Η Κατερίνα Ευαγγελάτου μιλάει χωρίς περιστροφές: για τις φωνές που ξεσήκωσαν θόρυβο στην Επίδαυρο, για τις προσωπικές επιθέσεις, για την πίστη ότι η ανανέωση του αρχαίου δράματος δεν είναι ρίσκο αλλά δικαίωμα και υποχρέωση. «Ήταν βήματα τολμηρά, αλλά μελετημένα», λέει, αφήνοντας πίσω της έναν θεσμό πιο ανοιχτό, πιο ζωντανό, πιο εξωστρεφή από ποτέ, στα χέρια του Μιχαήλ Μαρμαρινού.
«Δεν φοβηθήκαμε τις πιέσεις. Δεν φοβηθήκαμε τους συντηρητικούς κύκλους που φώναζαν για την Επίδαυρο και τις παραστάσεις που προσέγγιζαν με τόλμη και ανανεωτική ματιά το αρχαίο δράμα. Δεν φοβήθηκα καλλιτέχνες και μεμονωμένα άτομα διαφόρων συμφερόντων με ακραία, επιθετική γλώσσα. Γιατί για μένα, όλα αυτά δεν ήταν ρίσκα. Το ρίσκο έχει την έννοια του τυχαίου. Ήταν τολμηρά βήματα, αλλά μελετημένα. Στοχευμένα. Βασισμένα σε πίστη και γνώση για την κληρονομιά του αρχαίου δράματος.
Αυτή η ανανέωση ήταν άλλωστε ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες της στρατηγικής μας αυτά τα έξι χρόνια. Το εξαετές μας πλάνο αρθρώθηκε στο τρίπτυχο Νέες δραματουργίες, -Διεθνείς Σκηνοθέτες- Έρευνα και κατάφερε να πυροδοτήσει ουσιαστικές συζητήσεις μέσα στην κοινωνία για την αντιμετώπιση του Αρχαίου Δράματος σήμερα, αλλά και να φέρει στα Θέατρά μας ένα κοινό πολυπληθές, ποικίλο, κάθε ηλικίας και διαφορετικών καταβολών».
Έχω μόλις ρωτήσει την Κατερίνα Ευαγγελάτου που χθες, 31 Αυγούστου, ολοκλήρωσε την εξαετή θητεία της στην ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, για το πόσο ρίσκαρε κατά τη διάρκειά της. θητείας της. Της παράδοξης, αλλόκοτης θητείας που πριν καν αρχίσει μπήκε στον τυφώνα της ακινησίας, της απουσίας που επέβαλε η πανδημία.
Δεν συνηθίζει να μιλά με εντάσεις, αλλά και δεν αποφεύγει τις γωνίες στα λόγια της. Όλα μπαίνουν σε τάξη, έχοντας μόλις παραδώσει την διεύθυνση του κορυφαίου θεσμού στον διάδοχό της, τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Η πρώτη γυναίκα διευθύντρια, και το νεότερο άτομο, κάτω των 40 ετών στο τιμόνι του θεσμού.
Τι μένει πέρα, πίσω, από τον εντυπωσιακό απολογισμό που έκανε παρουσία δημοσιογράφων και καλλιτεχνών στα τέλη Ιουλίου. Πέρα από την αύξηση των εισιτηρίων, των εσόδων, των χώρων, των ελληνικών παραγωγών που ταξιδεύουν στο εξωτερικό, της νέας ταυτότητας, του σπιντάτου κλάδου των εκδόσεων, των πωλητηρίων, κοκ.
