Στην αυτοβιογραφία του «We Did OK, Kid», ο Ουαλός ηθοποιός κοιτά πίσω του χωρίς νοσταλγία, σχεδόν με επιστημονική περιέργεια, σαν να παρατηρεί τη ζωή του ως ένα πείραμα που απέδωσε παράδοξα αποτελέσματα.
Καθώς ο Άντονι Χόπκινς πλησιάζει τα 90, μοιάζει να επιστρέφει όχι στην αρχή μιας καριέρας, αλλά στην αρχή μιας συνείδησης. Στην αυτοβιογραφία του «We Did OK, Kid», γραμμένη με το ίδιο καθάριο βλέμμα που χαρακτήρισε την υποκριτική του, ο Ουαλός ηθοποιός κοιτά πίσω του χωρίς νοσταλγία, σχεδόν με επιστημονική περιέργεια, σαν να παρατηρεί τη ζωή του ως ένα πείραμα που απέδωσε παράδοξα αποτελέσματα.
Από το παιδί του Πορτ Τάλμποτ που ένιωθε «ένα χαμένο αγόρι» ως τον διπλά βραβευμένο με Όσκαρ ηθοποιό, ο Χόπκινς αφηγείται στην Guardian μια πορεία που δεν ακολουθεί τη λογική της επιτυχίας αλλά την εσωτερική διαδρομή της επιβίωσης.
«Ήμουν ένα παιδί που δεν καταλάβαινε τίποτα»
Ο τόνος του δεν είναι εξομολογητικός ούτε αυτάρεσκος. Είναι ήρεμος, σχεδόν αποστασιοποιημένος — η φωνή ενός ανθρώπου που έχει δει την άβυσσο και γύρισε πίσω όχι για να τη δραματοποιήσει αλλά για να την κατανοήσει. «Ήμουν ένα παιδί που δεν καταλάβαινε τίποτα», γράφει. Οι δάσκαλοι τον θεωρούσαν «brainless carthorse», χωρίς προοπτική. Στο σπίτι, ο πατέρας του, ένας φούρναρης με τα χέρια σκληρά από τη δουλειά, επαναλάμβανε το μάθημα της αντοχής: «Σταμάτα τα παράπονα, στάσου ίσια, προχώρα». Ήταν μεταπολεμική Βρετανία — η επιβίωση ήταν αρετή, όχι επιλογή. Εκεί, μέσα στην ψυχρότητα και την αγριάδα του περιβάλλοντος, γεννήθηκε το βλέμμα που θα χαρακτήριζε αργότερα τον Χάνιμπαλ Λέκτερ: ψύχραιμο, αμετακίνητο, απειλητικά ήσυχο.
Η γλώσσα του Σαίξπηρ λειτούργησε σαν αποκάλυψη
Ο ίδιος θυμάται τον εαυτό του να ζει σε έναν φανταστικό κόσμο, να απαγγέλλει μονόλογους του Σαίξπηρ που είχε απομνημονεύσει από το φιλμ Άμλετ του Λόρενς Ολίβιε. Ήταν δώδεκα όταν ένιωσε για πρώτη φορά εκείνη τη σπίθα — ένα κάλεσμα, μια ένταση που δεν μπορούσε να εξηγήσει. «Δεν ήξερα τι ήταν αυτό που με χτύπησε στο κεφάλι, αλλά ήξερα πως εκεί ανήκα».
Η γλώσσα του Σαίξπηρ λειτούργησε σαν αποκάλυψη· η μνήμη του, φωτογραφική, έγινε το εργαλείο που του έδωσε πρόσβαση σε έναν νέο κόσμο. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, θα στεκόταν απέναντι στον ίδιο τον Ολίβιε, σε ακρόαση για το National Theatre, και θα του έκλεβε τη σκηνή απαγγέλλοντας τον Οθέλλο — ρόλο που ο μέντοράς του είχε υποδυθεί λίγο πριν. Εκεί άρχισε η διαδρομή του ηθοποιού που δεν έπαιζε για να αρέσει, αλλά για να επιβιώσει.
Το θέατρο, όμως, ήταν για τον Χόπκινς ένα δίκοπο μαχαίρι. Του έδινε φωνή, αλλά ταυτόχρονα συντηρούσε το χάος μέσα του. Το ποτό έγινε ο καθημερινός του σύντροφος — μια τελετουργία αναισθησίας σε μια εποχή που οι «επαναστατημένοι νέοι» της βρετανικής σκηνής μετρούσαν τη γοητεία τους με μπουκάλια ουίσκι.
