Πώς μάχεται το σώμα µας για να µας προστατεύσει από μια σοβαρή λοίμωξη; Τι συμβαίνει µε τις αλλεργίες, τον καρκίνο και τις αυτοάνοσες παθήσεις;
Αυτές και άλλες απορίες λύνονται με τον πιο επιστημονικό και ευφάνταστο τρόπο γραφής στο «Ανοσοποιητικό» του P. Dettmer, που μπήκε στα best sellers των «New York Times» και κυκλοφορεί από το Μεταίχμιο.
Μετά την πανδημία, το ενδιαφέρον για την υγεία μας και το σώμα μας κορυφώθηκαν. Καθόλου τυχαία το βιβλίο «Ανοσοποιητικό: Ένα ταξίδι στο μυστηριώδες σύστημα που σε κρατάει ζωντανό», του Philipp Dettmer, που θα κυκλοφορήσει στις 27 Οκτωβρίου από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των «New York Times».
Χάρη στις ζωντανές και γεμάτες χιούμορ περιγραφές, καθώς και τις πολύχρωμες εικόνες, ο Philipp Dettmer μάς ταξιδεύει στο φρούριο του σώματος, το πιο πολύπλοκο σύστημά του μετά τον ανθρώπινο εγκέφαλο, και στις άμυνές του.
Ένα σύστημα γεμάτο από ιστορίες εισβολών, στρατηγικής, τελικής επικράτησης και ευγενούς αυτοθυσίας… Μια περιήγηση στο ανοσοποιητικό σύστημα που θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο που σκέφτεστε για το σώμα σας, από τον δημιουργό του δημοφιλούς καναλιού Kurzgesagt – In A Nutshell.
Aκολουθεί προδημοσίευση του βιβλίου.
«Για να γνωρίσουμε καλύτερα το περίπλοκο σύστημα προστασίας μας, απαιτείται πρώτα να ρίξουμε μια ματιά σε αυτό που χρειάζεται να προστατεύσουμε: το σώμα μας. Κατά μια έννοια, αυτό ακούγεται αρκετά εύκολο -είναι ολόκληρη η περιοχή κάτω από το δέρμα μας, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου. Απλό, έτσι; Αλλά, όπως κι όταν κοιτάμε έναν πλανήτη στο Διάστημα, αυτό που βλέπουμε δεν πλησιάζει καν την πραγματική εικόνα.
Κοιτάζοντας κάτω από το δέρμα
»Οπότε, πριν από οτιδήποτε άλλο, πρέπει πρώτα να κάνουμε ένα ταξίδι παρέα, σε έναν κόσμο παράδοξο και άγνωστο, πιο περίεργο από τη θάλασσα ή έναν ξένο πλανήτη. Έναν κόσμο όπου κανένα ζωντανό πλάσμα που κατοικεί εκεί δεν έχει συναίσθηση της ύπαρξής του, όπου τα τέρατα είναι μέρος της καθημερινής ρουτίνας και δεν προκαλούν καμία έκπληξη. Έναν κόσμο με ηλικία δισεκατομμύρια έτη, που υπάρχει μέσα σε εσάς, σε όλους και στα πάντα, παντού τριγύρω μας, πανταχού παρόντα αλλά αθέατο. Είναι ο κόσμος του μικροσκοπικού, όπου τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου είναι συχνά δυσδιάκριτα. Όπου η βιοχημεία μετατρέπεται σε ζωή για λόγους που ακόμα και σήμερα δεν μπορούμε να κατανοήσουμε.
Ας εστιάσουμε σε εσάς και ας ρίξουμε μια ματιά στα όργανά σας κάτω από το δέρμα, στα πιο θεμελιώδη δομικά σας στοιχεία, τα κύτταρα.
Τα κύτταρα είναι εξαιρετικά μικροσκοπικά ζωντανά πραγματάκια, που συγκαταλέγονται ανάμεσα στις μικρότερες μορφές ζωής στον κόσμο. Για το καθένα απ’ αυτά, το σώμα σας είναι σαν ένας πλανήτης που περιφέρεται σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Για να αντιληφθούμε τις τεράστιες διαστάσεις του σώματος, χρειάζεται να το εξετάσουμε από τη σκοπιά ενός κυττάρου.
»Στη δική του κλίμακα, το σώμα σας είναι μια απολύτως γιγαντιαία δομή με σωλήνες φαρδείς σαν βουνά, γεμάτη ωκεανούς από υγρά, ταχύτατα ρεύματα, που περνούν μέσα από περίπλοκα συστήματα σπηλιών με έκταση που αντιστοιχεί σε ολόκληρες χώρες. Με την εξαίρεση των κρυσταλλωμένων και σκληρών μερών των οστών σας, ολόκληρο αυτό το περιβάλλον είναι κατ’ ουσίαν, στα μάτια ενός κυττάρου, ζωντανό.
Το κύτταρο μπορεί να ζητήσει ευγενικά να περάσει μέσα από έναν τοίχο, και να στριμωχτεί μέσα από ένα μικρό άνοιγμα που θα κλείσει πίσω του. Μπορεί να κολυμπήσει στα κανάλια και να αναρριχηθεί στα βουνά της σάρκας για να φτάσει εκεί που χρειάζεται να πάει.
Το εμβαδόν του δέρματός μας είναι 2 τ.μ.!