«Νιώθω ότι ολοκληρώθηκε μια μεγάλη σελίδα της οικογενειακής παράδοσης. Ήταν σαν η μοίρα μας να υφάνθηκε τρεις γενιές τώρα γύρω από το Φεστιβάλ. Σκεφθείτε, όχι μόνο τους γονείς αλλά και τον παππού μου, Αντίοχο Ευαγγελάτο» μου λέει. «Το βίωμά μου σε σχέση με το Φεστιβάλ ανάγεται στους πρώτους μήνες της ύπαρξής μου. Έχω ζήσει όλες τις φάσεις: ως θεατής από μωρό, ως φοιτήτρια στη Σχολή του Εθνικού, ως νεαρή ηθοποιός, ως βοηθός σκηνοθέτη, ως σκηνοθέτις, ως καλλιτέχνιδα που έδρασε μέσα στο Φεστιβάλ. Όλα αυτά ήταν καταγεγραμμένα στις αποσκευές μου όταν ανέλαβα. Και με βοήθησαν πάρα πολύ».
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου είναι κόρη του σπουδαίου θεατρανθρώπου, του σκηνοθέτη Σπύρου Ευαγγελάτου, ιδρυτή του ιστορικού Αμφι-Θεάτρου, και της σπουδαίας ηθοποιού Λήδας Τασοπούλου. Και οι δύο έχουν φύγει από τη ζωή.
Ας μιλήσουμε με απτά παραδείγματα όμως. Για το πώς αυτό που δημιούργησε, αυτό που αφήνει αποχωρώντας, είναι μέρος του βιώματός της. Γιατί έργο δεν είναι μόνο οι παραστάσεις είναι και οι υποδομές. Όπως οι νέες λυομενες κατασκευές που από το 2023 κοσμούν το Ηρώδειο. Ή το φετινό Pavilion στην Επίδαυρο.
Φτιάχοντας το Pavillion της Επιδαύρου ως δραματουργία
«Το Pavilion που κατορθώσαμε να γίνει δεκτό και να ξεκινήσουν οι διαδικασίες κατασκευής του είναι δραματουργία. Μεγάλωσα στην Επίδαυρο. Ήξερα ότι όσοι σκηνοθέτες ήθελαν να κάνουν πρόβες μέσα στην ημέρα δεν είχαν πού να πάνε. Οι άνθρωποι του Φεστιβάλ δεν είχαν πού να εργαστούν, να κάνουν μία συνάντηση. Το βίωσα. Γι’ αυτό και σχεδιάστηκε, με την αμέριστη στήριξη της Υπουργού Πολιτισμού Λινας Μενδώνη που το πίστεψε».
Το Pavilion, μια νέα υποδομή στην περιοχή της Επιδαύρου, οριοθετήθηκε από την ίδια ως ένα σύγχρονο, ανοιχτό κτίσμα για πρόβες, residencies, καλλιτεχνική έρευνα και δημόσια εργαστήρια. Θα μπορεί να λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και θα υποστηρίζει την προετοιμασία παραστάσεων, κυρίως στο Αρχαίο Θέατρο, αλλά και ποκίλες δράσεις και λειτουργικές ανάγκες του Φεστιβάλ καθώς διαθέτει και χώρο γραφείων σε διεθνή συνεργατικά πρότζεκτ.
Έχει εγκριθεί από το ΚΑΣ, χρηματοδοτείται αποκλειστικά από την ΔΕΗ, και αποτελεί για εκείνη «μία από τις πιο σημαντικές υποδομές που αφήνουμε πίσω». Τον σχεδιασμό έχει αναλάβει το αρχιτεκτονικό γραφείο flux, η Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης.
Δοκιμάστηκα σε πράγματα ακραία
Ήταν μία εξαετία αδιάκοπης δράσης. Έξι χρόνια αφοσίωσης. Όχι μόνο στο καλλιτεχνικό όραμα αλλά και στη διαχείριση, στην ηγεσία, στη διαπραγμάτευση. Δεν είναι εύκολο να υπηρετείς έναν θεσμό με τόσο βαρύ συμβολικό φορτίο, με τόσες προσδοκίες, και με τόσο μεγάλο δημόσιο ενδιαφέρον. Ήταν όμως και ένα τεράστιο σχολείο».
