Ένα παιδί από τη Βόρεια Ιρλανδία που ήθελε να γίνει ηθοποιός. Ένας σχεδιαστής που λατρεύει τα περίεργα υλικά, τις αμήχανες σιλουέτες και τα ποιήματα της Βιρτζίνια Γουλφ. Ο άνθρωπος που ανεβαίνει στην πασαρέλα με το κεφάλι σκυφτό μόλις έγινε ο απόλυτος άρχων του οίκου Dior. O Tζόναθαν Άντερσον.
«Η αυθεντικότητα είναι ανεκτίμητη. Η πρωτοτυπία δεν υπάρχει. Κλέψε, προσαρμόσου, δανείσου. Δεν έχει σημασία από πού παίρνει κανείς κάτι, αλλά πού το πηγαίνει». Αυτά ήταν τα λόγια του Τζόναθαν Άντερσον πέρυσι, ενώ απευθυνόταν σε μια αίθουσα γεμάτη νέους απόφοιτους του University for the Creative Arts στο Λονδίνο, παραλαμβάνοντας το τιμητικό του διδακτορικό.
Η φράση δεν του ανήκε, ήταν δανεική, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε, από τον σκηνοθέτη Τζιμ Τζαρμούς. «Αυτή η ομιλία περιέχει πολλές κλοπές», είπε με χαμόγελο, όχι από ενοχή, αλλά με απόλυτη διαύγεια δημιουργικής πρόθεσης.
Σήμερα, η φράση αυτή αποκτά άλλο βάρος. Γιατί από τον Ιούνιο του 2025, ο άνθρωπος που προέτρεψε μια γενιά σχεδιαστών να καταβροχθίζουν παλιές ταινίες, ιστορικά βιβλία, όνειρα και ποιήματα, γίνεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός από τους πιο μυθικούς οίκους μόδας στον κόσμο: του Dior. Και όχι απλώς για ένα τμήμα του. Για το σύνολο. Υψηλή ραπτική, prêt-à-porter, ανδρικά, δερμάτινα είδη, τα πάντα.
Θα κάνει τον Dior εργαστήριο του μέλλοντος;
Σε μια εποχή που οι δημιουργικοί διευθυντές στους οίκους μόδας έχουν εγκλωβιστεί στο φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας -Lanvin, Chloé, Gucci, Valentino, Balenciaga- η έλευση του Άντερσον στον Dior μοιάζει με σταθερότητα μέσα στον κυκλώνα. Μια επιλογή όχι για να διατηρηθεί η ισορροπία, αλλά για να μεταμορφωθεί το σύστημα. Όχι για έναν ακόμα κύκλο, αλλά για ένα άλμα.
Ο οίκος Dior έχει δείξει πολλά πρόσωπα: αιρετικά ρομαντικός με τον Γκαλιάνο, αριστοτεχνικά αυστηρός με τον Ραφ Σίμονς, πολιτικοποιημένος και με μια αίσθηση αίρεσης της μόδας με τη Μαρία Γκράτσια Κιούρι. Αλλά με τον Άντερσον στο τιμόνι, ίσως γίνει κάτι άλλο εντελώς. Όχι πια οίκος της κληρονομιάς, αλλά ένα εργαστήριο του μέλλοντος.
Γεννημένος το 1984 στο Magherafelt της Βόρειας Ιρλανδίας, ο Τζόναθαν Άντερσον δεν είχε μια ευθύγραμμη πορεία. Ξεκίνησε στο θέατρο, σπούδασε υποκριτική στο Juilliard School της Νέας Υόρκης, και τελικά στράφηκε στη μόδα. Το 2008 ίδρυσε το δικό του brand, JW Anderson, με ανδρικές συλλογές γεμάτες αντιφάσεις: αυστηρές γραμμές με ρομαντικές λεπτομέρειες, έμφυλη ασάφεια, ιστορικά υπονοούμενα. Στην αρχή μπέρδευε. Αλλά πουλούσε.
Η φρενίτιδα με τον οίκο Loewe
Το 2013 ο όμιλος LVMH τού ανέθεσε και την αναγέννηση της Loewe, ενός ήσυχου ισπανικού οίκου δερμάτινων ειδών, που έμοιαζε ξεχασμένος. Ο Άντερσον τον επανεφηύρε, δημιούργησε φρενίτιδα, δημιούργησε νέες δυνατότητες, νέες διαδρομές στον χάρτη της μόδας.
Έκανε τη Loewe ένα εργαστήριο τέχνης και παραδοσιακής δεξιοτεχνίας: κεραμικά, γλυπτά, πλεκτά από γυναίκες στην Αλβανία και στην Ουαλία. Έστηνε επιδείξεις σαν εκθέσεις. Δημιουργούσε αντικείμενα που έμοιαζαν με έργα τέχνης αλλά μετατρέπονταν σε «it bags». Έκανε τη μόδα ξανά κάτι που απαιτεί σκέψη.
Ορισμένοι σχεδιαστές έγιναν διάσημοι επειδή επινόησαν μια νέα σιλουέτα ή βρήκαν το δικό τους αναγνωρίσιμο ύφος - και στη συνέχεια το επανέλαβαν σε δεκάδες παραλλαγές. Ο Τζόναθαν Άντερσον, αντιθέτως, έχει χτίσει τη φήμη του πάνω στις διαρκείς αλλαγές. Σχεδόν σε κάθε νέα συλλογή, είτε προσθέτει ένα ακόμα στρώμα σε μια υπάρχουσα ιδέα (ένα slip φόρεμα από δίχτυ με μοτίβο μπαλονιού τη μία σεζόν, παπούτσια φτιαγμένα από αληθινά μπαλόνια την επόμενη), είτε την εγκαταλείπει εντελώς.
