδί, να ανακαλύπτω ότι τα σχήματα στον χάρτη δεν έμεναν πάντα τα ίδια, κι αυτό έκανε το κεφάλι μου να εκραγεί», λέει ο ίδιος στο CNN Travel. «Νόμιζα ότι ήταν κάτι σαν ένα χαμένο βασίλειο της Ατλαντίδας, αλλά δεν είναι έτσι, οι ιστορίες είναι πολύ πιο ανόητες», προσθέτει.
Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης στοιχεία από τα χιουμοριστικά του μυθιστορήματα σχετικά με τους Buccaneers, τους περίεργους ναυτικούς του 19ου αιώνα, στη δράση των οποίων βασίστηκε και η ταινία «The Pirates! Band of Misfits».
«Καιροσκόποι και ιδιόρρυθμοι»
Πάρτε για παράδειγμα, τη Δημοκρατία της Σονόρα, μια μεγάλη παράκτια περιοχή του σύγχρονου Μεξικού. Ήταν μια βραχύβια, μη αναγνωρισμένη ομοσπονδιακή δημοκρατία, η οποία δημιουργήθηκε το 1853 από τον οπορτουνιστή Γουίλιαμ Γουόκερ, με έναν στρατό 50 ατόμων. Η Δημοκρατία της Σονόρα διασπάστηκε από τον Γουόκερ, με σκοπό να γίνει ο ηγέτης ενός ανεξάρτητου κράτους.
Τελικά εξαφανίστηκε όταν ο στρατός του Γουόλκερ μειώθηκε κατά 20 άτομα από «ασθένειες, λιποταξίες και ληστείες». Οι εναπομείναντες πολεμιστές κατευθύνθηκαν προς τις ΗΠΑ. Αιτία θανάτου της χώρας: «κανείς δεν την πήρε στα σοβαρά».
Ο Ντεφόε χωρίζει τις χώρες σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με τις περιστάσεις. Κάποιες από αυτές είναι οι: «μαριονέτες & πολιτικές αναμετρήσεις», «ψέματα και χαμένα βασίλεια» και «λάθη και μικροέθνη». Η Σονόρα αρχειοθετείται στο «καιροσκόποι και εκκεντρικοί». Φαίνεται ότι υπάρχει μια ξεχωριστή κατηγορία όσον αφορά τη δημιουργία βραχύβιων εθνών.
«Υπάρχει ένα περίεργο ψυχολογικό προφίλ ανάμεσα σε αυτούς τους τύπους», λέει ο Ντεφόε. «Είναι συχνά συγγραφείς μιας μονογονεϊκής οικογένειας, με έναν νεκρό μπαμπά. Αυτό είναι ένα κοινό μας σημείο, αλλά εγώ δεν προσπάθησα να δημιουργήσω τη δική μου χώρα, γιατί δεν είμαι τρελός», προσθέτει.
Σε αυτήν την κατηγορία φαίνεται ότι βρίσκονταν και ο Ιταλός ποιητής Γκαμπριέλ Ντ’ Ανούτσιο που – σε ένα διάλειμα από το να αναγκάζει τα παιδιά του να τον αποκαλούν μαέστρο και το να κοιμάται με έναν αετό – δημιούργησε το Φιούμε (σημερινή Ριέκα στην Κροατία).
Όπως συνέβη με πολλές από αυτές τις χώρες, η ιταλική ομιλούσα περιοχή Φιούμε επανασχεδιάστηκε με ένα στυλό κατά τη διάρκεια παζαριών, στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ξαφνικά βρέθηκε στη νεοσυσταθείσα Γιουγκοσλαβία.
Αντιλαμβανόμενος την ευκαιρία, ο Ντ’ Ανούτσιο και υποστηριζόμενος από μια βίαιη συμμορία «λεγεωνάριων», κατέλαβε την περιοχή και στη συνέχεια προέδρευσε υπό καθεστώς σύγχυσης και αναρχίας, για λίγο περισσότερο από ένα χρόνο έως ότου, μετά την οργή της Ιταλίας, αποφάσισε να το «ανακαλέσει».
Τα μικρά έθνη στη δίνη των πιο ισχυρών
Το Neutral Moresnet είναι ένα άλλο μικροσκοπικό έθνος που δημιουργήθηκε από μεγαλύτερες χώρες, οι οποίες προσπάθησαν να οριοθετήσουν αμφισβητούμενα εδάφη, αυτή τη φορά στο τέλος των Ναπολεόντων πολέμων. Γεννήθηκε το 1816, και δεν περιείχε πολλά περισσότερα από ένα ορυχείο ψευδαργύρου μεταξύ Βελγίου και Πρωσίας.
