Στις 14 Απριλίου, στον χώρο της Christie’s Paris, ένας και μόνο αριθμός θα κερδίσει το Tête de Femme, έναν πίνακα του 1941 που απεικονίζει ένα παραμορφωμένο γυναικείο κεφάλι σε γκρίζες, σχεδόν στάχτινες αποχρώσεις.
Ένας πίνακας του Pablo Picasso, αξίας άνω του ενός εκατομμυρίου δολαρίων, μπορεί να αλλάξει χέρια για κάτι παραπάνω από εκατό. Αυτή είναι η πρόταση — σχεδόν πρόκληση — πίσω από μια φιλανθρωπική κλήρωση που διοργανώνεται στο Παρίσι και υπόσχεται να συνδυάσει την τύχη, την τέχνη και την επιστημονική έρευνα. «Η ιδέα είναι απλή», λένε οι διοργανωτές. «Να βάλουμε την τέχνη στην υπηρεσία των ανθρώπων».
Ποιος πίνακας του Πικάσο βρίσκεται στο επίκεντρο
Στις 14 Απριλίου, στον χώρο της Christie’s Paris, ένας και μόνο αριθμός θα κερδίσει το Tête de Femme, έναν πίνακα του 1941 που απεικονίζει ένα παραμορφωμένο γυναικείο κεφάλι σε γκρίζες, σχεδόν στάχτινες αποχρώσεις. Τα λαχεία κοστίζουν 100 ευρώ το καθένα και ο αριθμός τους είναι αυστηρά περιορισμένος στις 120.000 συμμετοχές. Ο στόχος είναι να συγκεντρωθούν 12 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων περίπου ένα εκατομμύριο θα καταλήξει στην Opera Gallery, από τη συλλογή της οποίας προέρχεται το έργο.
Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων θα διατεθεί στο Alzheimer’s Research Foundation, τον μεγαλύτερο φορέα χρηματοδότησης έρευνας για τη νόσο Αλτσχάιμερ στη Γαλλία. Παρά τις δεκαετίες επιστημονικής προσπάθειας, η ασθένεια παραμένει ανίατη και αποτελεί τη συχνότερη μορφή άνοιας παγκοσμίως. «Κάθε ευρώ που συγκεντρώνεται εδώ μετατρέπεται σε χρόνο, σε πειράματα, σε ελπίδα», λέει στέλεχος του ιδρύματος. «Δεν είναι απλώς μια κλήρωση. Είναι επένδυση στη γνώση».
Η γυναίκα πίσω από την ιδέα
Η γυναίκα πίσω από την ιδέα είναι η Περύ Κοσέν, Γαλλίδα τηλεοπτική παραγωγός, η οποία εμπνεύστηκε από φιλανθρωπικές βραδιές που διοργάνωνε η μητέρα της. «Τότε απευθύνονταν σε λίγους, σε κλειστούς κύκλους», έχει πει. «Το ίντερνετ μάς επιτρέπει να ανοίξουμε την πόρτα σε όλο τον κόσμο». Από την αρχή, η Κοσέν επιδίωξε τη στήριξη της οικογένειας Πικάσο — και την είχε.
«Όταν μου παρουσίασε την ιδέα, την αγκάλιασα αμέσως», είχε δηλώσει ο Claude Picasso πριν από τον θάνατό του το 2023. «Ήταν πρωτότυπη, ειλικρινής και έβαζε την τέχνη στην υπηρεσία των άλλων. Ο ενθουσιασμός του κοινού με συγκίνησε βαθιά. Είναι ένας τρόπος να συνεχιστεί η διαχρονική δέσμευση του πατέρα μου προς τους πιο ευάλωτους».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας Πικάσο προσφέρεται μέσω κλήρωσης. Το 2013, ένα κυβιστικό σχέδιο του 1914, το L’Homme au Gibus, συγκέντρωσε 5 εκατομμύρια ευρώ για την προστασία της Τύρου, μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO στον Λίβανο, καθώς και για τη δημιουργία ενός παραδοσιακού τεχνικού χωριού. Ο νικητής τότε ήταν ένας 25χρονος από την Πενσιλβάνια, άγνωστος στον κόσμο της τέχνης μέχρι τη στιγμή που το όνομά του ανακοινώθηκε.
Η δεύτερη κλήρωση πραγματοποιήθηκε το 2020 και αφορούσε το Nature Morte, μια λιτή νεκρή φύση του 1921 με ένα ποτήρι αψέντι και μια εφημερίδα. Συγκεντρώθηκαν ξανά 5 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία διατέθηκαν στον ανθρωπιστικό οργανισμό CARE για προγράμματα καθαρού νερού και υγιεινής στην Αφρική. Ο πίνακας κατέληξε σε μια λογίστρια από τη βόρεια Ιταλία. «Το λαχείο ήταν χριστουγεννιάτικο δώρο από τον γιο μου», είπε αργότερα. «Δεν πίστευα καν ότι θα κληρωθεί».
Η τωρινή κλήρωση έρχεται σε μια εποχή όπου η αγορά τέχνης αναζητά νέες αφηγήσεις. «Ο κόσμος έχει κουραστεί από την ψυχρή λογική των επενδύσεων», σχολιάζει Γάλλος έμπορος τέχνης. «Εδώ υπάρχει μια ιστορία που συνδυάζει την τύχη, την κοινωνική ευθύνη και ένα πραγματικό αριστούργημα».
Ο πίνακας Tête de Femme δημιουργήθηκε το 1941, σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της Ευρώπης. Το παραμορφωμένο πρόσωπο, με τις βαριές σκιές και τη σχεδόν πένθιμη χρωματική παλέτα, συχνά ερμηνεύεται ως αντανάκλαση της εποχής του πολέμου. «Δεν είναι “εύκολος” Πικάσο», λέει επιμελητής μουσείου. «Αλλά είναι βαθιά ανθρώπινος».
Οι διοργανωτές επιμένουν ότι αν δεν πουληθούν όλα τα λαχεία, οι συμμετέχοντες θα αποζημιωθούν πλήρως. «Δεν υπάρχει ρίσκο», λένε. «Το μόνο που χρειάζεται είναι να πιστέψεις στη δύναμη της συλλογικής συμμετοχής».
Για έναν και μόνο άνθρωπο, η 14η Απριλίου μπορεί να σημάνει την απόκτηση ενός έργου-σύμβολο του 20ού αιώνα. Για χιλιάδες άλλους, είναι απλώς μια συμμετοχή. Για την επιστημονική έρευνα, όμως, είναι κάτι περισσότερο: μια σπάνια περίπτωση όπου η αγορά τέχνης, η τύχη και η φιλανθρωπία συναντιούνται στο ίδιο χαρτάκι λαχείου.