Ο εγκλωβισμός της Μαρία Γκράτσια Κιούρι
Η προσέγγισή του στη μόδα δεν είναι ακριβώς θεατρική, πολλά από τα ρούχα του είναι διακριτικά, με ήσυχη ένταση, αλλά σχεδόν πάντα κουβαλούν ένα στοιχείο performance. Όπως λέει και η ηθοποιός Γκρέτα Λι, που έχει πρωταγωνιστήσει σε καμπάνιες του Loewe, οι δημιουργίες του Άντερσον έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν «μια πιο υψηλή εκδοχή της ουσίας σου».
Ο Dior (που ανήκει επίσης στον όμιλο L.V.M.H.) δεν βρίσκεται ακριβώς σε κρίση. Αλλά χρειαζόταν νέα κατεύθυνση. Ψυχή. Η Μαρία Γκράτσια Κιούρι, η πρώτη γυναίκα καλλιτεχνική διευθύντρια του οίκου, εισήγαγε έναν φεμινιστικό λόγο και συνέπεια. Τα συνθήματα στις μπλούζες της έγιναν σύμβολα εποχής. Αλλά, με τα χρόνια, η πρόταση άρχισε να κουράζει. Οι σιλουέτες έμειναν ασφαλείς και ίδιες. Τα μηνύματα επαναλαμβανόμενα. Η μονοτονία δεν ταιριάζει στη μόδα, τουλάχιστον αυτού του επιπέδου.
Στα ανδρικά, ο Κιμ Τζόουνς προσέφερε εμπορικές επιτυχίες μέσω συνεργασιών με καλλιτέχνες, αλλά συχνά χωρίς σαφή ταυτότητα. Ο οίκος Dior είχε διχαστεί. Και είχε αρχίσει να χάνει την ικανότητα να ρισκάρει και να καινοτομεί. Ο Άντερσον δεν φοβάται την ανατροπή. Δεν έρχεται για να συντηρήσει, αλλά για να αποδομήσει. Δεν δουλεύει με τις στατιστικές των τάσεων, αλλά με το ένστικτο και την αίσθηση. Δεν φοβάται το λάθος. Αρκεί να είναι αληθινό.
Bιρτζίνια Γουλφ, queer, ιρλανδικά χωριά
Ο Άντερσον δεν πιστεύει στην παρθενογένεση. Πιστεύει στην ένταση της επιλογής. Στην επιλεκτική εμμονή. Διαβάζει Βιρτζίνια Γουλφ, εμπνέεται από queer κουλτούρες, από ιστορίες μαραγκών, από ιρλανδικά χωριά και από τα σχήματα των μεσαιωνικών πανοπλιών. Φτιάχνει ρούχα που θυμίζουν ποίηση, όχι προϊόντα. Η μόδα του είναι στοχαστική αλλά ποπ. Ανορθόδοξη αλλά εμπορική. Εύθραυστη αλλά ισχυρή.
Τώρα, για πρώτη φορά, θα μεταφέρει αυτή την ευφυή παραδοξότητα στον Dior - έναν οίκο που χτίστηκε πάνω στα άνθη και στη σιλουέτα, στο όνειρο μιας νέας θηλυκότητας μετά τον πόλεμο. Ίσως όμως, η εποχή ζητάει κάτι πιο ανοιχτό: όχι πια «θηλυκότητα», αλλά συναίσθημα.
Η πρώτη του συλλογή θα είναι η Dior Men Summer 2026 που θα παρουσιαστεί στην εβδομάδα μόδας στο Παρίσι στις 27 Ιουνίου. Μέχρι τότε, όλοι εικάζουν: Θα αποδομήσει το bar jacket; Θα μετατρέψει το Lady Dior σε χειροποίητο γλυπτό; Θα επιστρέψει η υψηλή ραπτική στο θέατρο, στο παράλογο; Ο Άντερσον σπάνια αποκαλύπτει τι σχεδιάζει. Δεν μιλά πολύ. Δημιουργεί.
Όταν ο Τζόναθαν Άντερσον εμφανίζεται στο τέλος κάθε επίδειξης για την καθιερωμένη υπόκλιση, μοιάζει πάντα αμήχανος - το βλέμμα χαμηλωμένο, οι ώμοι γερμένοι, σαν να τον βαραίνει όχι η επιτυχία, αλλά η ίδια η συνθήκη του να πρέπει να τη δηλώσει δημοσίως. Δεν είναι ο τύπος του θριαμβευτή. Άλλωστε, βλέπει τον ρόλο του σχεδιαστή σχεδόν με βιβλική ειρωνεία: «μας μισούν, λίγο πολύ», έχει πει στο παρελθόν, ίσως μισοαστεία, ίσως και όχι.
Το βέβαιο είναι ένα: Η περιστρεφόμενη πόρτα σταμάτησε να γυρίζει. Κι εκεί, στο κατώφλι, στέκεται ένας σχεδιαστής που ποτέ δεν έπαιξε με ασφάλεια. Που έκανε τη μόδα ξανά μυστηριώδη. Δεν έρχεται ως σωτήρας. Ούτε ως επαναστάτης. Έρχεται μεταφραστής ονείρων. Θέλει να γίνει ο σημαντικότερος εν ζωή σχεδιαστής. Και ίσως αυτό ακριβώς να είναι που χρειάζονται σήμερα ο Dior - και η μόδα.