Το kalsarikännit είναι ένας καθρέφτης της φινλανδικής κουλτούρας, της σχέσης των ανθρώπων με τον εαυτό τους, της αποδοχής της μοναξιάς και της ικανότητας να βρίσκεις ευτυχία στα πιο απλά πράγματα.
Η φινλανδική γλώσσα είναι γεμάτη λέξεις που δεν μεταφράζονται εύκολα, αλλά κουβαλούν μέσα τους ολόκληρους κόσμους πολιτισμού, τρόπου ζωής και φιλοσοφίας. Μία από τις πιο ιδιαίτερες είναι το kalsarikännit· ένας όρος που περιγράφει την απλή πράξη του «να μεθάς στο σπίτι, μόνος, φορώντας μόνο τα εσώρουχά σου».
Στην κυριολεξία, η λέξη συντίθεται από τα kalsarit («εσώρουχα») και το kännit («μεθύσι»), αλλά στην πραγματικότητα σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των δύο καθώς δεν πρόκειται απλώς για μια διασκεδαστική γλωσσική ιδιαιτερότητα· το kalsarikännit είναι ένας καθρέφτης της φινλανδικής κουλτούρας, της σχέσης των ανθρώπων με τον εαυτό τους, της αποδοχής της μοναξιάς και της ικανότητας να βρίσκεις ευτυχία στα πιο απλά πράγματα.
Η απόλαυση μπορεί να είναι ιδιωτική
Η Φινλανδία είναι μια χώρα όπου η σιωπή θεωρείται αρετή και η μοναχικότητα δεν συνδέεται με τη θλίψη αλλά με την εσωτερική ελευθερία. Οι Φινλανδοί μεγαλώνουν μέσα σε απέραντα τοπία, πυκνά δάση, παγωμένες λίμνες και ατέλειωτες νύχτες· το περιβάλλον τους διαμορφώνει μια ιδιαίτερη σχέση με τον προσωπικό χώρο και την ανάγκη για ηρεμία.
Δεν είναι τυχαίο ότι το kalsarikännit γεννήθηκε εκεί: σε έναν πολιτισμό που δεν θεωρεί ότι η διασκέδαση πρέπει να είναι θορυβώδης, κοινωνική ή επιδεικτική. Αντίθετα, γιορτάζει την ιδέα ότι η απόλαυση μπορεί να είναι ιδιωτική· ότι δεν χρειάζεται να βγεις έξω, να ντυθείς, να πας σε μπαρ ή να αναμειχθείς με κόσμο για να περάσεις καλά. Αυτό είναι το kalsarikännit· η στιγμή που αποφασίζεις να μεθύσεις για τον εαυτό σου, όχι για να ξεχάσεις ή να εντυπωσιάσεις, αλλά για να αφεθείς.
Είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς ότι το kalsarikännit είναι απλώς μια μορφή απόδρασης, αλλά στην πραγματικότητα έχει πολύ πιο βαθιά ρίζα στην έννοια της συνειδητής μοναξιάς. Σε αντίθεση με τον κοινωνικό μεθύσι, όπου το ποτό γίνεται μέσο διασύνδεσης, εδώ λειτουργεί ως προσωπική τελετουργία.
Οι Φινλανδοί δεν το θεωρούν ντροπιαστικό· αντίθετα, υπάρχει μια αίσθηση σχεδόν περηφάνειας για την ικανότητα να βρίσκεις χαρά μέσα στην ιδιωτικότητα, χωρίς να χρειάζεσαι θεατές. Αυτό εξηγεί γιατί το 2017, το Υπουργείο Εξωτερικών της Φινλανδίας ενέταξε το kalsarikännit στον επίσημο τουριστικό οδηγό της χώρας, μαζί με άλλες λέξεις που εκφράζουν την εθνική ταυτότητα, όπως το sisu (εσωτερική δύναμη και αντοχή).
«Δεν χρειάζεσαι τους άλλους για να περάσεις καλά»
Σε μια εποχή που οι περισσότερες κοινωνίες συνδέουν την απόλαυση με την υπερβολική κοινωνικότητα, το kalsarikännit μοιάζει σχεδόν ανατρεπτικό. Μας λέει: «Δεν χρειάζεσαι τους άλλους για να περάσεις καλά». Είναι μια σιωπηλή επανάσταση απέναντι στην κουλτούρα του FOMO («fear of missing out»), που τροφοδοτείται από τα social media. Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος κυνηγάει stories, likes και γεμάτα ημερολόγια, οι Φινλανδοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει αξία στο να μείνεις σπίτι. Υπάρχει αξία στο να χαλαρώσεις, να μεθύσεις λίγο, να γελάσεις μόνος σου, να χαθείς στη μουσική ή να δεις ξανά την ίδια ταινία για δέκατη φορά.
Το φαινόμενο, βέβαια, έχει και κοινωνικές ρίζες. Η Φινλανδία είναι μια χώρα όπου η κατανάλωση αλκοόλ έχει παραδοσιακά υψηλά επίπεδα, αλλά ταυτόχρονα συνοδεύεται από έναν πολύ διαφορετικό πολιτισμικό κώδικα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εκεί, το ποτό δεν είναι τόσο κοινωνικό εργαλείο όσο προσωπική απόλαυση.
Ευτυχία μέσα στην απλότητα και την αυτοφροντίδα
Παράλληλα, η λέξη αποκαλύπτει κάτι θεμελιώδες για τη φινλανδική ψυχολογία: την ικανότητα να βρίσκεις ευτυχία μέσα στην απλότητα. Εκεί όπου άλλοι πολιτισμοί συνδέουν τη χαρά με την υπερβολή, οι Φινλανδοί τη βρίσκουν στα μικρά πράγματα. Μια μπύρα, ένα αγαπημένο τραγούδι, ένα άνετο εσώρουχο.
Στη ρίζα του, το kalsarikännit είναι μια μορφή αυτοφροντίδας. Δεν υπάρχει ανάγκη να εντυπωσιάσεις κανέναν, ούτε να συμμορφωθείς με κοινωνικά πρότυπα. Είναι μια ήρεμη απόλαυση, σχεδόν μινιμαλιστική, που ευθυγραμμίζεται με τον τρόπο που η φινλανδική κοινωνία βλέπει την ευτυχία: όχι ως κάτι που πρέπει να κατακτηθεί, αλλά ως κάτι που βρίσκεται ήδη εδώ, στην καθημερινότητα.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η λέξη έχει αρχίσει να αποκτά παγκόσμια φήμη. Στα χρόνια της πανδημίας, όταν τα lockdown μάς έκλεισαν όλους στο σπίτι, το kalsarikännit βρήκε ξαφνικά παγκόσμιους οπαδούς. Άνθρωποι σε κάθε γωνιά του πλανήτη ανακάλυψαν τη γοητεία του να μένεις σπίτι, να ντύνεσαι άνετα, να αφήνεις πίσω το άγχος της κοινωνικής ζωής και να απολαμβάνεις λίγο αλκοόλ χωρίς ενοχές. Οι Φινλανδοί το έκαναν αιώνες πριν· απλώς ο υπόλοιπος κόσμος έπρεπε να περάσει από μια παγκόσμια κρίση για να καταλάβει την αξία του.