«Το Neutral Moresnet είναι ένα μέρος όπου μερικά μεγάλα αγόρια δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το ποιος πρέπει να κατέχει τη γη και στο τέλος καταλήγει να μην ανήκει σε κανέναν. Κανείς δεν ρωτά ποτέ τους ανθρώπους που ζουν εκεί τι πιστεύουν», αναφέρει ο Ντεφόε.
Το τριγωνικό έδαφος στην πραγματικότητα επέζησε πάνω από έναν αιώνα, έως ότου απορροφήθηκε από το Βέλγιο στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για λίγο, κατάφερε να διατηρηθεί με το ορυχείο ψευδαργύρου. Όταν έκλεισε, προσπάθησε να διαφοροποιηθεί, με περιορισμένη όμως επιτυχία. Δημιούργησε ένα αποστακτήριο τζιν, ενώ παράγει και τα δικά του γραμματόσημα.
«Είναι γοητευτικό το πώς προσπάθησε αυτή η χώρα να εδραιωθεί. Είμαι πολύ λυπημένος που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δόθηκε στο Βέλγιο», καταλήγει ο Ντεφόε.
Άλλα μια ενδιαφέρουσα περίπτωση, είναι αυτή του ξαφνικού «εξωεδαφικού» πολιτειακού καθεστώτος, στο οποίο ανακηρύχθηκε το 1943 η περιοχή στην οποία βρίσκονταν το μαιευτήριο της Οτάβα, ώστε η πριγκίπισσα της Ολλανδίας Τζουλιάνα, να γεννήσει τον πιθανό κληρονόμο, κάπου που δεν ταξινομείται ως ξένο έδαφος.
«Πολύ κακός για την Ευρώπη»
Υπάρχουν όμως επίσης πολύ πιο σκοτεινές ιστορίες, που περιλαμβάνουν αυτό που ο Ντεφόε αποκαλεί «βαθμούς δυσφορίας». «Πολλές από αυτές, περιλαμβάνουν λευκούς της Βικτοριανής εποχής, που δείχνουν πολύ μικρό σεβασμό στον πληθυσμό που υπάρχει εκεί», λέει.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστορία της Ελεύθερης Πολιτείας του Κονγκό, που δημιουργήθηκε το 1885 στην κεντρική Αφρική, μέσω κάποιων σκιωδών επιχειρηματικών συναλλαγών «κάτω από το τραπέζι» του βασιλιά του Βελγίου, Λεοπόλδου Β’.
Παρακάμπτοντας τη δημοκρατική του κυβέρνηση, ο Λεοπόλδος, χρησιμοποίησε μια ιδιωτική επιχείρηση για να αποκτήσει τεράστιες εκτάσεις γης και στη συνέχεια τις μετέτρεψε σε μια γιγαντιαία φυτεία καουτσούκ, στην οποία οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να δουλέψουν, δημιουργώντας στην ουσία ένα κράτος με σκλάβους.
Παραδόξως, παρά το γεγονός που αυτό συνέβη σε μια εποχή που η επέκταση και η εκμετάλλευση της αυτοκρατορίας βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν στο όνομα Λεοπόλδου, εξόργισαν τους Ευρωπαίους γείτονες του Βελγίου, αναγκάζοντας την κυβέρνηση του, να αφαιρέσει το κράτος του Κονγκό από τα χέρια του βασιλιά. Αιτία θανάτου: «Πολύ κακός ακόμη και για την Ευρώπη του 17ου αιώνα».
Ο Ντεφόε, αναφέρει ότι ενώ έχει συνηθίσει να δημιουργεί σουρεαλιστικές και μερικές φορές ανόητες πλοκές για τα μυθιστορήματά του, οι ιστορίες που περιλαμβάνονται στον «Άτλαντα των Εξαφανισμένων Χωρών» είναι συχνά πολύ πιο περίεργες.
«Πολλά από αυτά τα πράγματα είναι τόσο γελοία που δεν θα τα επινοούσε ποτέ κάποιος», λέει. «Είναι καλύτερα και πιο απίθανα, από οτιδήποτε θα μπορούσε να δημιουργήσει η φαντασία μου», συμπληρώνει.
Και, όπως επισημαίνει, σε έναν κόσμο όπου τα σύνορα εξακολουθούν να αμφισβητούνται, να αποτελούν αντικείμενο διένεξης και οι άνθρωποι να επιθυμούν την εξουσία, υπάρχουν περισσότερες ιστορίες που δεν έχουν ακόμη γραφτεί.
«Απλώς πιστεύω ότι δεν θα υπάρξει ποτέ ένα στατικό σύνολο συνόρων. Ας ελπίσουμε λοιπόν, ότι θα βγάλω μια συνέχεια του βιβλίου, στα επόμενα 30 χρόνια», καταλήγει ο Ντεφόε.