Οι μεγάλες ομάδες της Ευρώπης χτίζουν ή ανακατασκευάζουν τα στάδιά τους σε μια κούρσα μεγαλοπρέπειας, εμπορικής ταυτότητας και αρχιτεκτονικής επίδειξης.
Μέσα στον επόμενο μήνα, ένα τμήμα του ανακαινισμένου Spotify Camp Nou θα ανοίξει στη Βαρκελώνη, σηματοδοτώντας την επανεκκίνηση ενός άτυπου «πολεμικού αγώνα εξοπλισμών» που διεξάγεται πια όχι στο γήπεδο, αλλά πάνω του.
Οι μεγάλες ομάδες της Ευρώπης χτίζουν ή ανακατασκευάζουν τα στάδιά τους σε μια κούρσα μεγαλοπρέπειας, εμπορικής ταυτότητας και αρχιτεκτονικής επίδειξης. Οι νέοι ναοί του ποδοσφαίρου μοιάζουν με καθεδρικούς του κεφαλαίου - επιβλητικοί, γυαλιστεροί, σχεδόν υπερκόσμιοι - αλλά ταυτόχρονα εγκλωβίζουν το ίδιο το άθλημα μέσα στη λογική του θεάματος.
Η Μπαρτσελόνα, επιστρέφοντας σταδιακά στην ιστορική της έδρα μετά από δύο χρόνια «εξορίας» στο Ολυμπιακό Στάδιο, υπόσχεται να ξανακερδίσει τον τίτλο του μεγαλύτερου γηπέδου του κόσμου. Το Σαντιάγο Μπερναμπέου, όπου θα την υποδεχθεί η Ρεάλ στο επόμενο clásico, ήδη μεταμορφώθηκε: καλύφθηκε με μεταλλική επιδερμίδα, έγινε υπερσύγχρονο κέντρο ψυχαγωγίας, σβήνοντας την αίσθηση εποχών που ανήκαν στον Πούσκας ή τον Ντι Στέφανο. Το ποδόσφαιρο σταματά να θυμίζει τη ζωή της πόλης και αρχίζει να θυμίζει ένα πολυτελές mall με γήπεδο στο κέντρο.
Ένα στοίχημα επιβίωσης
Ο οικονομικός διευθυντής της Μπαρτσελόνα, Φεράν Ολιβέ, παραδέχτηκε πρόσφατα ότι «θα έπρεπε να είχαμε ξεκινήσει την ανακατασκευή χρόνια πριν». Το νέο Camp Nou δεν είναι απλώς ένα έργο υποδομής αλλά ένα στοίχημα επιβίωσης.
Με τη συμφωνία-μαμούθ με το Spotify, που βάφτισε το στάδιο, ο σύλλογος προβλέπει ότι τα ετήσια έσοδα από 151 εκατομμύρια λίρες θα εκτιναχθούν στα 347 εκατομμύρια το 2027. Η Μπαρτσελόνα που κάποτε αντιστεκόταν ακόμα και στη διαφήμιση στις φανέλες της, γίνεται τώρα σύμβολο της πλήρους εμπορευματοποίησης του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου.
Η Ισπανία όμως δεν είναι η μόνη. Η ανακαίνιση του Μπερναμπέου, η αναγέννηση του Καμπ Νου, τα σχέδια των Ίντερ και Μίλαν για ένα νέο κοινό στάδιο 71.500 θέσεων, που θα αντικαταστήσει το Σαν Σίρο, προγραμματισμένο για το Euro 2032, δείχνουν πως ο ευρωπαϊκός ποδοσφαιρικός χάρτης μεταμορφώνεται σε έκθεση αρχιτεκτονικών θαυμάτων.
Κάθε χώρα διεκδικεί το δικό της «σύμβολο κύρους» και κάθε σύλλογος επιδιώκει να δείξει πως μπορεί να σταθεί δίπλα στην πανίσχυρη Premier League, που λειτουργεί ως πρότυπο (και απειλή) για όλους.
Στην Αγγλία, το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις σχεδόν αμερικανικές. Το νέο γήπεδο της Έβερτον, το Hill Dickinson Stadium, προστέθηκε στη λίστα των αρχιτεκτονικών κολοσσών, ενώ η Άρσεναλ φλερτάρει με την ιδέα μιας δεύτερης ανακατασκευής του Emirates, ώστε να προσεγγίσει την «τεχνολογική εμπειρία» του Tottenham Hotspur Stadium.
Στο Μάντσεστερ, η Γιουνάιτεντ ονειρεύεται μια «πόλη μέσα στην πόλη» γύρω από μια νέα αρένα 100.000 θέσεων, αξίας 2 δισεκατομμυρίων λιρών, ενώ η Σίτι ήδη επεκτείνει το Έτιχαντ για να φτάσει τις 60.000 θέσεις.
Πιο βόρεια, η Νιούκαστλ εξετάζει αν θα επεκτείνει το Σεντ Τζέιμς Παρκ ή θα ξεκινήσει από το μηδέν στο Λίζες Παρκ, υπό τη σκιά των Σαουδαράβων ιδιοκτητών της. Στο Λονδίνο, η Τσέλσι παραμένει παγιδευμένη ανάμεσα στη νοσταλγία και την ανάγκη: το «Στάμφορντ Μπριτζ» με τις 42.000 θέσεις δεν επαρκεί, αλλά η μετακόμιση ή ανακατασκευή μοιάζει οικονομικά δυσθεώρητη.
Η νέα εποχή δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα
Η νέα εποχή των υπερ-γηπέδων δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα στους φιλάθλους. Από τη μια, ο θαυμασμός μπροστά στο μέγεθος και τη λάμψη· από την άλλη, ο φόβος ότι κάθε καινούργια εξέδρα θάβει κι ένα κομμάτι παράδοσης.
Η νοσταλγία για το παλιό Γκούντισον Παρκ ή το Γουάιτ Χαρτ Λέιν ξεθώριασε γρήγορα, μόλις οι φίλαθλοι κάθισαν στις νέες δερμάτινες θέσεις και συνειδητοποίησαν πως βρίσκονται μέσα σε ένα υπαίθριο business lounge.
Πίσω όμως από τη γυαλάδα, κρύβεται και η σκοτεινή πλευρά: το χάος των μετακινήσεων, τα πλήθη των 60.000 που προσπαθούν να φύγουν ταυτόχρονα από έναν σταθμό στις 10 το βράδυ, η αποξένωση του θεατή που μετατρέπεται σε στατιστική μονάδα μέσα στο υπερσύστημα του θεάματος. Η νέα αρχιτεκτονική κάνει τον άνθρωπο μικρό - και τη βραδιά του ποδοσφαίρου μια βιομηχανική εμπειρία.
Πιο κάτω στην ιεραρχία, ομάδες όπως η Μίντλεσμπρο, η Σαουθάμπτον ή η Λέστερ, που κάποτε περηφανεύονταν για τα «ηρωικά» τους γήπεδα των 30.000 θέσεων, μοιάζουν σήμερα νάνοι σε μια ήπειρο γεμάτη γίγαντες.
Κι όμως, μέσα σε αυτό το τοπίο των δισεκατομμυρίων, η Μπόρνμουθ είναι τρίτη στην Premier League με γήπεδο μόλις 11.307 θέσεων. Μια υπενθύμιση ότι η επιτυχία στο ποδόσφαιρο δεν μετριέται μόνο σε κυβικά μέτρα σκυροδέματος.
Κατασκευαστική φρενίτιδα
Η κατασκευαστική φρενίτιδα έχει ήδη μεταμορφώσει την Ευρώπη σε ένα μωσαϊκό από γυάλινα, μεταλλικά στάδια που θυμίζουν αμερικανικές πόλεις. Οι κερκίδες έγιναν ουρανοξύστες, οι διάδρομοι εμπορικά κέντρα, και οι φωνές των φιλάθλων χαρτογραφούνται πλέον σε πίνακες δεδομένων. Το παιχνίδι παραμένει το ίδιο, αλλά το περιβάλλον του αλλάζει με ρυθμούς που καμία ομάδα δεν μπορεί να αγνοήσει.
Κάποιοι βλέπουν σ’ αυτή τη νέα εποχή μια αναγέννηση, άλλοι μια παρακμή. Το σίγουρο είναι πως, όταν το ποδοσφαιρικό μπούμ τελειώσει, η ήπειρος θα μείνει με δεκάδες υπερσύγχρονα, μισοάδεια γήπεδα - μνημεία μιας εποχής που μπέρδεψε το μεγαλείο με την αξία.
Προς το παρόν, όμως, η Ευρώπη χτίζει και θαυμάζει. Οι αρχιτέκτονες, οι δικηγόροι και οι χρηματοδότες στήνουν τους νέους καθεδρικούς της μπάλας. Κι εμείς, μικροί μέσα στις θύρες τους, απλώς ελπίζουμε πως, μετά το τελευταίο σφύριγμα, θα καταφέρουμε να βρούμε τον δρόμο για το σπίτι.