Η φωνή της γίνεται σίγουρη, σταθερή, σαν να κρατά ημερολόγιο πλοίου. Ο εξαιρετικά σχεδιασμένος κατάλογος και ο απολογισμός της εξαετίας είναι καθοριστικοί για την προίκα του Φεστιβάλ. Τι αφήνει όμως στην ίδια αυτή η εμπειρία;
«Το Φεστιβάλ ενεργοποίησε τη φαντασία μου ακόμα περισσότερο. Δοκιμάστηκα σε πράγματα ακραία, πολύπλοκα, και συνειδητοποίησα ότι έχω δυνατότητες και σε αυτό το επίπεδο. Ναι, ήθελα το Pavilion να είχε ήδη εγκαινιαστεί, φέτος, στα 70 χρόνια. Ναι, ήθελα να βάλουμε ξανά το καραβάκι από τον Πειραιά για τη Μικρή Επίδαυρο. Αλλά σε γενικές γραμμές αποχωρώ με μία αίσθηση ικανοποίησης και ευγνωμοσύνης. Οι δυνάμεις μας δεν ξοδεύτηκαν άδικα».
Τι εννοεί;«Στήσαμε υποδομές. Στήσαμε ορίζοντες. Δεν μιλάμε απλώς για παραστάσεις. Το Φεστιβάλ σήμερα είναι ένας μηχανισμός εξαγωγής πολιτισμού. Ένα εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας» διευκρινίζει. Επιπλέον είναι ολοζώντανο, ανοικτό στην κοινωνία, με παραστάσεις που έφεραν στην Ελλάδα για πρώτη φορά δεκάδες πρωτοποριακούς καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες και γέννησαν γεγονότα που άφησαν ξεχωριστό ίχνος. Με στρατηγική στήριξη των εγχώριων δημιουργών σε Θέατρο, Μουσική, Χορό, Λογοτεχνία, Κινηματογράφο, Εικαστικά. Με θέματα που δεν άφησαν κανέναν ασυγκίνητο. Και είναι, επιπλέον, ένας θεσμός που ξέρει να κάνει λογαριασμό: αύξηση τζίρου, αύξηση χορηγιών, αύξηση του κοινού, πλεόνασμα».
Το άλμα σε χορηγίες και εισιτήρια
Και τα αποτελέσματα το αποδεικνύουν:«Από 170.000 εισιτήρια της προηγούμενης διεύθυνσης φτάσαμε τις 273.000 φέτος. Από 150.000 ευρώ σε χορηγίες το 2019, πριν αναλάβουμε, φτάσαμε στα 3,25 εκατομμύρια φέτος, χάρη και στην μεγάλη δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για το επετειακό πρόγραμμα στην Επίδαυρο και σε όλους μας του χορηγούς, όπως την ΔΕΗ.Τα έσοδα από τις πωλήσεις μας ποτέ δεν ήταν υψηλότερα-αναμένεται αριθμός ρεκόρ φέτος-, ενώ αφήνουμε και σημαντικό απόθεμα για την επόμενη ημέρα του οργανισμού. Και αυτό με δύο χρονιές πανδημίας. Δεν σταματήσαμε ούτε τότε. Ηρώδειο, Μικρή και μεγάλη Επίδαυρος, τα πάντα. Όταν άνοιξε ξανά το Φεστιβάλ τον Ιούλιο του 2020, σε μια βουβή υφήλιο, θυμάμαι την συναυλία Καβάκου στην Επίδαυρο για 4000 ανθρώπους (το μέγιστο που επιτρεπόταν)την τελετή έναρξης σαν μια συλλογική ανάσα. Ήταν πολιτική πράξη».
