Η κινηματογραφική δράση μοιάζει και πάλι να βρίσκεται σε τέλμα, όπως στις αρχές του 2000. Και τότε ήταν που ο Jason Bourne ήρθε για να αλλάξει τα πάντα.
Η τριλογία του Jason Bourne παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα πιο εμβληματικά κεφάλαια της σύγχρονης κινηματογραφικής ιστορίας δράσης, ένα σημείο αναφοράς που όχι μόνο ανανέωσε το είδος, αλλά και επανακαθόρισε το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κινηματογραφικό κατάσκοπο στον 21ο αιώνα.
Όταν το 2002 έκανε πρεμιέρα το The Bourne Identity, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ότι η ιστορία του άνδρα χωρίς μνήμη, που κυνηγιέται από τις ίδιες τις υπηρεσίες που τον δημιούργησαν, θα γινόταν το πρότυπο πάνω στο οποίο θα ξαναχτίζονταν ολόκληρα franchises, από τον James Bond μέχρι το Mission: Impossible.
Κι όμως, με τον Ματ Ντέιμον σε μια από τις πιο καίριες ερμηνείες της καριέρας του και τον Πολ Γκρίνγκρας στα ηνία των δύο επόμενων ταινιών, η τριλογία εξελίχθηκε σε ένα σφιχτοδεμένο, καταιγιστικό αφήγημα που άλλαξε για πάντα τον τόνο και την αισθητική του κινηματογραφικού θρίλερ.
Το Χόλιγουντ δεν αφήνει ένα επιτυχημένο brand
Το The Bourne Supremacy το 2004 και το The Bourne Ultimatum το 2007 δεν ήταν απλώς συνέχειες· αποτέλεσαν μια ουσιαστική κορύφωση της ιστορίας, ένα αρμονικό κλείσιμο που άφηνε τον θεατή με την αίσθηση ότι είχε παρακολουθήσει ένα πλήρες ταξίδι, από την άγνοια και τη σύγχυση του ήρωα μέχρι την τελική του απελευθέρωση από τα δεσμά της μνήμης και των μυστικών υπηρεσιών. Για πολλούς σινεφίλ, το φινάλε του Ultimatum σηματοδότησε και το πραγματικό τέλος του Bourne· ένα τέλος που δεν χρειαζόταν καμία συνέχεια.
Ο Jason Bourne δεν πρόκειται να «συνταξιοδοτηθεί» ποτέ
Ωστόσο, το Χόλιγουντ σπάνια αφήνει πίσω του ένα επιτυχημένο brand. Το 2012 ήρθε το The Bourne Legacy, χωρίς τον Ματ Ντέιμον, με τον Τζέρεμι Ρένερ να επιχειρεί να πάρει τα ηνία σε μια ιστορία που φάνηκε περισσότερο σαν υποσημείωση παρά σαν ουσιαστική επέκταση. Το 2016, ο Ντέιμον και ο Γκρίνγκρας επέστρεψαν με το Jason Bourne, μια ταινία που υποσχόταν αναγέννηση αλλά έμοιαζε περισσότερο με απογοητευτικό επίλογο.
Η προσπάθεια να ξαναζωντανέψει ο χαρακτήρας κατέληξε σε μια σχεδόν διεκπεραιωτική παραγωγή, που δεν κατάφερε να ανανεώσει το μύθο ούτε να προσφέρει κάτι φρέσκο. Στο ενδιάμεσο, η σειρά Treadstone του 2019 απέτυχε να βρει το κοινό της και ακυρώθηκε έπειτα από μία σεζόν, επιβεβαιώνοντας ότι χωρίς τον ίδιο τον Bourne, δεν υπάρχει ιδιαίτερη όρεξη για περαιτέρω εξερεύνηση του σύμπαντος.
Παρόλα αυτά, το όνομα Jason Bourne παραμένει ισχυρό. Και αυτή την εβδομάδα, μια είδηση ήρθε να το αποδείξει. Η NBC/Universal κέρδισε σε έναν σκληρό πλειστηριασμό τα δικαιώματα όλων των μη εκδοτικών έργων που σχετίζονται με τον Bourne και το Treadstone, αποκτώντας τα «εσαεί». Αυτό σημαίνει ότι πλέον ο Bourne είναι τόσο αδιαχώριστα συνδεδεμένος με την Universal όσο ο Jaws, το Jurassic World ή οι Minions.
Η δήλωση του προέδρου της Universal Pictures, Πίτερ Κρέιμερ, ήταν ξεκάθαρη: «Είμαστε ενθουσιασμένοι να συνεχίσουμε να επεκτείνουμε το σύμπαν του Bourne με συναρπαστικές νέες ιστορίες για το παγκόσμιο κοινό». Με άλλα λόγια, ο Jason Bourne δεν πρόκειται να «συνταξιοδοτηθεί» ποτέ.
