Αλαζονεία. Υβρις. Μάνα. Λοιμός. Παζολίνι. Ο ηθοποιός Μιχάλης Σαράντης που έγινε ο μοναδικός Οιδίποδας του αλλόκοτου αυτού καλοκαιριού, στην παράσταση του Δημήτρη Καραντζά, όπου ο Σοφοκλής συνaντά τον Παζολίνι, δίνει μια διαφορετική συνέντευξη, χωρίς ερωτήσεις, αλλά με μια λέξη για κάθε γράμμα του αλφαβήτου. Με οδηγό το ρίγος.
Να παίζεις τον Οιδίποδα που αναζητεί την αλήθεια και καταδύεται στο σκοτάδι, μέσα στο καλοκαίρι της πανδημίας με τις ειδήσεις να σε κάνουν να ασφυκτιάς...
Ο Μιχάλης Σαράντης, αυτός ο ηθοποιός που μόνος του αποτελεί μια ολόκληρη σχολή, επωμίστηκε τον ρόλο στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καραντζάς. Μια ψιθυριστή παράσταση, όπου όλα έπρεπε να γίνονται σε παρόντα χρόνο, με το έργο του Παζολίνι να μπαίνει μαζικά σαν το φως μέσα μέσα από τις περσίδες ενός σκοτεινού δωματίου.
Καθώς συνεχίζονται οι παραστάσεις και υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να δούμε την παράσταση και στο Ηρώδειο το φθινόπωρο, ζητήσαμε από τον Μιχάλη Σαράντη να μας δώσει τη δική του αλφαβήτα για τον Οιδίποδα. Από το Α ως το Ω οι λέξεις που σαν ψηφίδες συνθέτουν τον ήρωα και τον κόσμο του μέσα στον δικό μας κόσμο και την στάση του ίδιου του Μιχάλη Σαράντη.
Αλαζονεία
Οπως έζησα τον Οιδίποδα σε δοκιμές, πρόβες, παραστάσεις, συνειδητοποίησα ότι κρύβει μέσα του έναν τεράστιο φόβο που μετασχηματίζεται σε αλαζονεία. Συνηθίζουμε εξάλλου να εκδηλώνουμε αυτό που νιώθουμε με μια αντίθετη έκφραση. Ο Οιδίποδας νιώθει φόβο απέναντι στον λοιμό, αλλά και απέναντι στην κρίση ταυτότητας που ζει από την πρώτη μέρα που γεννήθηκε. Δεν είμαι σίγουρος λοιπόν ότι μπορεί να χαρακτηριστεί από αλαζονεία, κάτι που έχουν άτομα κούφια μέσα τους. Ο Οιδίποδας από την άλλη είναι ένα από τα πιο οξυδερκή πνεύματα, ακούει τα πάντα, το θέμα είναι πώς τα δέχεται. Πώς να δεχθεί την αλήθεια; Οταν του λέει ο Τειρεσίας «εσύ είσαι αυτό που ψάχνεις» ξέρει ήδη μέσα του συμβαίνει.
Βλέμμα
Στην παράσταση που δημιούργησε ο Δημήτρης Καραντζάς τα βλέμματα όπως και η ενέργεια που υπήρχε μεταξύ των ηθοποιών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Βασικός στόχος ήταν ό,τι γίνεται παραστασιακά να συμβαίνει σε παρόντα χρόνο. Ημασταν τόσο προπονημένοι στην πρόβα και τόσο ανοιχτοί στην παράσταση ώστε τα πάντα συνέβαιναν εκείνη τη στιγμή κυριολεκτικά, δεν φέρναμε έτοιμους ψυχισμούς στη σκηνή. Τα βλέμματα, οι ανάσες, είναι μια μπάλα ενέργειας που πηγαινοέρχεται μεταξύ μας (με τη Μαρία Κεχαγιόγλου και τον Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη). Ο Δημήτρης πάντα έτσι μας προπονεί για τις παραστάσεις του. Ομως στον Οιδίποδα δεν ήταν απλό. Καθόλου.
Γνώση
Είναι τρομακτικό αυτό που συμβαίνει. Το ερώτημα με αφορμή τον μύθο του Οιδίποδα είναι αν θέλουμε να είμαστε μάρτυρες της απόλυτης γνώσης και αλήθειας. Στο έργο, αυτό εξυψώνεται: από εκεί που είσαι βασιλιάς ξαφνικά είσαι ένα τίποτα. Σε προσωπικό επίπεδο αυτό μπορεί να μετατραπεί στο πυρηνικό ερώτημα: αντέχεις να είσαι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό σου, αντέχεις να μπεις βαθιά στην αλήθεια; Αυτή η λύσσα του Οιδίποδα να μάθει, είναι για μένα η βαθιά ανάγκη του να αποκτήσει μια ταυτότητα. Αλλωστε στη ζωή του, η πλεκτάνη σε βάρος του είναι στημένη πριν καν αυτός γεννηθεί.