Προσωπικά, αν μου ζητούσε κάποιος να κρατήσω στην κορυφή μία από τις κανοτομίες, θα είναι σίγουρα αυτή που εχει να κάνει σχέση με τους καρπούς εξωστρέφειας που δημιούργησε το φεστιβάλ αυτά τα 6 χρόνια. Το λέω στην Κατερίνα Ευαγγελάτου. «Η εξωστρέφεια είναι ίσως το πιο ισχυρό αποτύπωμα. Το GRAPE -Greek Agora of Performance, που ξεκίνησε το 2023 ως μια ξεχωριστή ενότητα μέσα στο Φεστιβάλ, μου έλεγαν ότι είναι τρέλα. Ότι κανείς δεν θα έρθει. Και τρία χρόνια τώρα, χτυπούν την πόρτα τους από 180 επαγγελματίες από 43 χώρες του κόσμου. Μία στις δύο παραστάσεις του ελληνικού προγράμματος έχει φύγει έξω σε μεγάλες διοργανώσεις σε 40 πολεις της Ασίας, της Ευρώπης και της Αμερικής. Επιπλέον έχουμε και σημανιτκή στήριξη από την Εθνική Τράπεζα και την Mastercard. Αυτό είναι πολιτιστική διπλωματία. Αυτό είναι υποδομή».
Τα δημοσιεύματα συκοφαντικού χαρακτήρα
Δεν αποσιωπά τις δυσκολίες. Δέχθηκε κριτικές, σκληρές. «Δεν έχω πρόβλημα με τις σκληρές κριτικές. Έχω πρόβλημα με τις άδικες, τις κακόβουλες. Με τις ψευδείς. Υπήρξαν δημοσιεύματα στην αρχή που είχαν καθαρά συκοφαντικό χαρακτήρα. Ήμουν έτοιμη να κινηθώ νομικά. Τελικά δεν το έκανα. Αποφάσισα να δώσω το χρόνο και την ενέργειά μου σε σημαντικότερα πράγματα. Να ξέρεις ποιος είσαι και γιατί το κάνεις».
Της ζητώ να μου πει περισσότερα για αυτά. Δεν λέει ονόματα. «Υπήρξαν και προσωπικές στοχοποιήσεις, όχι για τις επιλογές μου αλλά για το ποια είμαι. Έμαθα να χτίζω φίλτρα. Αλλά με επηρέασε. Οι πρώτοι μήνες ήταν σκληροί. Πολύ. Μετά όμως, όταν το έργο άρχισε να μιλά, τα πράγματα άλλαξαν. Οι επιθέσεις ησύχασαν. Όχι γιατί άλλαξαν άποψη— αλλά γιατί η κοινή γνώμη είχε ήδη αποφασίσει».
Γιατί αποφάσισε να αποχωρήσει
Η απόφασή της να αποχωρήσει είχε ωριμάσει. Γιατί να μην ανανεωθεί η θητεία της. Γιατί ζήτησε η ίδια να σταματήσει; «Πάνω απ’ όλα είμαι σκηνοθέτις. Ένιωσα ότι το Φεστιβάλ είναι σε ένα εξαιρετικό σημείο και ότι εγώ, τώρα, μπορώ να αφοσιωθώ στα δικά μου. Να δουλέψω, να σκηνοθετήσω, να εμπνευστώ. Δεν φεύγω εξαντλημένη. Φεύγω με τεράστια όρεξη και ευγνωμοσύνη για την τύχη να υπηρετήσω σε αυτή τη θέση».
Το επόμενο βήμα της ξεκινά τον Ιανουάριο στην Κίνα. Σκηνοθετικά, δημιουργικά, συνεχίζει μετά από τις λίγες αλλά σημαντικές σκηνοθετικές τις καταθέσεις κατα την εξαετία -Άμλετ, Ιππόλυτος, Ριγκολέττο, The Doctor.
Ανεβάζοντας Λυσιστράτη στα κινέζικα
«Το Εθνικό Θέατρο της Κίνας (Shanghai Dramatic Arts Center) και το Hong Kong Arts Festival μου ανέθεσαν να σκηνοθετήσω μια Λυσιστράτη με Κινέζους ηθοποιούς. Έκανα ήδη ακροάσεις, επέλεξα την ομάδα. Είναι ένα πρότζεκτ που αγαπώ. Τώρα εργάζομαι επάνω στην διασκευή του κειμένου. Η ηθοποιός που θα κάνει τη Λυσιστράτη έχει χιούμορ, δυναμισμό, και κυρίως, δεν φοβάται. Εκεί είναι το θέμα. Πρέπει να βγεις από τα στεγανά σου.»