Η είδηση αυτή έχει μεγάλο ενδιαφέρον, ιδίως σε μια εποχή όπου τα κινηματογραφικά franchises βρίσκονται σε κρίση ταυτότητας. Ο κόσμος του Bond ολοκληρώθηκε με το «No Time to Die», η Marvel βουλιάζει κάτω από το βάρος της υπερπαραγωγικής της μηχανής, και ακόμη και το Mission: Impossible, που για χρόνια έθετε τον πήχη ψηλά με τον Τομ Κρουζ και τα ακροβατικά του, δείχνει να κουράζει το κοινό. Η δράση μοιάζει και πάλι να βρίσκεται σε τέλμα, ακριβώς όπως στις αρχές του 2000. Και τότε ήταν που ο Bourne ήρθε για να αλλάξει τα πάντα, με ρεαλιστική σωματικότητα, «βρώμικη» κινηματογράφηση και γρήγορο μοντάζ που έκαναν κάθε σκηνή να χτυπάει σαν γροθιά. Το στοίχημα είναι αν μπορεί να το ξανακάνει.
Θα επιστρέψει ο Ματ Ντέιμον;
Ήδη κυκλοφορούν φήμες ότι ο Ντέιμον μπορεί να επιστρέψει, με σενάριο γραμμένο από τον Τζο Μπάρτον να βρίσκεται στα συρτάρια, αν και δεν έχει πάρει ακόμη το πράσινο φως. Η λογική λέει ότι η πιο σίγουρη οδός για να ξαναπάρει μπρος το franchise είναι να συνδεθεί ξανά με το πρόσωπο που το έκανε μύθο. Ο Ντέιμον, με την επικείμενη συμμετοχή του στο «The Odyssey» του Κρίστοφερ Νόλαν, βρίσκεται σε μια περίοδο υψηλού κύρους και δημοφιλίας. Ωστόσο, πλησιάζει στα 55 του, και αυτό θέτει το ερώτημα: μπορεί ένας ώριμος πλέον ηθοποιός να δώσει ξανά τη σωματική ένταση που απαιτεί ένας χαρακτήρας όπως ο Bourne, ή θα καταλήξουμε σε μια επανάληψη τύπου «Taken» με τον Λίαμ Νίσον;
Από την άλλη πλευρά, το συγγραφικό υλικό δεν λείπει. Ο Ρόμπερτ Λάντλαμ έγραψε τρία μυθιστορήματα πριν πεθάνει το 2001, αλλά δεκάδες άλλοι συγγραφείς συνέχισαν την κληρονομιά του, προσφέροντας ένα πλούσιο απόθεμα ιστοριών που εκτείνεται μέχρι και σήμερα. Από το «The Bourne Deception» του 2009, μέχρι το «The Bourne Enigma» του 2016, το «The Bourne Vendetta» του 2023 και το επερχόμενο «The Bourne Revenge» του 2024, το υλικό υπάρχει και μάλιστα σε αφθονία. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για μια ανανέωση με νεότερο πρωταγωνιστή, έναν νέο Jason Bourne που θα φέρει ξανά το franchise σε τροχιά για την επόμενη γενιά θεατών.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα αποφευχθεί η παγίδα της υπερεπεξήγησης. Το Treadstone απέδειξε ότι η μαγεία του σύμπαντος εξαντλείται χωρίς την παρουσία του ίδιου του ήρωα. Ο θεατής δεν ενδιαφέρεται να μάθει για τα παρακλάδια και τις λεπτομέρειες της μυθολογίας· θέλει να δει τον Jason Bourne να τρέχει, να παλεύει, να ξεφεύγει από κατασκόπους και να αναμετριέται με το παρελθόν του. Η υπερβολική «εξάπλωση» σε spin-offs, ένα φαινόμενο που έχει κουράσει ήδη το κοινό με άλλα franchises, θα ήταν λάθος στρατηγική.
Η αλήθεια είναι πως η κινηματογραφική βιομηχανία χρειάζεται μια νέα πνοή στον χώρο της δράσης. Όπως ο Bourne στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έκανε τον Τζέιμς Μποντ να μοιάζει ξεπερασμένος και ανάγκασε τους παραγωγούς να ανανεώσουν τη σειρά με τον Ντάνιελ Κρεγκ και το «Casino Royale», έτσι και τώρα υπάρχει χώρος για μια νέα επανεκκίνηση. Η Universal γνωρίζει ότι ο Bourne δεν είναι απλώς ένας χαρακτήρας· είναι μια φόρμουλα που έχει τη δύναμη να επανακαθορίσει ξανά το είδος, αρκεί να χειριστείται με την ίδια προσοχή και ενέργεια που είχε η αρχική τριλογία.
Είκοσι τρία χρόνια μετά το πρώτο φιλμ, το ερώτημα δεν είναι αν ο Jason Bourne μπορεί να επιστρέψει. Είναι αν μπορεί να επιστρέψει με τρόπο που να έχει πραγματικό αντίκτυπο στο σινεμά δράσης, όπως έκανε την πρώτη φορά. Γιατί αν κάτι απέδειξε η αρχική τριλογία, είναι ότι ο ήρωας αυτός δεν είναι απλώς μια κατασκοπευτική φιγούρα· είναι ο καθρέφτης της εποχής του, ένας χαρακτήρας που κουβαλάει το άγχος, την καχυποψία και τη βία του σύγχρονου κόσμου. Αν καταφέρει να τα εκφράσει ξανά, τότε η νέα εποχή του Jason Bourne δεν θα είναι απλώς μια εμπορική κίνηση, αλλά μια πραγματική αναγέννηση.