»Αν εσείς ήσασταν στο μέγεθος ενός κυττάρου, το σώμα ενός ανθρώπου θα ήταν κάτι σαν δεκαπέντε με είκοσι Έβερεστ, το ένα πάνω στο άλλο. Θα ήταν ένα βουνό από σάρκα τουλάχιστον εκατό χιλιόμετρα ψηλό, που θα χανόταν στο Διάστημα. Αν είστε κοντά σε ένα παράθυρο, ρίξτε μια ματιά έξω στον ουρανό. Προσπαθήστε, για μια στιγμή, να φανταστείτε έναν γίγαντα τόσο ψηλό ώστε επιβατικά αεροπλάνα θα συντρίβονταν πάνω στις γάμπες του, με το κεφάλι του τόσο ψηλά στο Διάστημα ώστε δεν θα μπορούσατε καν να το διακρίνετε.
Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού σας συστήματος είναι επιφορτισμένα με την προστασία όλου αυτού. Και ειδικά των τρωτών σημείων από τα οποία μπορούν να μπουκάρουν οι εισβολείς, δηλαδή κυρίως των συνόρων του, του εξωτερικού του σώματος. Όταν σκεφτόμαστε το εξωτερικό του σώματος, το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό είναι φυσικά το δέρμα.
Το συνολικό εμβαδόν του δέρματός σας είναι περίπου δύο τετραγωνικά μέτρα (μισό τραπέζι μπιλιάρδου, ας πούμε) και ευτυχώς είναι αρκετά εύκολο να προστατευτεί, καθώς το κύριο συστατικό του είναι ένα σκληρό και παχύ φράγμα που φρουρείται από το δικό του, ξεχωριστό ανοσοποιητικό σύστημα. Μπορεί να το αισθάνεστε μαλακό, αλλά είναι πολύ δύσκολο να διεισδύσει κανείς μέσα του, αν δεν βρει κάποιο άνοιγμα.
Τα πραγματικά τρωτά σημεία για μολύνσεις είναι οι βλεννογόνοι μεμβράνες σας -οι επιφάνειες που καλύπτουν την αναπνευστική οδό και τα πνευμόνια σας, τα βλέφαρα, το στόμα, τη μύτη, το στομάχι και τα εντόσθια, το αναπαραγωγικό σας σύστημα και την κύστη. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε το συνολικό εμβαδόν τους, καθώς διαφέρουν πολύ από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά κατά μέσο όρο υπάρχουν περίπου διακόσια τετραγωνικά μέτρα από βλεννογόνους μεμβράνες σε έναν υγιή ενήλικα (περίπου όσο ένα γήπεδο τένις), και η μερίδα του λέοντος ανήκει στα πνευμόνια και την πεπτική οδό σας.
Μπορεί να θεωρείτε ότι οι βλεννογόνοι μεμβράνες ανήκουν στο εσωτερικό του σώματός σας. Αυτό είναι ανακριβές, οι μεμβράνες αυτές λογίζονται ως εξωτερικές. Αν προσπαθούσαμε να σας ορίσουμε, κατά μια έννοια ο καθένας από σας δεν είναι παρά ένας περίπλοκος σωλήνας. Ναι, ένας σωλήνας που μπορεί να κλείσει και από τις δύο του άκρες. Αλλά, επίσης, πολύ πιο υγρός, γλοιώδης και σιχαμερός.
Τα σημεία εισβολής των μικροβίων στο σώμα μας
»Τα αναπαραγωγικά όργανα, τα ρουθούνια και τα αυτιά σας αποτελούν περίσσιες τρύπες -είσοδοι σε τεράστια κανάλια και πρόσθετα συστήματα σπηλιών που εκτείνονται παντού μέσα σας. Όλα αυτά τα μέρη είναι και σύνορά σας, τα σημεία επαφής με τον έξω κόσμο. Το σώμα σας είναι απλά τυλιγμένο γύρω τους. Τα εξωτερικά αυτά σημεία που βρίσκονται εντός του σώματος αποτελούν επιφάνειες από τις οποίες επιχειρούν να εισβάλουν εκατομμύρια πραγματάκια κάθε μέρα. Είναι μια τεράστια έκταση, που χρειάζεται προστασία από κάτι τόσο μικρό όσο ένα κύτταρο. Για αυτά, το εμβαδόν των βλεννογόνων είναι όσο μεγάλο είναι για εσάς το εμβαδόν της κεντρικής Ευρώπης ή των κεντρικών ΗΠΑ. Δεν αρκεί να ορθώσει κανείς τείχη στα σύνορα, καθώς δεν είναι μόνο τα σύνορα που χρειάζονται προστασία, αλλά ολόκληρη η επικράτεια! Οι εισβολείς δεν προσπαθούν να διεισδύσουν μόνο από τις άκρες. Μπορούν να προσγειωθούν με αλεξίπτωτα πίσω από τις γραμμές. Άρα, τα κύτταρά σας πρέπει να προστατεύσουν ολόκληρη την ενδοχώρα. Κάθε σπιθαμή της.
Όπως και να ’χει, είναι πολύ ευκολότερο να συλληφθεί ένας εχθρός σε κάποιο από αυτά τα σημεία, παρά κάπου αλλού. Για παράδειγμα, αν παίρναμε όλα τα αιμοφόρα και τριχοειδή αγγεία του σώματός σας και τα απλώναμε σε μια ευθεία γραμμή, αυτά θα έφταναν το εξωφρενικό μήκος των 120.000 χιλιομέτρων, δηλαδή τρεις φορές την περίμετρο της Γης, με 1.200 τετραγωνικά μέτρα επιφάνειας. Είναι επομένως καλύτερο να πιάνουμε τους εχθρούς στα σύνορα, που είναι πολύ μικρότερα και κατά συνέπεια τα υπερασπιζόμαστε ευκολότερα. Αλλά ''ευκολότερα'' δεν σημαίνει και ''εύκολα''.»