«Τσακωνόμουν με σκηνοθέτες, έμπλεκα σε καβγάδες»
«Ναι, ήμουν κι εγώ ένας απ’ αυτούς τους μεθυσμένους ηθοποιούς», λέει χωρίς ίχνος υπερηφάνειας. «Τσακωνόμουν με σκηνοθέτες, έμπλεκα σε καβγάδες στα μπαρ. Ήταν παράνοια». Το 1975, μετά από ένα μεθύσι χωρίς μνήμη, ξύπνησε στο Λος Άντζελες χωρίς να θυμάται πώς είχε οδηγήσει 500 μίλια μεθυσμένος. Τότε άκουσε, όπως λέει, μια φωνή μέσα του να ρωτά: «Θες να ζήσεις ή να πεθάνεις;» Και εκείνος απάντησε: «Θέλω να ζήσω». Από εκείνη τη μέρα του Δεκεμβρίου του 1975 δεν ήπιε ξανά.
Αυτή η εσωτερική μεταστροφή σημάδεψε και την τέχνη του. Η μνήμη, η πειθαρχία, η ακινησία — αυτά που κάποτε τον προστάτευαν από τον φόβο — έγιναν η βάση της μεθόδου του. Διαβάζει τα σενάρια εκατοντάδες φορές, μέχρι κάθε λέξη να γίνει δέρμα και ανάσα. «Όταν ξέρεις το κείμενο, δεν έχεις πια φόβο», λέει. «Τότε αρχίζεις να ακούς τον άλλον. Κι αυτό είναι η τέχνη της υποκριτικής: να ακούς».
Η συνάντησή του με τον κινηματογράφο υπήρξε σχεδόν τυχαία. Ο Πίτερ Ο’Τουλ τον κάλεσε για δοκιμαστικά στη Λιοντάρι το Χειμώνα το 1968, όπου ο Χόπκινς, ως Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, έδειξε ότι η δύναμή του δεν βρίσκεται στην εξωστρέφεια αλλά στην ένταση που σιγοκαίει. «Η οργή μέσα μου», λέει, «έδινε δύναμη στη σιωπή μου».
Η ψυχραιμία του είναι πιο φρικτή από κάθε κραυγή
Αυτή η σιωπή θα κορυφωθεί χρόνια αργότερα στο Η Σιωπή των Αμνών. Όταν διάβασε τον τίτλο, νόμιζε πως πρόκειται για παιδική ταινία. Ο Τζόναθαν Ντέμι είδε στον Ελέφαντα Άνθρωπο την καλοσύνη που, αν στραφεί προς το σκοτάδι, μπορεί να γεννήσει τέρατα. Έτσι προέκυψε ο Χάνιμπαλ Λέκτερ: ένας δολοφόνος που δεν χρειάζεται να υψώσει τη φωνή του, γιατί η απόλυτη ψυχραιμία του είναι πιο φρικτή από κάθε κραυγή.
Ο ίδιος ο Χόπκινς ζήτησε να φορέσει πράσινη στολή, «κομψή, φτιαγμένη στα μέτρα ενός ανθρώπου που θα σε σκοτώσει αν δεν τη ράψεις σωστά». Και όταν ρώτησαν πώς θέλει να τον βρουν στην πρώτη σκηνή με την Τζόντι Φόστερ, απάντησε: «Όρθιο. Γιατί μπορώ να τη μυρίσω να έρχεται».
Η σκηνή αυτή τον πέρασε στην αθανασία. Ο ρόλος του χάρισε το πρώτο Όσκαρ και μια φήμη που θα μπορούσε να τον καταπιεί — όμως εκείνος την αντιμετώπισε όπως πάντα: με αποστασιοποίηση. «Δεν με ενδιαφέρει η διασημότητα», λέει. «Μου αρέσει να παίζω πιάνο, να διαβάζω, να μένω ήσυχος».
Πράγματι, πίσω από τους ρόλους του Νίξον, του Πάπα, του Λίαρ, του Όντιν, υπάρχει πάντα το ίδιο κέντρο: ένας άνθρωπος που προσπαθεί να επιβάλει τάξη στο χάος μέσα του. Ακόμη και στον Πατέρα, τον ρόλο που του χάρισε το δεύτερο Όσκαρ, αυτή τη φορά στα 83 του, δεν ερμηνεύει απλώς την άνοια· την κατοικεί, την αφήνει να τον αποδομήσει με ευγένεια. «Δεν χρειαζόταν να υποδυθώ τον γέρο», λέει. «Ήμουν ήδη γέρος».
Η αυτοβιογραφία του είναι γεμάτη τέτοια παράδοξα
Η αυτοβιογραφία του είναι γεμάτη τέτοια παράδοξα: ένας άνθρωπος βαθιά μοναχικός που βρήκε στην υποκριτική τη δυνατότητα επικοινωνίας, ένας πρώην αλκοολικός που έγινε σύμβολο αυτοκυριαρχίας, ένας ηθοποιός που παίζει το τέρας για να δείξει την ανθρώπινη ευθραυστότητα. Οι εξομολογήσεις του δεν έχουν ίχνος μελοδραματισμού.
Μιλά με ευγνωμοσύνη για τη σύζυγό του, Στέλλα Αρογιάβε, που «τον άνοιξε και τον λύτρωσε από την ενοχή», και με ηρεμία για τη μοναξιά, τις απώλειες, ακόμη και για την αποξένωση από την κόρη του — κάτι που δεν αναλύει, απλώς αποδέχεται: «Αν θες να σπαταλήσεις τη ζωή σου με μνησικακία, δικαίωμά σου. Εγώ δεν το κάνω».
Ο Χόπκινς δείχνει να μην εμπιστεύεται τις μεγάλες βεβαιότητες. Στην ταινία One Life, όπου υποδύθηκε τον Νίκολας Γουίντον, τον άνθρωπο που έσωσε εκατοντάδες παιδιά από τους Ναζί, βρήκε ένα ηθικό σημείο αναφοράς: «Πρέπει να μάθουμε να ακούμε τον άλλον, ακόμη κι αν διαφωνούμε», λέει. «Η βεβαιότητα είναι θανατηφόρα. Όταν πιστεύεις πως έχεις το απόλυτο δίκιο, έχεις ήδη κλείσει την ψυχή σου».
Στα 88 του, ζει στο Λος Άντζελες με τη Στέλλα και τις γάτες τους, παίζοντας πιάνο, ζωγραφίζοντας και ανεβάζοντας συχνά στο Instagram μικρά χιουμοριστικά βίντεο — αυτοσαρκαζόμενος με τον τρόπο που μόνο όσοι έχουν συμφιλιωθεί με το παρελθόν τους μπορούν.
Όταν ρωτήθηκε για το σπίτι του που κάηκε από τις φωτιές στην Καλιφόρνια, απάντησε με αφοπλιστική ηρεμία: «Χάσαμε τα πάντα, αλλά είμαστε ζωντανοί. Είμαστε τυχεροί». Η λέξη «τύχη» επανέρχεται συχνά στο λεξιλόγιό του. «Είμαι τόσο τυχερός», λέει στο τέλος της συνέντευξης. «Δεν έχω ιδέα πώς έφτασα ως εδώ — από ένα παιδί χαμένο στο Πορτ Τάλμποτ σε αυτή τη ζωή. Είναι πέρα από την λογική όλο αυτό που συνέβη».
Η ζωή του Άντονι Χόπκινς μοιάζει με αργή συμφιλίωση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Ένας άνθρωπος που είχε «ένα τέρας μέσα του», όπως γράφει, αλλά έμαθε να το κοιτά χωρίς φόβο. Αν υπάρχει μήνυμα στο We Did OK, Kid, είναι αυτό που δίνει ο ίδιος στους νεότερους: «Όλοι έχουμε μέσα μας μια δύναμη. Πέσε, αλλά σήκω ξανά. Μην παριστάνεις το θύμα. Συνέχισε». Η φωνή του δεν έχει ούτε ίχνος ρομαντισμού· είναι πρακτική, σχεδόν ωμή, μα βαθιά ανθρώπινη.
Και κάπως έτσι, ο Χόπκινς, ο ηθοποιός που ενσάρκωσε τον πιο ψυχρό δολοφόνο της οθόνης, καταλήγει να διδάσκει την πιο απλή, θερμή αλήθεια: ότι η ζωή δεν ζητά να την καταλάβεις, μόνο να την υπομείνεις με αξιοπρέπεια. Κάθε πρωί, λέει, ξυπνά και σκέφτεται: «Είμαι ακόμη εδώ. Είμαι ζωντανός. Είμαι τυχερός». Ύστερα χαμογελά με εκείνη τη χαμηλή, βραχνή φωνή του και προσθέτει: «Ναι, είμαι πραγματικά, διαολεμένα τυχερός».