Το νερό είναι το αίμα των γλυπτών μου, έλεγε ο Ζογγολόπουλος -Το υδροκινητικό έργο του που ενεργοποίησε ξανά την Ομόνοια [βίντεο]

Ο σπουδαίος γλύπτης έλεγε ότι η μοίρα ενός γλυπτού ταυτίζεται με τη μοίρα του δημόσιου χώρου. Μια αλήθεια που αποτυπώνεται μοναδικά στην ιστορία και την εξέλιξη της Ομόνοιας. Εκεί όπου το βραβευμένο γλυπτό του Ζογγολόπουλου «Πεντάκυκλο» επέστρεψε αποκατεστημένο και πιστό στην αποστολή που του προσέδωσε ο δημιουργός του.

Είναι μια σχέση συχνά δαιμοποιημένη, κακοφορμισμένη, παρεξηγημένη αυτή της Τέχνης και του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα και δη στην Αθήνα. Εχουμε ασκηθεί σε ασχήμιες που στέκουν όχι ως γλυπτά, αλλά ως σκιάχτρα στη μέση του δρόμου μας -χαρακτηριστική η περίπτωση της Eρμού. Την εικόνα σώζουν αριστουργηματικά Murals των τελευταίων ετών, το γλυπτό του Τakis έξω από το Μουσείο Μπενάκη και ελάχιστα ακόμα σπαράγματα τέχνης στην πόλη. Ετσι, η πλήρης αποκατάσταση και επαναλειτουργία του γλυπτού του Ζογγολόπουλου «Πεντάκυκλο» στην Ομόνοια που εντάχθηκε στις συνολικές αλλαγές που έγιναν στην πλατεία με την επιστροφή του συντριβανιού, αποκτά πολλαπλές φορτίσεις.

Επειδή κάθε ιστορία, έχει μέσα στοιχεία, τυχαιότητες ή προθέσεις που την κάνουν ακόμα πιο γοητευτική, έχει ενδιαφέρον ότι ο διεθνούς φήμης γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος γεννήθηκε σχεδόν πάνω στην Ομόνοια. Για την ακρίβεια γεννήθηκε στην οδό Δεληγιώργη, την 1η Μαρτίου του 1903. Και έρχεται το έργο του να καθορίσει την εικόνα της πλατείας και της πόλης, όταν ο δημιουργός συμπλήρωσε ακριβώς τα 100 του χρόνια. Το «Πεντάκυκλο» έχει ύψος στο ανώτερο σημείο του 12 μέτρα, είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα και αποτελείται από σταυροειδή κατασκευή με πέντε κύκλους οι οποίοι κινούνται με τη βοήθεια του νερού.

Ενεργοποιείται, παίρνει κίνηση και γεννά τη διαρκή ροή μέσα από το νερό προσδίδοντας νέες διαστάσεις και υφές στον χώρο. «Το νερό είναι το αίμα των γλυπτών μου», έλεγε ο ίδιος ο δημιουργός. Κάπως όπως η Σίλβια Πλαθ έγραφε ότι η ποίηση είναι πίδακας αίματος. Μετά από χρόνια, το τόσο σημαντικό και πλέον ιστορικό έργο«Πεντάκυκλο» επανήλθε στην αρχική σκέψη και σχεδιασμό του Ζογγολόπουλου, χάρη στην αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Η πλατεία αιματώνεται ξανά.

Πρώτο είδε το έργο του αυτό το διεθνές κοινό στη Μπιενάλε της Βενετίας το 2001, όταν ο ίδιος ήταν ήταν ήδη 100 ετών, και είχε καθιερωθεί ως ένας από τους δημιουργούς που έδειχναν κάθε χρονιά έργα τους στην κορυφαία έκθεση εικαστικών του κόσμου. Εκείνη ήταν και η τελευταία Μπιενάλε που συμμετείχε. Στη συνέχεια το «Πεντάκυκλο» μεταφέρεται στην Ομόνοια, και στέκει εκεί ημιτελές, αφού η υδροκινητή λειτουργία του δεν ήταν εφικτή εξαιτίας της έλλειψης νερού στη βάση της δεξαμενής του. Ετσι οι κύκλοι έμειναν ακίνητοι, η ροή νερού ανέφικτη.

«Μέσα από τα έργα μου επιδιώκω να επικοινωνήσει ο κάθε άνθρωπος με ό,τι εκείνος επιθυμεί και αναπολεί, όσο απραγματοποίητο και ανέφικτο αν είναι. Άλλωστε τις κρυφές λαχτάρες δεν υπηρετεί η τέχνη;» έλεγε ο Ζογγολόπουλος. Η σχέση του Ζογγολόπουλου με την Ομόνοια ως γλύπτη είχε αρχίσει όμως πολύ πριν το 2001. Ηδη το 1931, σε ηλικία 28 ετών,συμμετείχε στην ανάπλαση της πλατείας ως ένας από τους γλύπτες που επιμελήθηκαν τη δημιουργία των δώδεκα γλυπτών που αναπαριστούσαν τις Εννέα Μούσες και τις Τρεις Χάριτες. Το 1958 κέρδισε το πρώτο βραβείο στον πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό και Καλλιτεχνικό Διαγωνισμό για την ανακατασκευή της Ομόνοιας. «Η βραβευμένη πρόταση του Ζογγολόπουλου για την κυκλική διαμόρφωση της Πλατείας Ομονοίας περιελάβανε ένα εξάγωνο με ένα μικρότερο πεντάγωνο στο οποίο αναπτυσσόταν η γνωστή υδάτινη γλυπτική σύνθεση από πίδακες που σχημάτιζαν ένα υδάτινο διαγώνιο τόξο, το οποίο προσέκρουε και κατέληγε σε ένα υδάτινο πέτασμα και μία υδάτινη στήλη ύψους 18,00 μέτρων. Στον αντίποδα της υδάτινης αυτής στήλης η σύνθεση προέβλεπε την τοποθέτηση του γλυπτού”«Ποσειδώνα” ύψους 12,00 μέτρων» διαβάζουμε στο σχετικό κείμενο του Ιδρύματος Zoγγολόπουλου.

Ο Ζογγολόπουλος απέδιδε μέσα από την συνύπαρξη των πιδάκων του «Ποσειδώνα» του τη στιγμή που ο Θεός χτυπάει με την τρίαινά του τον βράχο της Ακρόπολης των Αθηνών και αναβλύζει νερό. Η σκηνή προερχόμενη από τον διαγωνισμό της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για την ονοματοδοσία της Αθήνας ενώπιον του Κέκροπα, που αποτυπώνεται στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα. O Ποσειδώνας δεν τοποθετήθηκε ποτέ τελικά στην Ομόνοια. Ο Ζογγολόπουλος, με το καυστικό του χιούμορ, έλεγε ότι είναι ο εικαστικός που έχει κερδίσει τους περισσότερους διαγωνισμούς και έχει δει πολύ λίγους από αυτούς να υλοποιούνται. Χρόνια μετά, ο «Ποσειδώνας» πήρε την εκδίκησή του και τοποθετήθηκε στην Ουάσιγκτον, σχεδόν ένα χιλιόμετρο από τον Λευκό Οίκο αποτελώντας το πρώτο γλυπτό έλληνα δημιουργού σε δημόσιο χώρο στις ΗΠΑ.