Δημήτρης (Καραντζάς)
Είναι φίλος μου. Και σταθερός συνεργάτης. Ωριμάζει η σχέση μας, μεγαλώνουμε μαζί αν και ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Πολλές φορές είμαστε δίπλα. Είμαι χαρούμενος που είναι στη ζωή μου ο Δημήτρης. Θαυμάζω συνεχώς τη μανία που έχει να είναι τα πάντα απολύτως φροντισμένα, να μην μείνει τίποτα στην τύχη. Αυτή η ανάγκη του για φροντίδα είναι συγκινητική. Και βέβαια, είναι τόσο ταλαντούχο πλάσμα...
Επίδαυρος
Μου έχει λείψει, πολύ. Πολύ. Δεν θέλω να πω τίποτα άλλο. Μου λείπει. Ελπίζω να πάω του χρόνου. Και θα ήθελα και την παράσταση μας, τον Οιδίποδα να τον πάμε εκεί. Εκεί θα ήταν ένα θαύμα. Είμαστε οι Ελληνες οι πιο τυχεροί ηθοποιοί στον κόσμο που έχουμε την ευκαιρία να παίξουμε στο θέατρο της Επιδαύρου.
Ζωντανός
Πλέον πρέπει να μάχεσαι συνέχεια για να μείνεις ζωντανός. Εχω την αίσθηση ότι υπάρχει μια διαρκής τάση για αποχαύνωση, είμαστε υποδουλωμένοι σε πράγματα ασήμαντα. Δεν υπάρχει πιο σπουδαίο από το νιώθεις την αναπνοή σου. Προσπαθώ να κοιτάω τους ανθρώπους στα μάτια, να είμαι συνδεδεμένος, ενεργός. Ισως για αυτό κάνω και αυτή τη δουλειά, γιατί υπάρχει συνέχεια αυτή η επαγρύπνιση.
Ηθική
Πάντα είχα ένα θέμα με αυτή τη λέξη. Ειλικρινά μιλάω. Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Πάντα με απασχολεί. Συνήθως η ηθική μεταφράζεται σε κάτι συντηρητικό ενώ δεν έχει σχέση με αυτό. Βλέπεις ανθρώπους κάθε άλλο παρά συνεσταλμένους με τεράστιο ήθος, για παράδειγμα. Μια πάλη μεταξύ προσωπικού και συνόλου υπάρχει στην έννοια αυτή. Εκεί είναι η δική μου αναρώτηση.
Θύτης/Θύμα
Στον Οιδίποδα έχω την αίσθηση ότι αυτές οι έννοιες (θύμα-θύτης) δεν υπήρχαν πριν από αυτόν. Ο ίδιος είναι και τα δυο και συγχρόνως δεν είναι… Σε αυτόν, θύμα και θύτης είναι μια λέξη. Τα συνδυάζει απόλυτα. Στο βάθος, πιστεύω ότι είναι θύμα της μοίρας και της ροής του σύμπαντος.
Ιοκάστη
Τεράστιο αίνιγμα. Όπως για όλα τα αγόρια είναι τεράστιο αίνιγμα η μάνα, έτσι η Ιοκάστη είναι το απόλυτο σύμβολο που τα συνδυάζει όλα: σύζυγος, μητέρα, εραστής. Με εντυπωσιάζει η αντίστασή της στην αλήθεια –την συνειδητοποιεί πολύ νωρίτερα από τον ίδιο τον Οιδίποδα. Φυσικά και ξέρει. Και προστατεύει το παιδί της και τον άνδρα της μαζί. Όπως το γυναικείο φύλο είναι τεράστιο αίνιγμα, το λέω με δίψα και αγωνία να στραφώ προς τα εκεί.
Κάρμα
Αν σκεφτείς πόσα πράγματα συνωμοτούν για να μάθει ο Οιδίποδας την αλήθεια, θα πιστέψεις στο κάρμα. Εγώ το λέω κύκλο. Την ώρα που αρχίζει το έργο έχει ήδη ξεκινήσει ένας από τη Θήβα για να του πει ότι έχει πεθάνει ο Πόλυβος. Σκέψου πόσες ενέργειες έχουν κινητοποιηθεί, πόσοι μηχανισμοί σαν τα παλιά ρολόγια για να έρθει η αλήθεια στο φως. Αν δεν είναι κάρμα αυτό, τι είναι; Και φυσικά, να πούμε πόσο αριστουργηματική η δομή του έργου σε αυτή την αποκάλυψη.
Λοιμός
Δεν γίνεται να μην το πούμε ότι ζούμε μια μορφή λοιμού. Είναι εδώ ο λοιμός. Λυπάμαι που έμελλε να το πω αυτό στη ζωή μου. Αλλά είναι αλήθεια.
Μάνα
Την έχασα νωρίς από τη ζωή μου ως φυσική παρουσία, γιατί ως ψυχική παρουσία με διαποτίζει συνέχεια, ακόμα και μέσα από την έλλειψή της. Πρωταγωνιστεί στη ζωή μου η έννοια της μάνας διά της απουσίας της. Το πιο πιθανό είναι αν ήταν παρούσα να μην πρωταγωνιστούσε τόσο. Διά της απουσίας της είναι πανταχού παρούσα η μάνα μου, όχι ως πρόσωπο, αλλά ως έννοια.
Νόσος
«Αμετρες οι πληγές της οδύνης μου, σύμπαν ο λαός μου νοσεί, μάχαιρα το άγχος και ασπίδα κανείς». Ο Χορός στον Οιδίποδα το λέει.
Ξένος
«Ξένος ήμουν και σαν ξένος τότε σου μιλώ». Χρησιμοποιεί πολύ το όχημα του ό,τι δεν είναι γηγενής Θηβαίος. Την ιδιότητα του ξένου την χρησιμοποιεί ως μάσκα ο Οιδίποδας. Αυτός που είναι ο πιο Θηβαίος από όλους τους Θηβαίους. Ναι, είναι αριστουργηματικό αυτό το έργο.
Οιδίπους
Μια μεγάλη πρόκληση για εμένα ήταν να μπω σε αυτό τον ρόλο και μάλιστα εν μέσω αυτών των συνθηκών, της πανδημίας. Αλλά ακριβώς επειδή ζούμε όσα ζούμε, δεν μπορούσαμε να κάνουμε την παραμικρή έκπτωση. Χαίρομαι που ασχολούμαι με το πιο δύσκολο πράγμα που θα μπορούσα να ασχοληθώ, κυρίως τώρα.
Παζολίνι
Ηρθε νωρίς στη ζωή μου, γύρω στα 15 μου και με συγκλόνισε. Εδιναν δώρο τα έργα του οι εφημερίδες της εποχής και έτσι ήρθα νωρίς σε επαφή με αυτό. Πέρα από την ακρότητά του και το πόσο ζωντανός ήταν, με συγκινούσε αυτή η επιτηδευμένεη αφέλεια πλάνων, βλεμμάτων, αφηγήσεων, χρωμάτων, ενώ ταυτόχρονα υπήρχε από κάτω έναν μεγάλος λυρισμός. Υπήρχε πραγματική ποίηση. Σπάνια συναντάς αυτόν τον συνδυασμό. Ακόμα και στα γραπτά του βλέπεις πόσο λυρικός και στοχαστικός ήταν. Λυρικός, με μια υπόκωφη ένταση.
Ρίγος
Με διακατέχει από την αρχή της παράστασης ένα ρίγος. Η σύγκρουση της αλήθειας με την πραγματικότητα του ήρωα, τα κύματα και οι ενέργειες που λαμβάνει συνεχώς, δεν μπορούν παρά να μεταφραστούν σε ένα σωματικό και ψυχικό ρίγος. Το ρίγος αυτό το συνδυάζω με έναν συναγερμό που βαράει, έναν συναγερμό που δεν μπορείς να ερμηνεύσεις με τη λογική, παρά μόνο με την ενσυναίσθηση και την ψυχή σου. Αυτή η λέξη, το ρίγος, με οδηγεί σε όλη τη διαδρομή με ενέργεια και όχι παθητικά. Οχι ως ένα φοβισμένο πλάσμα που πάει να μάθει την αλήθεια, αλλά σαν ένα ταύρο που πάει με ορμή στο κόκκινο. Εχει ανάγκη για λύτρωση.