Είχε προηγηθεί η παρουσίαση του Ιππόλυτου στο Χονγκ Κονγκ, κατόπιν πρόσκλησης του περίφημου θεατρικού του φεστιβάλ τον χειμώνα που πέρασε. Τότε με όλη την ελληνική ομάδα της παράστασης, όπως την είδαμε στην Επίδαυρο.
«Το να σκηνοθετείς σε άλλη γλώσσα, σε άλλη ήπειρο, είναι συναρπαστικό. Και τι ωραίο που το τελευταίο έργο μου που παρουσιάστηκε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών είναι αυτός ο Ιππόλυτος, και το πρώτο που θα κάνω μετά, μια Λυσιστράτη! Με όλη αυτή την αντιστροφή του φύλου, της εξουσίας, της επιθυμίας. Η διαδρομή συνεχίζεται».
Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο Μαρμαρινός
Για τον διάδοχό της, Μιχαήλ Μαρμαρινό, μιλά με εμπιστοσύνη: «Έχουμε κάνει handover εδώ και καιρό. Παράδοση. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τόσο οργανωμένο και ομαλό. Γνωριζόμαστε, υπάρχει εμπιστοσύνη και εκτίμηση. Χτυπάμε, εκπέμπουμε, σε κοινά σημεία. Η μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει θα είναι το κλείσιμο του Ηρωδείου», λέει η Κατερίνα Εαγγελάτου.
«Είναι τεράστια απώλεια για τα έσοδα και για την ψυχή του Φεστιβάλ. Αλλά υπάρχουν λύσεις. Το Μέγαρο, το Ωδείο... Θα βρεθούν τρόποι. Ο Μιχαήλ ήρθε φέτος και είδε παραστάσεις. Μιλήσαμε πολύ. Του μετέφερα όλη την τεχνογνωσία, ό,τι χτίστηκε αυτά τα χρόνια. Δεν υπάρχουν μυστικά. Δεν πιστεύω στα ατομικά φέουδα. Πιστεύω στη συνέχεια. Δουλέψαμε πολύ ωραία αυτά τα έξι χρόνια με την ομάδα του Φεστιβάλ και χτίσαμε κάτι από κοινού. Τους ευχαριστώ από καρδιάς».
Yψώνω το ποτήρι μου στο μέλλον
Και συμπληρώνει με νόημα:«Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για το Διοικητικό Συμβούλιο και τον Πρόεδρό του, Δημήτρη Πασσά. Ήταν ένας άνθρωπος πολύτιμος, που με εμπιστεύτηκε απόλυτα. Με προστάτεψε. Και μου έδωσε χώρο να δημιουργήσω. Αυτό είναι σπάνιο. Εξαιρετική και η συνεργασία μας με τον Γενικό Διευθυντή Γιάννη Καπλάνη».
Η τελευταία της σκέψη, η τελευταία της φράση, είναι σαν επίλογος αλλά και πρόποση: «Ξέρεις, αν δεν είχα δύο-τρία ωραία πράγματα στα σκαριά, ίσως να ένιωθα μια έμενα με νοσταλγία. Αλλά τώρα είμαι ήδη μπροστά. Γι’ αυτό και στον απολογισμό είπα: Υψώνω το ποτήρι μου στο μέλλον. Και σε όλα τα ωραία που έρχονται. Για όλους».
info
Μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται και η έκδοση ενός μεγάλου, επετειακού λευκώματος για τα 70 χρόνια του Φεστιβάλ, σε επιμέλεια Πάνου Γιαννικόπουλου. Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό τόμο με πλούσιο και σπάνιο υλικό από την ιστορία του οργανισμού μας, σε μια σχεδόν συνειρμική, καλλιτεχνική αποτύπωση . Θα πωλείται στο πωλητήριο του Φεστιβάλ στο Ηρώδειο αλλά και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία.