Ο Ελύτης παιδί, ναυτάκι, ο Ελύτης στα βουνά της Αλβανίας, στο Παρίσι, στην απονομή του Νόμπελ. Ένα ευφρόσυνο βιβλίο περιήγηση στη ζωή και την ποίησή του με τον τίτλο «Ο Ελύτης για παιδιά», από την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, που οι γονείς δεν θα μπορούν να αφήσουν από τα χέρια τους.
«Πρώτη φορά σ’ ενός νησιού τα χώματα δύο του Νοεμβρίου ξημερώματα». Ισως δεν χρειάζεται να ξέρεις πολλά, να ξέρεις το παραμικρό, για τη ζωή του σπουδαίου ποιητή και Νομπελίστα μας Οδυσσέα Ελύτη. Ισως αρκεί να διαβάσεις αυτόν τον χείμαρρο των ποιημάτων του για να βρεις μέσα ποιος ήταν, πώς έζησε, τι τον καθόρισε. Να, αυτός ο στίχος από το «Το τραγούδι του Ποιητή» που διαβάζουμε στη Μαρία Νεφέλη, μαρτυρά την ώρα, τον τρόπο που γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, 2 Νοεμβρίου του 1911.
Το διαβάζω και βλέπω δίπλα μια γαλάζια σελίδα με ένα αγόρι ντυμένο ναυτάκι, με μακριά μαλλιά, να χαμογελά παμπόνηρα. Είναι ο Οδυσσέας Ελύτης παιδί. Και το βιβλίο με το κατακόκκινο εξώφυλλο είναι το «Ο Ελύτης για παιδιά», που έγραψε η Ιουλίτα Ηλιοπούλου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ικαρος. Και είναι κάπως ψευδής ο τίτλος, διότι είναι ένα βιβλίο συναρπαστικό και για εμένα και για τους συνομήλικούς μου, που όσο και να γνωρίζουμε τον Ελύτη και έχουμε αποστηθίσει ποταμούς ποιημάτων του, μέσα σε αυτό το βιβλίο είναι σαν να συνομιλούμε μαζί του. Ακούμε τη φωνή του, βλέπουμε εικόνες του σπάνιες από την παιδική ηλικία, παρατηρούμε τη φορά του ανέμου να αλλάζει και τα κύματα να έρχονται κατά πάνω μας.
Ετσι βλέπεις ότι φυσικά, ναι, το Μυρσίνη ήταν ένα όνομα όχι απλώς όμορφο, αλλά βαρύ μέσα στην ψυχή του Ελύτη, γιατί ήταν το όνομα της αδελφής του που πέθανε όταν o ποιητής πήγαινε στην Πρώτη Δημοτικού. Ηταν λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Πέρασε τα καλοκαίρια του στις Σπέτσες, μέσα στη θάλασσα που κατακλύζει τις σελίδες του.
Γράφει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Εμπαιναν στη βάρκα πρωί πρωί και πήγαιναν στις αντικρινές παραλίες της Πελοποννήσου με την παχιά την άμμο και τα πεύκα. Και φυσούσε αέρας, γέμιζε όλο κόκκους χρυσούς τα μαλλιά, τα δωμάτια, τα όνειρα, τις λέξεις… Κι έτσι σιγά σιγά ο Οδυσσέας μεγάλωνε».
Με έναν τρόπο γραμμικό, γαλήνιο, μετρημένο σαν νότες σε παρτιτούρα, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου ξετυλίγει την αφήγηση της ζωής του Ελύτη, εισάγοντας σταδιακά πληροφορίες για την ποίησή του, την κυρίαρχη εποχή, τη δύναμη της λογοτεχνίας. Μια απλή πληροφορία, ότι ο πατέρας του έγραφε ποίηση, κάνει εμάς, τους ενήλικους, ίσως όμως και τους μικρούς αμύητους, να δουν με ένα νέο φως την ποίηση του Ελύτη. Όπως το πόσο τον επηρέασε το βιβλίο του Πωλ Ελυάρ «Ο έρωτας, η ποίηση!». Η Ηλιοπούλου μας μιλά για τον υπερρεαλισμό, τι σημαίνει ρεύμα στις τέχνες, με έναν τρόπο ιδανικό για τα παιδιά. Τα οποία στο τέλος του βιβλίου θα βρουν ένα ολόκληρο παράρτημα με ασκήσεις, παιχνίδια, εργασίες που μπορούν να κάνουν για τον ποιητή.
Η πατριδογνωσία της επικράτειας που είναι ο Ελύτης, υπάρχει εδώ. Τι σημαίνει «Αξιον Εστί», πώς τον επηρέασε το γεγονός ότι ανέβηκε στα βουνά της Αλβανίας στον πόλεμο -μην ξεχνάμε το «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».
Ξεφυλλίζοντας, μια συνάντηση έκπληξη, το σκίτσο του Picasso που αφιέρωσε στον Ελύτη, εισβάλλει στη σελίδα 37 με την υπογραφή και την αφιέρωση του δημιουργού, «του πιο ανυπότακτου παιδιού του αιώνα μας», όπως έγραφε ο Ελύτης. Οι συναντήσεις είναι πολλές. Ο Πικάσο, ο Χατζιδάκις, ο Μόραλης, ο Νικολάου, ο Τσαρούχης -ζωγράφιζε και ο ίδιος ο Ελύτης και έργα του διατρέχουν την έκδοση.
«Ζω για τότε που δεν θα υπάρχω» γράφει ο Ελύτης στο «τα Ελεγεία της οξώπετρας». Η ποίησή του όμως είναι η διαρκής Ανάσταση για αυτόν.
Στις σελίδες του βιβλίου, στις περισσότερες φωτογραφίες, ο Ελύτης κοιτά τον φακό, κοιτά τον αναγνώστη... «Ο αληθινός ποιητής κάνει ορατό το αόρατο, αισθητό το νοούμενο, πραγματικό το μη πραγματικό» (Ανοιχτά Χαρτιά).
Εχει μια φρεσκάδα, μια δροσιά αυτό το βιβλίο. Το κείμενο, η δομή δεν επιχειρούν να εγκαθιδρύσουν το δέος για τον σπουδαίο ποιητή, δεν κάνουν την σπουδαιότητα και το ταλέντο του σημαία. Και έτσι κατορθώνουν μια γενναία, αυθεντική, συναισθηματική είσοδο στην ποίηση και το σύμπαν που παγκοσμίως ονομάζουμε Οδυσσέας Ελύτης.
Για το τέλος, επιστρέφω στο απόσπασμα που υπάρχει μέσα στο βιβλίο. Τι σήμαινε για τον Ελύτη ποίηση: «Παιδάκι δεν μου πολυάρεσε η ποίηση. Τα ποιήματα χρησίμευαν για να μιλάνε τα βουνά ή τα ποτάμια και να λεν κοινοτυπίες. Αλλωστε, οι καθηγητές μας τα προσπερνούσανε, για να τα απαιτήσουνε μονάχα στις εξετάσεις του Ιουνίου. Κι όμως, όταν ο αδελφός μου, σχεδόν συνομήλικος, ξόδευε όλο του το χαρτζιλίκι σε γλυκά και σε μπάλες ποδοσφαίρου, εγώ, με αγάπη σχεδόν παθολογική για το τυπωμένο χαρτί, σώρευα στα ντουλάπια μου περιοδικά και βιβλία».