Σκοτάδι
Επιλέγει να ζει μέσα στο σκοτάδι ο Οιδίποδας, όπως με αντίθετο τρόπο μετά επιλέγει να έρθει στο φως. Η τύφλωση δεν είναι μόνο μια πράξη τιμωρίας, αλλά μια πράξη που παραθέτει την πραγματική του ταυτότητα. Γιατί τυφλώνεται και δεν αυτοκτονεί, γιατί δεν βάζει τέλος στη ζωή του; Διότι θέλει να δείξει σε όλο τον κόσμο και στο εαυτό του την πραγματική του ταυτότητα. Και αυτή είναι το σκοτάδι. Μια ζωή περιπλανιόταν στο σκοτάδι, ενώ νόμιζε ότι είναι στο φως.
Τειρεσίας
Βαθιά γοητευτικό πλάσμα. Είναι συνδυασμένο απόλυτα με τη Μαρία Κεχαγιόγλου που με τη συμβολή του Δημήτρη Καραντζά τον έχει προσεγγίσει με πόνο: δεν θέλει να πει τα πράγματα, αλλά αναγκάζεται να τα πει. Οχι για να τιμωρήσει αλλά για να έρθει στο φως η αλήθεια. Τι είναι αυτό το πλάσμα; Δεν έχω ιδέα. Σίγουρα με γοητεύει. Ενας τυφλός που έρχεται και δίνει φως. Είναι το αντίθετο του Οιδίποδα. Μόνο δέος μου προκαλεί.
Υβρις
Αραγε πού διαπράχθηκε, πότε πρωτοδιαπράχθηκε; Οταν βγήκε ο χρησμός να μη ζευγαρώσει ο Λάιος με την Ιοκάστη και ζευγάρωσαν ενώ ήταν μεθυσμένος και γεννήθηκε ο Οιδίπους; Οταν διώχθηκε το βρέφος από το σπίτι με τον φόβο του χρησμού; Πού;
Φωνή
Φωνή θεού άκουσε στους Δελφούς. Εκεί άρχισε να παίρνει τον δρόμο ο Οιδίπους προς τη Θήβα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τον θεϊκό χειρισμό. Πώς οι Θεοί στρέφουν και καθοδηγούν τα πράγματα. Όμως πάντα μια φωνή εσωτερική μάς οδηγεί. Το ένστικτό μας.
Χρησμός
Η βαθιά εσωτερική φωνή που μας οδηγεί στα πράγματα. Αυτό είναι για εμένα χρησμός, αυτή η φωνή.
Ψίθυρος
H παράστασή μας είναι ψιθυριστή. Εχει γίνει τρομερή δουλειά στη μικροφωνική και σε κάθε πηγή ήχου. Με γοητεύει ο ψίθυρος γιατί ενέχει μια μυστικότητα. Πιστεύω ότι όσο πιο σιγανά μιλά κάποιος, τόσο πιο γειωμένος και ειλικρινής είναι. Ο Δημήτρης (Καραντζάς) ήθελε και μέσω του Παζολίνι και μέσω του ήχου να εμβαθύνουμε, σαν να είμαστε ηθοποιοί ερευνητές με μικροσκόπια στα χέρια που ψάχνουμε τους ψυχισμούς των ηρώων. Αυτό απαιτεί έναν ψίθυρο, μια προστασία για να το κάνεις.
Ωσπου
Μια ευχή: ώσπου να έρθει η μέρα που θα βρει τρόπο η ανθρωπότητα να ξεφύγει από την πανδημία, εύχομαι να είμαστε όλοι όσο πιο ασφαλείς μπορούμε. Νομίζω ότι είναι σαν να έχει η ανθρωπότητα την ανάγκη να λυτρωθεί συνολικά. Πολύ θα γούσταρα αυτό που ζήσαμε να μας οδηγήσει σε ένα restart.
*Επόμενες παραστάσεις του Οιδίποδα σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά
Δευ 10/8 στις 21:30 – Αθλητικό & Πολιτιστικό Πάρκο Νέας Μάκρης – Νέα Μάκρη
Τρι 11/8 στις 21:30 – Θέατρο Κάστρου – Καλαμάτα
Τρι 18/8 στις 21:00 – Ευριπίδειο Θέατρο Σαλαμίνας – Σαλαμίνα
Κυρ 23/8 στις 21:00 – Αρχαίο Θέατρο Δίου – Δίον
Δευ 24/8 στις 21:00 – Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα
Τρι
25/8 στις 21:00 – Θέατρο
Κήπου – Θεσσαλονίκη
Τετ
26/8 στις 21:00 – Θέατρο
Κήπου – Θεσσαλονίκη